Việt Nam cần đồng thuận quốc gia để tối ưu điều trị ung thư phổi giai đoạn sớm

Phát hiện sớm và hội chẩn đa chuyên khoa - chìa khóa cải thiện tiên lượng

Ung thư phổi không tế bào nhỏ hiện là một trong những ung thư phổ biến nhất và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, nằm trong nhóm 3 ung thư thường gặp nhất tại Việt Nam. Đáng chú ý, tỷ lệ đột biến EGFR tại Việt Nam rất cao, trên 50% số ca, mở ra cơ hội điều trị nhắm trúng đích hiệu quả, đặc biệt ở giai đoạn còn có thể phẫu thuật.

Theo PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế, việc phát hiện sớm đóng vai trò quyết định. Chụp CT liều thấp có thể nâng tỷ lệ phát hiện sớm từ 30% lên tới 77%, từ đó tăng cơ hội áp dụng các phương pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, tỷ lệ tái phát ở giai đoạn phẫu thuật được vẫn cao, tới 50-76% ở giai đoạn II và III trong vòng 5 năm theo dõi.

Để xây dựng chiến lược điều trị, mô hình hội chẩn đa chuyên khoa (MDT) là yếu tố then chốt. MDT tham gia của các chuyên gia về hô hấp, ngoại khoa, ung thư, y học hạt nhân, chẩn đoán hình ảnh, nội soi phế quản, giải phẫu bệnh lý, phục hồi chứa năng… đảm bảo quyết định chọn lựa các thức xử trí, phương pháp điều trị được đưa ra toàn diện và chính xác. Việc xác định giai đoạn ung thư (staging), thể bệnh, các dạng đột biến  gien, biểu lộ miễn dịch… kỹ lưỡng trước khi xử trí là hết sức cần thiết và có giá trị. Đồng thời lựa chọn đúng trường hợp điều trị tân bổ trợ với các thuốc hóa trị, liệu pháp trúng đích, liệu pháp miễn dịch cho bệnh nhân giai đoạn sớm có đột biến nhậy thuốc sẽ cho kết quả tốt nhất.

Phẫu thuật cắt thùy phổi kèm nạo hạch qua nội soi lồng ngực vẫn là tiêu chuẩn cho điều trị ung thư phổi giai đoạn sớm hiện nay, nhưng xu hướng mới là cắt phân thùy phổi (segmentectomy) cho giai đoạn IA1-IA2, khối u dưới 2 cm. Ở Mỹ, phẫu thuật cắt phân thùy phổi với hỗ trợ của robot đã chiếm 40% các phẫu thuật cắt phân thùy phổi do ung thư với ưu điểm giảm tái phát nhờ phẫu thuật triệt để và  ít tác động vào nhu mô phổi, trong khi tại Việt Nam hiện vẫn ưu tiên là phẫu thuật nội soi (VATS). Một vài trung tâm lớn trong nước đã có năng lực phẫu thuật phổi tốt và có đủ phương tiện đã triển khai phẫu thuật robot nhưng chưa nhiều và chi phí còn cao.

Điều trị đa mô thức phối hợp phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, thuốc trung đích, miễn dịch liệu pháp  làm tăng tỉ lệ chữa khỏi, thời gian sống thêm và tăng chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Một số loại thuốc mới điều trị đã được phê duyệt tại Việt Nam mở ra cơ hội cho bênh nhân tiếp cận với phương pháp điều trị tối ưu và thiện tiên lượng. 

PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế dẫn nghiên cứu tại Thái Lan (2024) cho thấy, MDT trước điều trị giúp bệnh nhân giai đoạn IA1-IA2 đạt tỷ lệ sống 3 năm 100%, 1A3 là 97,8%, trong khi nhóm không áp dụng MDT chỉ đạt 92% và tỷ lệ sống 5 năm giảm còn 80-85%.

Lộ trình xây dựng đồng thuận và mục tiêu tối ưu điều trị

Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 26.000-27.000 ca ung thư phổi mới, nhưng tỷ lệ phát hiện ở giai đoạn sớm còn thấp, điều trị tối ưu cho giai đoạn sớm chưa được chú trọng đúng mức do áp lực bệnh viện, quy trình thực hiện chẩn đoán trước mổ chưa đồng bộ, mỗi trung tâm áp dụng quy trình riêng. Vì vậy, việc xây dựng đồng thuận quốc gia dựa trên hướng dẫn của các Hội ung thư  châu Âu, châu Á, Hoa Kỳ, Canada, Tây Ban Nha… là cấp thiết.

Về lộ trình xây dựng kế hoạch đồng thuận trong điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn sớm, phó giáo sư cho biết, tháng 9/2025 sẽ thành lập Ban chuyên gia, phân công nhiệm vụ từng thành viên phụ trách các mảng như chẩn đoán hình ảnh, giải phẫu bệnh, nội soi, y học hạt nhân, phẫu thuật, nội khoa…. Dự kiến tháng 10-11/25 sẽ tiến hành khảo sát ý kiến, tháng 11-12 họp lần 2 để thống nhất đồng thuận. Năm 2026, quý I hoặc II sẽ báo cáo tại hội nghị ung thư hoặc hội nghị chuyên sâu về ung thư phổi. Sau khi thống nhất, sẽ xin thẩm định và phê duyệt của các cơ quan chức năng để ban hành sách hướng dẫn.

PGS.TS.BS Đỗ Kim Quế nhấn mạnh, mục tiêu cao nhất của việc xây dựng đồng thuận quản lý và điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn sớm là nâng tỷ lệ điều trị khỏi hoàn toàn, đồng thời cải thiện chất lượng điều trị trên phạm vi toàn quốc. Các phác đồ cần được thiết kế phù hợp nhất với từng người bệnh, nhưng vẫn đảm bảo yếu tố kinh tế y tế, tức là đạt hiệu quả điều trị tối đa với chi phí chấp nhận được.

Chuyên gia cho rằng, yếu tố then chốt để các tiến bộ này nhanh chóng đi vào thực tiễn lâm sàng là Việt Nam phải thường xuyên cập nhật kết quả điều trị mới nhất trên thế giới, theo sát các hướng dẫn từ những hội nghề nghiệp uy tín quốc tế, và quan trọng là các cơ sở y tế cần áp dụng hướng dẫn một cách nghiêm túc và hiệu quả.