Thuốc lá - Lưỡi hái tử thần âm thầm tàn phá phổi nhanh chóng

1. Thuốc lá gây hại cho hệ hô hấp như thế nào? 

Thưa bác sĩ, vì sao phổi vốn là “bộ lọc không khí” của cơ thể, lại là cơ quan bị tổn thương nghiêm trọng nhất khi hút thuốc lá? 

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc - Chủ tịch Hội Hô hấp TPHCM - Nhà sáng lập Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh trả lời: 

Hệ hô hấp có nhiều cơ chế bảo vệ như lông chuyển, chất nhầy và hệ miễn dịch tại chỗ, với sự tham gia của các tế bào như đại thực bào, lympho và neutrophil. Những tế bào này phối hợp chống lại các tác nhân gây hại xâm nhập từ bên ngoài như vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, khói thuốc chứa hàng ngàn hóa chất độc hại làm suy yếu các cơ chế này.

Tiếp xúc lâu dài với khói thuốc làm tổn thương cả chức năng lẫn cấu trúc đường hô hấp, gây ra các bệnh lý như viêm phế quản mạn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), bệnh mô kẽ phổi và ung thư phổi. 

Thống kê cho thấy khoảng 90% các trường hợp ung thư phổi có liên quan đến thuốc lá.

2. Người mắc bệnh hô hấp hút thuốc lá sẽ đối mặt với hậu quả gì?

Người bị hen suyễn, viêm phế quản mạn hoặc COPD nếu tiếp tục hút thuốc sẽ ra sao? 

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: 

Với bệnh nhân hen, khói thuốc lá là một tác nhân kích thích mạnh, gây co thắt cơ trơn phế quản và khởi phát cơn hen. Việc hút thuốc kéo dài còn khiến hen chuyển thành COPD. Khoảng 25–30% người hút thuốc sẽ mắc COPD. Đây là bệnh không thể chữa khỏi, chỉ có thể điều trị để làm giảm triệu chứng và hạn chế tiến triển. 

Ngoài ra, thuốc lá điện tử chứa dung dịch tinh dầu không rõ nguồn gốc cũng gây kích ứng đường thở, thậm chí dẫn đến hội chứng nguy ngập hô hấp cấp. 

3. Thuốc lá là nguyên nhân chính gây bệnh COPD?

Thuốc lá có phải là “thủ phạm chính” gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính? Người bị COPD bỏ thuốc có phục hồi phần nào chức năng phổi không, thưa BS? 

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời:

Theo nghiên cứu, có tới 90% người mắc COPD có tiền sử hút thuốc lá. Đây được xem là nguyên nhân hàng đầu gây ra COPD.

Khi được chẩn đoán COPD, người bệnh bắt buộc phải ngưng hút thuốc. Một người hút thuốc lá bị COPD có thể mất khoảng 100 ml thể tích khí thở ra tối đa trong 1 giây mỗi năm, khiến chức năng hô hấp suy giảm nhanh chóng.

Dù đã mắc bệnh, việc bỏ thuốc vẫn giúp cải thiện hiệu quả điều trị và bảo tồn phần chức năng phổi còn lại.

4. Người trẻ hút thuốc bị tổn thương phổi sớm 

Bác sĩ có từng gặp những trường hợp người trẻ bị tổn thương phổi do hút thuốc lá? 

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: 

Chúng tôi đã tiếp nhận nhiều ca bệnh ở người trẻ tuổi, kể cả sử dụng thuốc lá điện tử với triệu chứng ho kéo dài, khó thở, suy giảm chức năng hô hấp.

Việc đưa chương trình giáo dục nhận thức tác hại thuốc lá vào học đường ngay từ cấp mầm non, tiểu học sẽ giúp trẻ em hiểu rõ, hình thành thái độ đúng đắn và chủ động tránh xa thuốc lá ngay từ nhỏ.

5. Tỷ lệ tái nghiện sau cai thuốc lá có thể trên 50%

Có bệnh nhân nghĩ "đã bị bệnh rồi thì bỏ thuốc cũng không kịp nữa", điều này có đúng, thưa BS? 

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: 

Đây là quan niệm sai lầm. Không bao giờ là quá muộn để bỏ thuốc. Hút thuốc không chỉ gây bệnh phổi mà còn làm tăng nguy cơ tim mạch, đột quỵ và ung thư. 

Nhiều người nghiện do hành vi, ví dụ hút thuốc khi uống cà phê, sau bữa ăn... - tạo phản xạ có điều kiện. Theo nghiên cứu tại Việt Nam, tỷ lệ tái nghiện sau cai thuốc lá là trên 50%, cho thấy cần có sự hỗ trợ từ y tế, gia đình và cộng đồng. 

6. Hút thuốc làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hô hấp nặng 

Bác sĩ có thể phân tích mối liên hệ giữa hút thuốc và nguy cơ nhiễm trùng hô hấp nặng như viêm phổi, lao phổi, đặc biệt trong bối cảnh ô nhiễm không khí hiện nay?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời: 

Khói thuốc làm suy giảm chức năng miễn dịch đường hô hấp, kích hoạt các tế bào gây viêm, phá hủy mô phổi. Người hút thuốc lá dễ bị viêm phổi, nhiễm trùng hô hấp cấp và lao phổi.

Với bệnh nhân COPD, nhiễm trùng hô hấp là nguyên nhân chính dẫn đến đợt cấp nặng, phải nhập viện.

7. Hút thuốc trong không gian kín gây nguy hiểm đến sức khỏe như thế nào?

Hút thuốc trong không gian kín như: ô tô, phòng máy lạnh, ảnh hưởng thế nào đến người mắc bệnh phổi và cả người xung quanh?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời:

Trong môi trường phòng kín, khói thuốc không được khuếch tán mà tích tụ lại, khiến người hút vô tình hít phải gấp đôi lượng khói kể cả hút thuốc chủ động lẫn thụ động.

Các chất độc như nicotine, CO, các chất gây ung thư... tồn tại lâu hơn trong không khí sẽ gây hại cho tất cả những ai có mặt trong không gian đó. Đặc biệt, người mắc bệnh hô hấp sẽ cảm thấy khó thở hơn, có thể bị khởi phát cơn hen, cơn ho hoặc đợt cấp COPD.

8. Chiến lược hỗ trợ cai thuốc lá cho bệnh nhân hô hấp 

BS có thể chia sẻ chiến lược hỗ trợ cai thuốc lá dành riêng cho bệnh nhân mắc bệnh hô hấp, những người vốn đã khó thở, dễ lo lắng, dễ tái nghiện?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời:

Trước hết, mọi nhân viên y tế và các bác sĩ chuyên khoa hô hấp nên khuyên bệnh nhân bỏ thuốc lá.

Việc tư vấn hành vi nên kết hợp với hỗ trợ điều trị nếu cần thiết như liệu pháp thay thế nicotine, thuốc hỗ trợ cai thuốc... Khi giải thích rõ về các nguy cơ như ung thư, khí phế thủng, nhồi máu cơ tim... cũng là cách tạo động lực cho bệnh nhân bỏ hút thuốc lá.

Tuy nhiên, những người có bệnh hô hấp thường nhạy cảm với việc cai thuốc, họ cần được theo dõi sát và hỗ trợ lâu dài để giảm tỷ lệ tái nghiện.

9. Giáo dục ý thức không hút thuốc là trách nhiệm của cộng đồng

Bác sĩ có lời khuyên gì gửi đến cộng đồng?

PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc trả lời:

Thuốc lá gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi và các bệnh tim mạch.

Việc phòng ngừa hút thuốc lá cần bắt đầu từ sớm, ngay từ cấp mẫu giáo, tiểu học. Giáo dục ý thức không hút thuốc và xây dựng môi trường sống không khói thuốc là trách nhiệm của cả hệ thống y tế, giáo dục và xã hội.

Đừng để khói thuốc âm thầm tàn phá lá phổi của bạn!

Dù chủ động hút thuốc lá hay chỉ hít phải khói thuốc lá (hút thuốc lá thụ động) thì lá phổi vẫn bị tổn thương nghiêm trọng theo thời gian. Tầm soát hô hấp định kỳ là cách bảo vệ sức khỏe đơn giản nhưng cực kỳ cần thiết, đặc biệt với những ai đang sống cùng người hút thuốc, thường xuyên làm việc trong môi trường ô nhiễm không khí hoặc có triệu chứng như ho kéo dài, khó thở, mệt mỏi...

Đừng chủ quan với chính sức khỏe của mình, để tiết kiệm thời gian, quý bạn đọc có thể đến khám tại Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh. Phòng khám sẽ cung cấp dịch vụ khám và tư vấn bệnh lý hô hấp bởi đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm.

Để thuận tiện cho quý bạn đọc AloBacsi, phòng khám hiện có 2 cơ sở tại Quận 11, TPHCM:

Cơ sở 1: 20 Lãnh Binh Thăng, P.13
Cơ sở 2: 262/4 Lạc Long Quân, P.10
Hotline miễn cước: 1800 8074

Hãy đặt lịch khám ngay để có thể chủ động bảo vệ lá phổi từ hôm nay, đừng chờ đến khi quá muộn!