U quái là gì, vì sao chứa tóc và răng?

U quái - khối u “lạ lùng” nhưng có thật trong y học

Mới đây, các bác sĩ Bệnh viện Nhân dân 115 (TP HCM) đã thực hiện một ca phẫu thuật đặc biệt cho người phụ nữ 46 tuổi. Trong ổ bụng bệnh nhân, khối u buồng trứng bên phải chứa đầy tóc và răng, kèm viêm phúc mạc đe dọa tính mạng.

Với nhiều người, hình ảnh này gây sốc và khó tin, thậm chí có người còn nghĩ đến yếu tố mê tín, tà thuật. Tuy nhiên, thực tế đây là hiện tượng hoàn toàn có cơ sở khoa học: u quái (teratoma).

U quái là gì?

U quái là một loại khối u xuất phát từ tế bào mầm - những tế bào có khả năng phát triển thành nhiều loại mô khác nhau trong cơ thể (da, tóc, răng, xương, mô thần kinh…). Ở phụ nữ, u quái thường xuất hiện tại buồng trứng; ở nam giới, có thể gặp ở tinh hoàn.

Ngoài ra, u quái còn có thể phát triển ở trung thất (vùng giữa hai phổi), vùng cùng cụt, hoặc các vị trí bất thường khác.

Tên gọi “quái” (teratoma) xuất phát từ tiếng Hy Lạp “teras” nghĩa là “quái vật”, nhằm mô tả sự đa dạng và bất thường của các mô bên trong khối u. Khi quan sát, bác sĩ có thể thấy hỗn hợp tóc, răng, mỡ, thậm chí sụn hoặc xương trong cùng một khối.

Vì sao u quái có tóc và răng?

Câu trả lời nằm ở chính bản chất của tế bào mầm. Trong quá trình phát triển phôi thai, tế bào mầm có thể biệt hóa thành bất kỳ loại mô nào. Nếu vì lý do nào đó, một nhóm tế bào mầm “lạc chỗ” và phát triển bất thường, chúng có thể tạo nên khối u chứa các mô không thuộc vị trí đó.

Ví dụ, ở buồng trứng, tế bào mầm vốn có tiềm năng tạo ra trứng. Nhưng khi bị rối loạn, chúng có thể biệt hóa “lung tung” thành mô da (có nang lông, tuyến bã), răng (có men răng, ngà răng), mô xương, thậm chí mô thần kinh.

Chính vì vậy, khi mổ u quái, bác sĩ đôi khi thấy tóc dài cuộn lại, những chiếc răng mọc rải rác - trông giống phim kinh dị nhưng hoàn toàn là kết quả của quá trình sinh học.

U quái có nguy hiểm không?

Đa số u quái ở buồng trứng là lành tính, phát triển chậm và có thể tồn tại nhiều năm mà không gây triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, vẫn có những nguy cơ:

• Xoắn buồng trứng: Khối u nặng làm buồng trứng xoay quanh trục, gây đau bụng dữ dội, tắc mạch máu nuôi, dẫn đến hoại tử.
• Vỡ u: Khi vỏ u bị vỡ, các chất bã, tóc… tràn ra ổ bụng gây viêm phúc mạc nặng (như trường hợp vừa được phẫu thuật).
• Nhiễm trùng: Môi trường trong u thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
• Ác tính hóa: Hiếm gặp (dưới 2% trường hợp), nhưng khi xảy ra sẽ rất nguy hiểm.
  
  

Với người phụ nữ 46 tuổi ở TP HCM, khối u không chỉ tồn tại mà còn gây viêm phúc mạc, buộc bác sĩ phải mổ cấp cứu. Nếu chậm trễ, tình trạng này có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, đe dọa tính mạng.

Điều trị u quái

Phương pháp điều trị chính là phẫu thuật cắt bỏ khối u. Với u nhỏ, lành tính, bác sĩ có thể chỉ bóc u, giữ lại phần buồng trứng lành để bảo tồn chức năng sinh sản. Với u lớn, ác tính hoặc biến chứng nặng, có thể phải cắt cả buồng trứng hoặc tử cung tùy tình trạng.

Ngày nay, nhờ kỹ thuật mổ nội soi, việc lấy u quái nhẹ nhàng và ít xâm lấn hơn, thời gian hồi phục nhanh. Tuy nhiên, với trường hợp khối u quá lớn hoặc viêm phúc mạc, mổ mở vẫn cần thiết để kiểm soát an toàn.

Phòng ngừa và phát hiện sớm

Không có cách phòng ngừa tuyệt đối u quái, nhưng chị em phụ nữ có thể phát hiện sớm qua:

• Khám phụ khoa định kỳ 6-12 tháng/lần
• Siêu âm bụng hoặc siêu âm qua ngã âm đạo
• Chú ý các dấu hiệu bất thường: bụng to nhanh, đau âm ỉ hoặc đau nhói vùng bụng - hông, rối loạn kinh nguyệt, khó chịu khi đi tiểu hoặc đi tiêu.
  
  

Phát hiện sớm giúp xử trí đơn giản hơn, tránh biến chứng nguy hiểm.

Lời kết

U quái chứa tóc và răng không phải là “tà thuật” hay hiện tượng siêu nhiên, mà là kết quả của sự phát triển bất thường từ tế bào mầm - điều y học đã ghi nhận rõ ràng.

Ca phẫu thuật hy hữu ở Bệnh viện Nhân dân 115 một lần nữa nhắc chúng ta về tầm quan trọng của việc kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bởi đôi khi, cơ thể đang ẩn chứa những “bất ngờ” mà chỉ thiết bị y tế mới phát hiện được, trước khi chúng gây nguy hiểm cho tính mạng.