Túi phình mạch máu não là gì?

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Phình mạch máu não không hiếm gặp, tỉ lệ khoảng 3,2 % trong dân số nhưng 50% bệnh nhân phình mạch máu não vỡ có thể tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Phình mạch máu là một vị trí suy yếu của thành mạch, biểu hiện bởi sự giãn về đường kính mạch. Có thể ví von nó như một “quả bóng” mọc trên thành mạch máu não.

Nguyên nhân hình thành phình mạch máu não

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Phình mạch máu não thông thường thường không có từ lúc sinh, không phải bệnh lý bẩm sinh. Phần lớn phình mạch phát triển sau 40 tuổi.

Phình mạch não thường được hình thành tại những vị trí phân nhánh của mạch máu, như vị trí động mạch thông trước, động mạch cảnh trong đoạn chỗ chia động mạch thông sau. Các vị trí này thường chịu áp lực liên tục từ lưu lượng máu, khiến thành mạch trở nên suy yếu, giãn lớn và hình thành nên phình mạch não.

Ngoài ra phình mạch não có thể liên quan đến loạn sản sợi cơ, viêm mạch máu hoặc bóc tách mạch máu. Một số trường hợp hiếm hơn có thể do nhiễm trùng, do thuốc (Cocaine) hoặc do rách trực tiếp mạch máu do chấn thương.

Vì sao phình mạch máu não lại vỡ?

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Chúng ta không biết tại sao và thời điểm chính xác nào phình mạch máu não sẽ vỡ. Tuy nhiên có một số nguy cơ làm tăng tỷ lệ vỡ của túi phình:

- Huyết áp cao

- Nâng vật nặng hoặc gắng sức làm tăng lưu lượng máu lên não

- Những trạng thái cảm xúc mãnh liệt như sợ hãi, buồn bã, tức giận

- Một số loại thuốc như wafarin, thuốc giảm cân, thuốc gây nghiện

Có nhiều yếu tố để đánh giá một túi phình mạch máu não có nguy cơ vỡ cao hay thấp, liên quan đến hình dạng túi phình, vị trí túi phình và triệu chứng lâm sàng mà túi phình gây ra. Một túi phình nhỏ, bờ đều ít khả năng gây xuất huyết hơn túi phình lớn, bờ nhiều thùy, có nhú. Đặc biệt, túi phình đã từng vỡ có khả năng vỡ lại là rất cao, đòi hỏi phải có can thiệp kịp thời.

Điều gì sẽ xảy ra nếu phình mạch não vỡ?

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Một khi túi phình vỡ ra, máu sẽ lan vào những khoang quanh nhu mô não, gây nên xuất huyết khoang dưới nhện. Tùy vào lượng máu, có thể gây ra:

- Cơn đau đầu đột ngột, dữ dội, kéo dài từ vài giờ đến vài ngày

- Triệu chứng nôn ói, ngủ gà, hoặc nặng hơn có thể hôn mê, tử vong

Vỡ phình gây tụ máu trong nhu mô não có thể có các biểu hiện thần kinh khu trú như liệt nửa người, khó nói hoặc mất ngôn ngữ, vấn đề về thị lực hoặc biểu hiện co giật.

Vỡ túi phình mạch máu não rất nguy hiểm

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Một khi túi phình mạch máu não vỡ, nguy cơ tử vong lên tới 40% và 66% vẫn có khả năng tổn thương não dù đã can thiệp túi phình. Điều cần nhấn mạnh là cần phải điều trị can thiệp sớm nhất vì rất có thể một đợt vỡ tiếp tục của phình sẽ xảy ra trong thời gian ngắn.

Co thắt mạch máu (Vasospasm) rất thường gặp sau xuất huyết do vỡ túi phình. Điều nay làm tổn thương nặng nề thêm nhu mô não do giảm tưới máu như một dạng đột quỵ thiếu máu cục bộ. Ngoài ra có thể gặp giãn não thất, khó cai máy thở hoặc nhiễm trùng do nằm viện lâu.

Triệu chứng nhận biết túi phình mạch máu

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Thực tế phần lớn những phình mạch nhỏ thường không có triệu chứng.

Khi túi phình có kích thước lớn hoặc tăng kích thước có thể chèn ép vào các nhu mô não hoặc thần kinh xung quanh, có thể gây những cơn đau đầu, tê tay, giảm thị lực, rối loạn trí nhớ hoặc sụp mi mắt.

Chụp DSA mạch máu não là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán túi phình mạch máu não

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Chụp CT mạch máu não (CTA) và chụp MRI mạch máu não (MRA) là hai phương tiện chính để chẩn đoán hoặc tầm soát bệnh lý mạch máu não nói chung hoặc túi phình mạch máu não nói riêng.

Hiện nay, ứng dụng chuỗi xung TOF3D trong MRI thường quy, có thể dựng hình mạch máu não mà không cần tiêm thuốc tương phản. Điều này phù hợp cho việc tầm soát túi phình mà hạn chế lo ngại về việc liều tia xạ (đối với CT) hoặc phải tiêm thuốc như MRA mạch máu não trước đây. Hình minh họa một trường hợp bệnh nhân được phát hiện túi phình động mạch cảnh trong (T), đường kính 10mm tại phòng khám Ngọc Minh. Bệnh nhân được tư vấn điều trị can thiệp nội mạch.

Chụp DSA mạch máu não được xem là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.

Ai cần tầm soát túi phình mạch máu não?

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Những người có tiền sử gia đình vỡ phình mạch não có đến 30% khả năng mắc túi phình mạch máu não. Những người có tiền sử gia đình vỡ phình mạch máu não thường có xu hướng mắc túi phình ở độ tuổi trẻ hơn.

Bệnh thận đa nang cũng liên quan đến nguy cơ phình mạch máu não, nên cần tầm soát ở những đối tượng này.

Có phải tất cả túi phình mạch máu não đều cần phẫu thuật hoặc can thiệp?

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Đối với phình mạch máu não vỡ, cần phải can thiệp sớm nhất có thể vì nguy cơ vỡ lại cao. Lựa chọn cụ thể loại can thiệp nào (phẫu thuật hoặc can thiệp) tùy thuộc vào vị trí túi phình, kích thước, hình dạng túi phình (phình cổ gọn hay phình cổ rộng) cũng như bệnh lý nền đi kèm nếu có.

Đối với phình mạch máu não chưa vỡ, quyết định tùy thuộc vào hình dạng, kích thước và triệu chứng của bệnh nhân.

Phương pháp điều trị phình mạch máu não

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo:

- Điều trị nội khoa đối với phình nhỏ, chưa vỡ, không có triệu chứng, trừ khi phình tăng kích thước so với những lần chụp phim trước. Nên kiểm soát huyết áp, cholesterol và các tình trạng khác.

- Phẫu thuật kẹp túi phình.

- Can thiệp nội mạch: điều trị ít xâm lấn, can thiệp mạch từ đường động mạch đùi, bít tắc túi phình thả coils vào bên trong, có thể dùng thêm stent hoặc bóng để hỗ trợ hoặc dùng stent chuyển dòng phủ qua túi phình. Đây là phương pháp điều trị tiên tiến và ít biến chứng.

Tầm soát túi phình mạch máu não

BS.CK2 Nguyễn Văn Tiến Bảo: Túi phình mạch máu não không phải là bệnh lý hiếm gặp và điều trị túi phình khi chưa vỡ sẽ mang lại lợi ích nhiều hơn hẳn. Do đó tầm soát túi phình mạch máu não là thực sự cần thiết. Tất nhiên không phải tất cả túi phình đều cần phải can thiệp hoặc phẫu thuật, nhưng chúng ta có thể theo dõi, đánh giá trong những lần chụp tiếp theo để có những chiến lược điều trị phù hợp.

Hiện tại Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh có trang bị máy MRI 1.5 Tls và máy CT 128 hiện đại thích hợp trong việc tầm soát và chẩn đoán bệnh lý phình mạch máu não