Phát biểu khai mạc phiên báo cáo, PGS.TS.BS Ngô Xuân Thái - Chủ nhiệm Bộ môn Tiết niệu học Đại học Y Dược TPHCM cho biết: “Ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư có những diễn tiến hết sức phức tạp, không đồng nhất cả về lâm sàng, giải phẫu bệnh và giải pháp điều trị. Do đó, việc điều trị tập trung vô cùng quan trọng. Dù thế nào, ung thư tuyến tiền liệt vẫn phụ thuộc vào nội tiết tố. Như chúng ta đã biết, ung thư tuyến tiền liệt có đến 8 hình thức điều trị. Nhưng do đây là loại ung thư phụ thuộc vào nội tiết tố, vì vậy, căn bệnh này vẫn được điều trị dựa trên yếu tố phụ thuộc. Trong giai đoạn sớm, ung thư có thể giải quyết theo hai phương pháp điều trị. Thứ nhất, phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt tận gốc. Thứ hai, liệu pháp điều trị bằng xạ trị”.

Tăng 14% tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư TTL tại Mỹ chỉ sau 1 năm

Mở đầu phiên báo cáo với chủ đề “Vai trò của phẫu thuật, xạ trị và hóa trị trong ung thư tuyến tiền liệt”, TS.BS Thái Kinh Luân - Khoa Ngoại tiết niệu Bệnh viện Chợ Rẫy, Bộ môn Tiết niệu học, Đại học Y dược TPHCM cho biết, năm 2021, số lượng mới mắc ung thư tuyến tiền liệt (TTL) ở Mỹ khoảng 250.000 người và số ca tử vong do căn bệnh này là 34.000 người. Đến năm 2022, số ca mắc tăng lên 270.000 người và tử vong là 34.500 người (tăng 14%).

Đối với việc chẩn đoán lâm sàng, cần hỏi bệnh sử bệnh nhân; khám trực tràng bằng ngón tay; kháng nguyên đặc hiệu TTL (PSA); sinh thiết TTL để xác định mô học; một số chẩn đoán lâm sàng khác như: TRUS, CT-Scan, MRI, xạ hình xương. Sau khi có đủ các yếu tố quan trọng như: cTNM, PSA và thang điểm Gleason Score, chúng ta có thể xác định kỳ vọng sống của bệnh nhân để phân tầng nguy cơ.

Tiến sĩ Luân thông tin, theo Hội Niệu khoa châu Âu, phân tầng nguy cơ được chia làm 3 loại: nguy cơ thấp, nguy cơ trung bình và nguy cơ cao. Còn theo NCCN Guidelines Version 2.2023, phân tầng nguy cơ được chia thành 5 loại: nguy cơ rất thấp, nguy cơ thấp, nguy cơ trung bình, nguy cơ cao và nguy cơ rất cao.

Đối với vai trò của phẫu thuật trong điều trị ung thư TTL ở nhóm nguy cơ thấp có thể cắt TTL gốc mà không cần nạo hạch. Còn ở nhóm nguy cơ từ trung bình đến rất cao thì thực hiện cắt TTL gốc kết hợp với nạo hạch.

Với vai trò của xạ trị triệt căn, có thể thực hiện xạ trị ngoài hoặc xạ trị áp sát, 2 phương pháp này chỉ đặt ra ở bệnh nhân có nguy cơ rất thấp và nguy cơ thấp. Còn với nguy cơ trung bình, có thể sử dụng xạ trị ngoài kết hợp liệu pháp nội tiết tố ngắn hạn (4 - 6 tháng). Trong khi đó ở nhóm bệnh nhân nguy cơ cao hoặc nguy cơ rất cao kết hợp xạ trị ngoài với liệu pháp nội tiết tố dài hạn (1 - 3 năm).

Đối với hóa trị, thứ nhất, chỉ đặt ra khi bệnh nhân mới chẩn đoán đã có di căn và hóa trị này cần kết hợp với liệu pháp nội tiết hoặc kết hợp với liệu pháp kháng antiandrogens thế hệ mới. Thứ hai, sau khi bệnh nhân điều trị liệu pháp nội tiết thì chuyển sang giai đoạn kháng cắt tinh hoàn đã có di căn.

Qua trình bày báo cáo, TS.BS Thái Kinh Luân nhận định, lựa chọn điều trị tối ưu giữa phác đồ xạ trị hay phẫu thuật cắt TTL gốc thì cần phải cá thể hóa và thảo luận với bệnh nhân về nguy cơ của phẫu thuật hoặc nguy cơ của xạ trị để đưa ra liệu pháp tối ưu nhất cho bệnh nhân.

Và đối với ung thư TTL, vai trò của bác sĩ ngoại tiết niệu, ung bướu, giải phẫu, chẩn đoán hình ảnh góp phần đưa ra các chẩn đoán chính xác và phác đồ tối ưu nhất.

Liệu pháp nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong điều trị ung thư TTL

Trong bài báo cáo “Cập nhật điều trị nội tiết trong ung thư tuyến tiền liệt”, PGS.TS.BS Ngô Xuân Thái cho biết, cơ chế nội tiết điều trị ung thư tuyến tiền liệt sẽ bắt đầu từ trục hạ đồi, tiết ra hormon như RHLH (còn gọi là GnRH). Tiếp theo, nó kích thích thùy trước tuyến yên ra hormon hoàng thể (LH) hoặc hormon hướng tuyến thượng thận (ACTH). Sau đó, những hormon này kích thích lần lượt các tế bào Testis và Adrenal glands tạo ra testosterone chiếm 95% các trường hợp và Adrenal androgens chiếm 5% các trường hợp. Khi phẫu thuật cắt tinh hoàn là có thể điều trị được toàn bộ 95% từ tuyến tiền liệt và còn 5% ở tuyến thượng thận.

Vị chuyên gia chia sẻ, các lựa chọn điều trị tuyến tiền liệt theo nội tiết tố. Thứ nhất, liệu pháp ADT, gồm: estrogens, nhưng hiện nay gần như không còn sử dụng phương pháp này; cắt tinh hoàn ngoại khoa khi có kết quả cuối cùng; cắt tinh hoàn bằng thuốc, có thể cắt bằng thuốc động vận hoặc thuốc đối vận LHRH.

Thứ hai, liệu pháp kháng antiandrogens. Hiện nay có nhiều loại khác antiandrogens như thế hệ thứ nhất, thế hệ thứ hai.

Thứ ba, điều trị phối hợp.

Thứ tư, điều trị đắp thuốc ức chế men Lyase, đây là ức chế sinh tổng hợp testosterone. Còn những kháng antiandrogens là ức chế cạnh tranh ngay trên thụ thể antiandrogens trên bề mặt tế bào ung thư.

Ông nhấn mạnh, việc điều trị sớm theo liệu pháp nội tiết tố vẫn là phương án vàng, khi có những trường hợp tái phát hoặc những trường hợp di căn từ khi bắt đầu. Do đó, việc điều trị sớm sẽ tốt hơn cho những người nhạy với nội tiết tố và kháng cắt tinh hoàn. 

Đề cập về vấn đề điều trị ung thư tuyến tiền liệt theo giai đoạn, PGS.TS Ngô Xuân Thái chia sẻ, theo Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ 2023 đã chia ra 4 giai đoạn.

Giai đoạn 1, điều trị cơ bản là phẫu thuật hoặc xạ trị hay theo dõi và giám sát chủ động. 

Giai đoạn 2, có vai trò của nội tiết nhưng chỉ để hỗ trợ cho xạ trị ngoại.

Giai đoạn 3, chủ yếu là xạ trị ngoại kết hợp với liệu pháp nội tiết hoặc ngược lại. Cho thấy giai đoạn càng muộn, vai trò của nội tiết càng rõ ràng.

Giai đoạn 4, có thể áp dụng một mình liệu pháp nội tiết tố hoặc nội tiết tố kết hợp hoá trị hay nội tiết tố kết hợp xạ trị ngoài. Đặc biệt là thuốc Bisphosphonates bảo vệ xương rất quan trọng.

Theo Hội Tiết niệu Hoa Kỳ và Hội Tiết niệu châu Âu, về vấn đề nguy cơ tái phát sinh hóa sau điều trị được chia làm 3 nhóm: nguy cơ thấp, nguy cơ trung bình và nguy cơ cao. Theo đó, phân nhóm nguy cơ được chia làm 2 là Localized (ung thư tuyến tiền liệt khu trú) và nhóm Locally advanced (ung thư tuyến tiền liệt tiến triển tại chỗ).

Cho thấy rằng, với điều trị tuần tự vẫn được áp dụng vào năm 2023 cho những trường hợp ung thư kháng cắt tinh hoàn qua những thử nghiệm phối hợp với các tác nhân điều trị khác nhau.

Chuyên gia nhấn  mạnh, một vấn đề quan trọng trong điều trị là đã có các nhóm thuốc mới bao gồm: Abiraterone acetate, Enzalutamide, Apalutamide và Darolutamide. Trong đó, Abiraterone acetate là thuốc ức chế sinh tổng hợp, giảm đáng kể testosterone. Nên sử dụng loại thuốc này để ngăn ngừa cường aldosteron do thuốc gây ra. 3 loại thuốc còn lại là những kháng antiandrogens thế hệ mới, đều có vai trò trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Đồng thời, nhận thấy có đề kháng chéo rõ ràng giữa Abiraterone và Enzalutamide.

Và hiện nay, thời kỳ Y học là thời kỳ được thúc đẩy nghiên cứu dựa  trên các biomarkers.