Vì sao người già dễ té ngã và các bước thăm khám, phòng tránh hiệu quả

1. Bao nhiêu tuổi được xem là người cao tuổi?

Thưa BS, từ bao nhiêu tuổi thì một người được xem là người cao tuổi? Trong khái niệm “người cao tuổi”, ngoài tuổi tác thì còn có những yếu tố nào khác ạ?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt - Chuyên khoa Nội Tổng quát, Hệ thống Y khoa chuyên sâu Quốc tế Bernard trả lời: Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), từ 60 tuổi trở lên được gọi là người cao tuổi. Nhưng tuổi tác chỉ là một phần, còn phải xét đến sức khỏe tổng quát, khả năng vận động, trí tuệ và vai trò xã hội.

Có người 70 tuổi vẫn minh mẫn, đi lại tốt nhưng cũng có người mới 60 đã gặp nhiều vấn đề sức khỏe.

2. Vì sao người già hay bị té ngã?

Chúng ta đều có thể nhận thấy rằng tuổi cao sức yếu khiến nhóm này có nguy cơ té ngã rất cao. Nhờ BS giải thích, những nguyên nhân, yếu tố nào tác động khiến người cao tuổi dễ bị té ngã? Có phải chỉ đơn giản là do yếu cơ và xương khớp không còn khỏe không?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Cơ xương khớp yếu là một phần, nhưng vẫn còn nhiều nguyên nhân khác: giảm thị lực, rối loạn tiền đình, tụt huyết áp tư thế, bệnh lý tim mạch, tác dụng phụ của thuốc...

Người cao tuổi sợ té ngã thường đi lại dè dặt, căng cơ, không tự nhiên. Điều này lại khiến bước chân thiếu vững chắc và dễ bị khựng lại, trượt chân.

3. Người lớn tuổi té ngã gặp nguy hiểm gì?

Rất nhiều người cho rằng té ngã chỉ là một sự cố nhỏ, song thực tế té ngã có thể để lại những hậu quả rất nặng nề. BS có thể chia sẻ về những chấn thương phổ biến mà người cao tuổi thường gặp phải khi té ngã?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Với người cao tuổi, một cú ngã nhẹ có thể dẫn đến gãy xương đùi, chấn thương sọ não, tụ máu nội sọ.

Sau đó, thời gian nằm lâu khiến bệnh nhân bị yếu cơ, mất khả năng đi lại. Không ít cụ sau cú ngã đã không thể hồi phục hoàn toàn hoặc tử vong.

Về mặt chuyên môn, người cao tuổi thường bị loãng xương - tức là mật độ xương giảm, cấu trúc xương trở nên rỗng, giòn và dễ gãy. Đặc biệt là xương cổ xương đùi, cột sống, cổ tay. Khi té, những vùng này dễ bị tổn thương nặng nề.

Hơn nữa, khả năng liền xương ở người già cũng kém hơn người trẻ, khiến thời gian hồi phục lâu và biến chứng cao hơn.

4. Người cao tuổi sau khi té ngã dễ bị tự ti, trầm cảm

Ngoài chấn thương, liệu té ngã có để lại những ảnh hưởng lâu dài nào về mặt thể chất lẫn tinh thần cho người cao tuổi?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Chắc chắn là có, thậm chí là rất nhiều. Sau khi bị ngã, người cao tuổi thường có tâm lý sợ hãi, mất tự tin, không dám đi lại nữa. 

Tâm lý này dễ dẫn đến trầm cảm, sống thu mình. Đặc biệt, nếu người lớn tuổi ít vận động thì sức khỏe càng giảm sút.

Do đó, người nhà nên quan tâm, có sự động viên tinh thần để các cụ có thêm động lực, tự tin để đi lại bình thường.

5. Ba cách phòng tránh té ngã ở người cao tuổi

Có những cách giúp người cao tuổi giữ thăng bằng tốt hơn, tránh nguy cơ té ngã, thưa BS?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Có 3 yếu tố chính giúp duy trì sức khỏe nói chung và phòng ngừa té ngã một cách hiệu quả cho người cao tuổi.

1. Tập luyện, đặc biệt là những bài tập giữ thăng bằng như yoga, dưỡng sinh.
2. Ăn uống đủ dinh dưỡng, tập trung bổ sung canxi, vitamin D3 và B12.
3. Cuối cùng là khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều chỉnh sớm các vấn đề huyết áp, tim mạch, tiền đình, mắt và tai.

6. Hay chóng mặt khi đứng dậy, cần khám bệnh gì?

Câu hỏi khán giả: Bố tôi 70 tuổi, dạo gần đây ông thường xuyên bị hoa mắt, chóng mặt khi đứng lên. Liệu đây có phải dấu hiệu của huyết áp thấp hay rối loạn tiền đình không? Chúng tôi nên đưa bố đi khám những gì?

- Xin hỏi cụ thể hơn, Phòng khám Bernard có những gói khám nào phù hợp cho người cao tuổi, quy trình khám diễn ra như thế nào? Cũng xin nhờ BS tư vấn về lịch, tần suất thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ tốt nhất cho người cao tuổi.

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Với những triệu chứng mô tả, có thể ông bị tụt huyết áp tư thế hoặc thiếu máu não. Người nhà nên đưa cụ đi khám nội tổng quát, đo huyết áp tư thế, xét nghiệm máu, điện tim, kiểm tra tiền đình để phát hiện sớm các bệnh lý nếu có, điều trị kịp thời, tránh nguy cơ té ngã.

Phòng khám Bernard đang triển khai gói khám chuyên biệt cho người cao tuổi, bao gồm: kiểm tra nội khoa, đo mật độ xương, xét nghiệm máu, đánh giá dinh dưỡng, kiểm tra thị lực... Sau khi khám sàng lọc, nếu phát hiện bệnh lý, người bệnh sẽ được hướng dẫn đến chuyên khoa sâu để được chẩn đoán kỹ lưỡng hơn. 

Người cao tuổi nên được khám sức khỏe định kỳ mỗi 6 tháng, hoặc sớm hơn nếu có bệnh nền.

Khi người lớn tuổi bị té ngã và được đưa đến bệnh viện, các bác sĩ sẽ thăm khám ra sao, chỉ định những cận lâm sàng nào để đánh giá tình trạng của bệnh nhân chính xác nhất ạ?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Riêng tại Phòng khám Bernard, khi tiếp nhận bệnh nhân lớn tuổi bị té ngã, nghi ngờ có tụ máu nội sọ sẽ có chỉ định chụp MRI sọ não để đánh giá chính xác, từ đó có hướng xử trí phù hợp.

7. Cải tạo nhà cửa để giảm nguy cơ té ngã cho người cao tuổi

Ngoài việc cải thiện thể chất, môi trường sống có ảnh hưởng thế nào đến nguy cơ té ngã của người già? Gia đình nên làm gì để giảm nguy cơ này ạ?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Việc sắp xếp không gian sống thân thiện với người lớn tuổi là rất quan trọng. Nhà cửa phải gọn gàng; gắn tay vịn ở hành lang, nhà vệ sinh, cầu thang; đảm bảo đủ ánh sáng, dùng thảm có đế chống trượt.

Những chi tiết nhỏ nhưng giúp giảm rõ rệt nguy cơ té ngã.

8. Thực phẩm chức năng không phải “thần dược” giúp xương chắc khỏe

Câu hỏi khán giả: Tôi nghe nói một số thực phẩm chức năng giúp người cao tuổi khỏe xương, tăng cơ. Bác sĩ có thể tư vấn loại nào thực sự hiệu quả không?

Bên cạnh đó, tôi thấy trên thị trường có nhiều loại gậy chống và khung tập đi cho người già. Bác sĩ có thể tư vấn cách chọn loại phù hợp với từng tình trạng sức khỏe không?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Về thực phẩm bổ sung, nên chọn những sản phẩm có canxi, vitamin D3, collagen type 2... Lưu ý rằng việc dùng thuốc hay thực phẩm chức năng phải có chỉ định của bác sĩ.

Với gậy, hãy chú ý chọn loại chắc chắn, có đế chống trượt. Khung tập đi phải có 4 chân, phù hợp với chiều cao của người sử dụng.

9. Xử trí thế nào khi người già bị té ngã?

Trong những trường hợp chẳng may xảy ra tai nạn té ngã, gia đình nên xử lý như thế nào để đảm bảo an toàn cho người cao tuổi và tránh làm tình trạng tệ hơn?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Với một người không có chuyên môn y khoa, rất khó để biết được tình trạng của bệnh nhân nặng hay nhẹ, có gãy xương hay không. Trước hết, hãy để người bị ngã nằm yên, chỉ kiểm tra xem họ bị đau ở vị trí nào.

Tuyệt đối không được đỡ dậy, nâng dậy nếu nghi ngờ gãy xương. Phải gọi cấp cứu trong trường hợp cần thiết. 

Nếu chỉ bị trầy xước, sau đó có thể ngồi dậy và vận động bình thường, chỉ cần vệ sinh vết thương đúng cách, đồng thời theo dõi sát trong vài ngày.

10. Sau té ngã, người già sợ vận động - phải làm sao?

Câu hỏi khán giả: Ông ngoại tôi 85 tuổi, 6 tháng trước ông bị trượt chân ngã cầu thang. Từ đó đến nay ông cứ như bị ám ảnh, không dám đi lại nhiều. Hồi trước ông còn đi bộ quanh xóm nhưng giờ ngại đi. Điều này có ảnh hưởng đến sức khỏe của ông không? Làm sao giúp ông lấy lại sự tự tin khi di chuyển?

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Đây cũng là tâm lý thường gặp ở người già khi bị ngã. Tuy nhiên, nếu để tình trạng ít vận động kéo dài, sức khỏe của ông sẽ giảm sút. Thậm chí có những trường hợp không hồi phục được.

Gia đình cần động viên, tạo điều kiện cho ông tập đi lại trong nhà trước, có người hỗ trợ. Có thể nhờ chuyên viên vật lý trị liệu hướng dẫn. Phải từng bước giúp ông lấy lại niềm tin và cảm giác an toàn. 

11. Bài kiểm tra nguy cơ té ngã ở người cao tuổi

 Trước khi khép lại chương trình, nhờ BS tổng kết lại một số điều quan trọng cần lưu ý để giảm nguy cơ té ngã ở người cao tuổi, đúng với chủ đề “Vững bước tuổi già, cả nhà an tâm”.

ThS.BS Phan Thị Minh Nguyệt trả lời: Trong chăm sóc người cao tuổi, cần tập trung vào 3 yếu tố: dinh dưỡng, vận động và khám sức khỏe định kỳ.

Ngoài ra, có thể tìm hiểu thêm về một bài kiểm tra rất đơn giản nhưng hiệu quả để đánh giá nguy cơ té ngã ở người cao tuổi là “Time Up and Go” (TUG). Bài kiểm tra gồm 3 bước như sau:

1. Người được kiểm tra ngồi trên ghế có tay vịn;

2. Khi có hiệu lệnh, hãy đứng dậy và đi bộ 3m, sau đó quay về vị trí cũ, ngồi xuống ghế;

3. Xem thời gian hoàn thành bài kiểm tra.

Nếu thời gian thực hiện dưới 10 giây, người này vẫn có khả năng vận động tốt, nguy cơ té ngã thấp. Từ 10 - 20 giây là thời gian bình thường với người lớn tuổi khỏe mạnh. Nhưng nếu thời gian lên đến hơn 20 giây, người nhà cần chú ý nhiều hơn vì nguy cơ té ngã cao, có thể gặp vấn đề về thăng bằng, cơ lực hoặc phối hợp vận động.

TUG có thể được thực hiện tại phòng khám hoặc ngay tại nhà, không cần đến trang thiết bị chuyên dụng đặc biệt, nhưng giúp sàng lọc nguy cơ té ngã và có sự can thiệp kịp thời.