Não chúng ta không có tế bào thần kinh cảm giác, vậy thì tại sao chúng ta lại bị đau đầu (nhức đầu), thưa BS?

Não được bao bọc bởi màng não, phía ngoài là vị trí của xương sọ, da đầu và các cơ. Mặc dù trong tế bào não không có bộ phận cảm nhận cảm giác đau nhưng trong não chúng ta còn chứa các thành phần như mạch máu não, động mạch, đặc biệt là các xoang tĩnh mạch. Những thành phần này nhạy cảm với những thay đổi về áp lực hay sự căng nên gây ra cho chúng ta cảm giác đau. Vì vậy, khi có vấn đề gì trên não thì bệnh nhân cảm thấy rất đau đầu.

Rất ít người phân biệt được tình trạng đau đầu của mình nguy hiểm hay là không. Nhờ BS chỉ ra kiểu đau đầu nào không nguy hiểm, và kiểu đau đầu nào bệnh nhân phải đến bệnh viện ngay?

Hầu như trong cuộc đời, ai cũng gặp phải những lúc đau đầu. Nhưng có những cơn đau đầu rất bình thường, chúng sẽ tự khỏi. Nhưng có một số cơn đau đầu rất nguy hiểm, bệnh nhân cần đến bệnh viện để thăm khám và điều trị ngay nếu như đau đầu có một trong những triệu chứng sau đây:

- Những cơn đau đầu xảy ra rất đột ngột như bệnh nhân gắng sức làm việc, xảy ra cơn đau đầu dữ dội, xuất phát có thể do tai biến mạch máu não, do xuất huyết não, xuất huyết màng não,...

- Đau đầu có các triệu chứng của thần kinh như méo miệng, liệt tay chân,...

- Đau đầu có kèm theo các triệu chứng như huyết áp tăng, nhịp tim chậm hơn,...

Ngoài ra, đặc trưng của đau đầu với mức độ tăng dần, trước đây chúng ta đã từng bị đau đầu nhưng lần này cơn đau đầu của chúng ta tăng cường độ ngày càng đau nhiều hơn thì chúng ta hãy nên đi khám ngay. Đặc biệt, đối với những bệnh nhân trên 50 tuổi, để có thể phát hiện ra những trường hợp đau đầu do viêm động mạch.

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115

Những kiểu đau đầu nguy hiểm thường do nguyên nhân gì và cảnh báo bệnh gì, thưa BS?

Trong triệu chứng đau đầu, biểu hiện của rất nhiều bệnh được chia làm 2 loại: đau đầu nguyên phát và đau đầu thứ phát. Đau đầu thứ phát được gây ra từ những bệnh lý khác như bệnh nhân có khối u não, tai biến mạch máu não, vấn đề về viêm não,... lúc này đau đầu này được gọi là đau đầu thứ phát và những triệu chứng như vừa rồi chúng ta nên đi khám và điều trị ngay.

Đau đầu do căng thẳng thần kinh, do stress có biểu hiện như thế nào, kéo dài bao lâu thưa BS? Làm sao để giảm bớt cơn đau đầu này?

Đau đầu phân loại như tôi vừa trình bày, đau đầu nguyên phát là do đau đầu căng thẳng, đau đầu cụm. Đau đầu căng thẳng đến hiện nay ngành y học vẫn chưa biết được cơ chế gây ra loại đau đầu này do nguyên nhân gì nhưng có một số biểu hiện: thường bệnh nhân đau đầu cả 2 bên, đau với tính chất mức độ vừa phải, không theo nhịp đập, không nôn ói, buồn nôn, không sợ ánh sáng hay tiếng động nhưng những cơn đau đầu này thường xảy ra khi bệnh nhân đang làm việc căng thẳng gặp những stress trong cuộc sống.

Thời gian của những cơn đau đầu do căng thẳng có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Khi thăm khám BS phải xác định vị trí bệnh nhân cảm thấy đau, thời gian đau, tính chất trong cơn đau có tính chất căng thẳng hay đập theo nhịp máu hoặc có kèm theo nôn ói hay không thì bác sĩ sẽ phân loại và chẩn đoán bệnh nhân theo kiểu đau đầu nào, từ đó chúng ta sẽ có hướng điều trị cho bệnh nhân một cách thích hợp.

Nhờ BS mô tả cơn đau đầu migraine? Những yếu tố thuận lợi nào dẫn đến cơn đau đầu này là gì? Và cách chữa trị như thế nào, thưa BS?

Khác với do đau đầu căng thẳng, stress (thường bệnh nhân sẽ bị đau 2 bên), đau đầu phân loại migraine thường bệnh nhân sẽ đau một bên của đầu, đôi khi cũng sẽ có bệnh nhân đau 2 bên đầu nhưng đặc trưng của loại bệnh này thường là khởi phát một bên, có thể sau đó bệnh nhân sẽ cảm thấy đau đầu 2 bên và khi đau, cơn đau sẽ kéo dài từ 4 giờ đến 72 giờ.

Khi đau, cường độ đau vừa phải cho đến nhiều và có kèm theo những triệu chứng buồn nôn, ói, sợ ánh sáng, sợ tiếng động thì đây chính là những triệu chứng của cơn đau đầu migraine.

Một số những trường hợp đau đầu migraine trước khi xảy ra cơn đau đầu, có những triệu chứng đau đầu migraine có tiền triệu bao gồm các triệu chứng về mắt, bệnh nhân có thể thấy ám điểm về ánh sáng (ví dụ như bệnh nhân có thể thấy ánh sáng chạy trước mắt mình như hình chữ Z, có thể bệnh nhân đột ngột không thấy một vùng nào đó ở phía thị trường mình đang nhìn, đôi khi bệnh nhân sẽ có những triệu chứng khác như mờ mắt, yếu liệt tay chân, nói khó, giọng nói thay đổi)…

Những triệu chứng này sẽ xảy ra trước cơn đau trong khoảng 30 phút và khi các triệu chứng, tiền triệu chấm dứt, cơn đau đầu sẽ phát lên và cơn đau này được gọi là đau đầu migraine có tiền triệu.

Đau đầu migraine có 3 cơ chế: Cơ chế thứ nhất do sự co giãn của mạch máu trong não, vì một lý do nào đó mạch máu trong não co giãn sẽ gây ra đau đầu. Thứ hai, có thể do sự bất thường tiết các chất dẫn truyền thần kinh thì bệnh nhân sẽ cảm thấy cơn đau nhưng đến hiện nay nguyên nhân chính xác để gây ra cơn đau đầu migraine người ta vẫn chưa thể nào xác định được. Thứ ba, một số những yếu tố thúc đẩy lên cơn đau như làm việc căng thẳng, sử dụng thuốc tránh thai có chứa estrogen, trong thức ăn cũng có chứa một số chất như chocolate, phô mai, bột ngọt, rượu bia,... một số những chất này khi tiếp xúc có thể gây ra cơn đau.

Về việc chữa trị cơn đau đầu migraine thì chúng ta phải dùng thuốc và tâm lý trị liệu. Về dùng thuốc có các nhóm thuốc để điều trị đau đầu từ những thuốc thông thường như Paracetamol được chia thành những nhóm thuốc Non-Steroid cho đến những loại thuốc khác như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống động kinh. Khi dùng thuốc như vậy kết hợp với tâm lý trị liệu, thay đổi lối sống, ăn uống điều độ, nghỉ ngơi điều độ tránh căng thẳng thì lúc này khả năng khởi phát lại cơn đau sẽ giảm đi.

Còn “đau đầu chùm” hay “đau đầu cụm” là cơn đau như thế nào, làm sao để giảm đau ạ?

Trong đau đầu nguyên phát có một loại đau đầu đó là “đau đầu cụm” hay còn được gọi là đau đầu Cluster, đặc trưng của bệnh này bệnh nhân sẽ cảm thấy đau ở vùng hốc mắt hoặc phía bên thái dương của mắt bị đau.

Cơn đau này có thể lan rộng ra phía sau của gáy, đầu, tai, thời gian kéo dài của cơn đau từ vài phút cho đến vài giờ. Bệnh nhân sẽ đau rất dữ dội thường không kèm theo những triệu chứng khác nôn, ói , yếu liệt tay chân nhưng sẽ kèm theo các triệu chứng như xung huyết các kết mạc mắt, mắt bên đau sẽ bị đỏ lên, mũi bệnh nhân sẽ bị nghẹt, chảy nước mũi nhiều, có các triệu chứng của đồng tử thì đây là những đặc trưng của đau đầu Cluster.

Đau đầu do viêm xoang có đặc trưng nào dễ nhận biết không ạ?

Viêm xoang là một bệnh lý của tai, mũi, họng. Trên cơ thể chúng ta có các vùng xoang như xoang trán, xoang hàm,... Khi vùng xoang nào bị viêm thì vị trí đau sẽ khởi phát ở vị trí đó và đau với tính chất đau âm ỉ ngoài ra sẽ còn đi kèm với những triệu chứng khác như các triệu chứng tai, mũi, họng: nghẹt mũi, sổ mũi,...

Còn kiểu đau từ đỉnh đầu lan ra sau gáy là bệnh gì, thưa BS?

Việc đau đầu từ đỉnh đầu lan ra sau gáy, chúng ta biết rằng thần kinh cảm giác của chúng ta có ở vùng da đầu khi chúng ta đau như vậy có thể là đau ở thần kinh. Từ phần da đầu ở đỉnh đầu xuống gáy do thần kinh chi phối cảm giác đau có thể do đau thần kinh chẩm, ngoài ra các bệnh lý của đau cột sống cổ cũng sẽ gây ra đau đầu ở vùng sau gáy này.

Nhờ BS giải thích vì sao chúng ta ăn kem và uống nước đá cũng gây ra đau đầu?

Các cơ quan trong cơ thể sẽ bao gồm các cơ quan thần kinh và các bộ phận cảm nhận để dẫn truyền về thần kinh trung ương trên não thì trên các vùng răng, hàm, mặt của chúng ta sẽ có những thần kinh cảm giác.

Khi ăn lạnh thực sự không phải đau mà đây là một kích thích quá mức về nhiệt độ đối với vùng răng, từ đó dẫn đến đường dẫn truyền thần kinh về não chúng ta có cảm giác như là đau nhưng thực sự không phải là đau ở đầu mà đây là vùng cảm nhận lạnh ở răng mà chúng ta đang ăn kem hay là uống nước đá.

Khi đau đầu thì mọi người thường uống thuốc giảm đau. Nhờ BS chỉ ra một số thuốc thông dụng, không cần kê toa và liều lượng thế nào là an toàn?

Thực sự tất cả các loại thuốc ngay cả thực phẩm chức năng cũng không hẳn là không có mặt trái của nó cho nên người ta gọi thuốc là một con dao hai lưỡi. Ví dụ như thuốc có tác dụng chữa bệnh nhưng đồng thời có thể gây ra các tác dụng phụ.

Trong những đau đầu lành tính, chúng ta có thể những loại thuốc tương đối và có ít tác dụng phụ nhất chính là Paracetamol có thể mua dễ dàng tại hiệu thuốc, một trong những nhóm an toàn và lành tính, ít tác dụng phụ trên cơ thể nhất.

Nếu như cơn đau thuyên giảm, chúng ta có thể tạm thời yên tâm nhưng nếu sau khi dùng Paracetamol mà chúng ta vẫn bị đau đầu kèm theo thêm những triệu chứng khác thì lúc này chúng ta nên đi khám để bác sĩ có những chẩn đoán và điều trị một cách chính xác nhất.

AloBacsi chân thành cảm ơn TS.BS Đinh Vinh Quang đã chia sẻ những thông tin hữu ích về triệu chứng bệnh đau đầu. Xin hẹn gặp lại bác sĩ vào chương trình tiếp theo.