Từ thói quen đến bệnh lý: Đâu là nguyên nhân phổ biến gây ung thư tiêu hóa?

1. Các loại ung thư đường tiêu hóa thường gặp tại Việt Nam

Những loại ung thư đường tiêu hóa thường gặp nhất hiện nay tại Việt Nam là gì, thưa BS?

BS.CK1 Huỳnh Lê Ngọc Thi - Chuyên khoa Nội soi tiêu hóa, Phòng khám Bernard trả lời: Ung thư đường tiêu hóa thường gặp nhất tại Việt Nam là ung thư dạ dày, nhất là ở nam giới. Bệnh lý này có thể bị bỏ sót nếu không tầm soát.

Loại thứ hai là ung thư đại trực tràng. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2020, căn bệnh này được xếp là một trong những ung thư thường gặp nhất ở đường tiêu hóa. Tỷ lệ phát hiện ung thư đại trực tràng tăng dần do liên quan đến những thói quen ăn uống hằng ngày.

Một loại ung thư tiêu hóa thường gặp khác là ung thư thực quản. Dù ít gặp hơn ung thư dạ dày và đại tràng, nhưng dự hậu của bệnh lý này rất kém, nếu phát hiện ở giai đoạn muộn.

Ung thư gan không được xếp vào ung thư đường ống tiêu hóa nhưng vẫn là một loại ung thư tiêu hóa khá thường gặp. Ung thư gan có liên quan đến việc nhiễm virus viêm gan B, C mạn và bệnh lý xơ gan.

Tóm lại, những bệnh lý ung thư đường tiêu hóa thường gặp nhất là ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng và ung thư thực quản.

2. Ăn gì dễ mắc ung thư đường tiêu hóa?

Ông bà ta thường nói “Bệnh từ miệng mà vào”. Vậy, ung thư đường tiêu hóa có liên quan gì đến chế độ ăn uống hàng ngày của chúng ta không ạ?

BS.CK1 Huỳnh Lê Ngọc Thi trả lời: Quan điểm “Bệnh từ miệng mà vào” của ông bà ta vẫn đúng với nền y học hiện đại ngày nay. Một số bệnh lý trực tiếp bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn hằng ngày. Ví dụ, thói quen ăn nhiều thịt đỏ, ít chất xơ, ít vận động... sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh lý ung thư đại trực tràng.

Thói quen ăn nhiều gia vị mặn, thực phẩm ngâm chua... dễ mắc ung thư dạ dày.

Bên cạnh đó, thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh lý ung thư thực quản, ung thư dạ dày.

Nhìn chung, chế độ ăn thật sự ảnh hưởng trực tiếp đến tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư đường tiêu hóa.

3. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư tiêu hóa

Ngoài ăn uống, dinh dưỡng, còn những nguyên nhân nào dẫn đến các bệnh ung thư đường tiêu hóa, thưa BS?

BS.CK1 Huỳnh Lê Ngọc Thi trả lời: Ngoài vấn đề ăn uống, còn rất nhiều yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến nguy cơ xuất hiện tổn thương ở đường ống tiêu hóa.

Đầu tiên là yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình có cha mẹ, anh chị em mắc những bệnh lý ung thư đường tiêu hóa, tỷ lệ rủi ro phát hiện bệnh ở bệnh nhân này cũng cao hơn.

Yếu tố thứ hai đến từ các loại vi trùng, virus. Một số loại vi khuẩn liên quan trực tiếp đến ung thư dạ dày (vi khuẩn Hp - Helicobacter pylori). Vi khuẩn này có thể gây viêm loét dạ dày hay viêm dạ dày mãn tính.

Một thuật ngữ y khoa liên quan đến vấn đề này, gọi là “viêm teo niêm mạc dạ dày”. Trên nền viêm teo niêm mạc dạ dày có thể xuất hiện các tổn thương ác tính. Lâu dần sẽ trở thành ung thư dạ dày.

Yếu tố thứ ba cần được đề cập đến là thói quen uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá, trực tiếp ảnh hưởng đến niêm mạc đường tiêu hóa, dễ xuất hiện các tổn thương. Bên cạnh đó, tình trạng căng thẳng kéo dài, dùng thuốc NSAIDs giảm đau có thể làm xuất hiện tổn thương tại niêm mạc ống tiêu hóa, gây nguy cơ ung thư về sau.

Yếu tố cuối cùng là tuổi tác. Người trên 50 tuổi có nguy cơ xuất hiện các tổn thương ung thư hóa sẽ cao hơn. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa rằng những người trẻ tuổi thì không mắc ung thư tiêu hóa.

Tóm lại, ngoài chế độ ăn, chúng ta cần chú ý đến các yếu tố có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc ung thư tiêu hóa như di truyền, vi khuẩn, chế độ sinh hoạt và tuổi tác.

4. Triệu chứng ung thư tiêu hóa giai đoạn sớm không đáng kể, bệnh nhân thường chủ quan

Xin BS cho biết, những dấu hiệu nào cảnh báo chúng ta có thể đang mắc bệnh ung thư đường tiêu hóa có dễ nhầm với những bệnh lý nào khác?

BS.CK1 Huỳnh Lê Ngọc Thi trả lời: Đối với ung thư tiêu hóa giai đoạn sớm, các triệu chứng  dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác.

Bệnh nhân có thể có các biểu hiện như đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn, nôn hoặc đi tiêu phân lỏng. Tuy nhiên, những triệu chứng này lại trùng lắp với bệnh lý viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày hay hội chứng ruột kích thích.

Đến khi các triệu chứng đặc thù hơn như đi cầu ra máu, tiêu phân đen... xuất hiện, tổn thương của bệnh nhân có thể đã tiến triển đến giai đoạn muộn.

5. Khó phân biệt triệu chứng đau bụng thông thường với ung thư đường tiêu hóa ở giai đoạn ban đầu

Đau bụng là một triệu chứng rất phổ biến. Vậy làm sao để phân biệt đau bụng thông thường với đau bụng do ung thư đường tiêu hóa, thưa BS?

BS.CK1 Huỳnh Lê Ngọc Thi trả lời: Đau bụng là một triệu chứng phổ biến, có thể xuất hiện ở nhiều chuyên khoa. Một bệnh nhân có triệu chứng ban đầu là đau bụng, điều cần nhất là loại trừ các bệnh lý cấp tính, chẳng hạn viêm ruột thừa cấp, viêm túi mật cấp.

Đối với chuyên khoa Tim mạch, bệnh lý nhồi máu cơ tim cấp cũng có thể khởi điểm từ đau bụng vùng thượng vị.

Sau khi đã loại trừ các bệnh lý cấp tính cần can thiệp kịp thời, có thể khu trú lại đau bụng do nguyên nhân đường tiêu hóa.

Vậy, ở bước này, làm sao phân biệt đau bụng do tổn thương bệnh lý thông thường với đau bụng đến từ những tổn thương ác tính? Đau bụng ban đầu của những tổn thương thông thường hoặc ung thư giai đoạn sớm thường không rõ ràng. Bệnh nhân chỉ cảm thấy đau nhẹ, có khi lặp lại và có thể đỡ hơn sau khi uống thuốc, khiến bệnh nhân lầm tưởng rằng đã khỏi bệnh.

Lâu dần, mức độ đau bụng ngày càng nhiều hơn và kéo dài dai dẳng, kèm theo các triệu chứng báo động như đi cầu phân đen, tiêu ra máu. Khi tổn thương đã ở mức độ xâm lấn, bệnh nhân có thể bị thiếu máu, luôn có cảm giác mệt mỏi.

Những bệnh nhân này đi khám không phải do đau bụng, mà thường là do bất thường khi đi tiêu. Lúc này bệnh lý đã tiến triển đến những giai đoạn xa hơn.

Nhìn chung, rất khó phân biệt triệu chứng đau bụng thông thường với đau bụng do ung thư đường tiêu hóa ở giai đoạn ban đầu.