Thuốc kích thích rau củ quả: Loại nào nguy hiểm, làm sao nhận biết rau sạch?

Rau củ quả - món quà tươi xanh từ thiên nhiên - ngày nay lại khiến nhiều người e ngại khi mang về nhà. Lý do là bởi các loại thuốc kích thích tăng trưởng, thuốc làm trái to, chín nhanh đang được sử dụng tràn lan, không đúng quy trình, làm cho rau quả mất an toàn. Nhưng cụ thể, loại thuốc nào đáng lo ngại? Và làm sao để nhận biết rau củ an toàn?

1. Thuốc kích thích rau củ quả không phải là chất độc nếu dùng đúng cách

Cần hiểu rõ: thuốc kích thích sinh trưởng không phải là chất cấm, và cũng không hoàn toàn nguy hiểm nếu được sử dụng đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm và theo đúng quy định an toàn nông nghiệp.

Các loại hormone thực vật như GA3 (Gibberellin), Cytokinin, Auxin... thực chất là những chất có sẵn trong cây trồng. Khi cây bị thiếu hoặc cần hỗ trợ trong một số giai đoạn sinh trưởng - như nảy mầm, ra hoa, đậu trái - thì việc bổ sung đúng lượng có thể giúp cây phát triển tốt hơn, chống chịu sâu bệnh, tăng năng suất mà không làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng.

Quan trọng nhất là tuân thủ thời gian cách ly trước khi thu hoạch. Ví dụ: nếu thuốc yêu cầu cách ly 7 ngày thì người trồng phải ngưng dùng thuốc ít nhất 7 ngày trước khi hái rau - để chất kích thích có thời gian phân hủy hoàn toàn trong cây.

Ở các trang trại đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, việc sử dụng thuốc kích thích sinh trưởng đều được ghi chép cụ thể, kiểm soát chặt chẽ, có nhật ký canh tác và kiểm tra dư lượng thường xuyên. Vì vậy, rau củ quả từ các vùng sản xuất an toàn vẫn có thể dùng các chất này nhưng hoàn toàn đạt chuẩn chất lượng.

Điều đáng lo là khi nông dân không được đào tạo bài bản, dùng thuốc theo kiểu “truyền miệng”, pha liều gấp đôi, gấp ba để trái mau lớn - từ đó khiến rau củ trở thành “quả bom hẹn giờ” cho sức khỏe người tiêu dùng.

2. Những loại thuốc kích thích đang bị lạm dụng

Trong trồng trọt, thuốc kích thích sinh trưởng không phải là điều cấm kỵ. Khi dùng đúng cách, đúng liều, đúng thời điểm - chúng có thể giúp cây phát triển khỏe, cho năng suất cao. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ bị lạm dụng, dùng sai mục đích.

Một số chất tăng trưởng đáng ngại có thể kể đến:

• GA3 (Gibberellic acid): Thường được dùng để làm rau củ “mập” nhanh, kích thích quả ra sớm, trái to. Nếu dùng quá liều hoặc gần ngày thu hoạch, GA3 có thể tồn dư trong nông sản và gây rối loạn nội tiết ở người.
• Ethrel (Ethephon): Thuốc giúp làm chín trái nhanh, phổ biến với chuối, xoài, đu đủ… Nếu dùng quá mức, ethrel có thể chuyển hóa thành ethylene, khiến quả mất tự nhiên, hỏng nhanh và nguy cơ gây ngộ độc khi tồn dư cao.
• Cytokinin, Auxin, Brassinolide: Các hormone thực vật này nếu lạm dụng sẽ làm rau củ phát triển bất thường, biến đổi màu sắc, thậm chí gây rối loạn hệ tiêu hóa khi ăn phải.

Ngoài ra, còn có những trường hợp dùng thuốc thú y, kháng sinh hoặc chất kích thích động vật cho cây - điều hoàn toàn sai quy trình và rất nguy hiểm.

3. Dấu hiệu nhận biết rau củ “bị ép lớn”

Không dễ để phân biệt rau quả sạch và rau quả có dùng chất kích thích nếu chỉ nhìn bằng mắt. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu gợi ý bạn nên lưu tâm:

• Trái quá to, bóng loáng, không có mùi thơm tự nhiên
• Ví dụ: chuối chín đều, vàng óng nhưng không thơm; cà chua to bất thường, vỏ căng bóng, ít hạt…
• Rau xanh đậm, non mơn mởn nhưng dễ héo
• Rau muống, cải xanh… nếu dùng chất kích thích thường non bất thường, lá to đều, thân giòn nhưng không để được lâu.
• Củ quả mất mùi vị, ăn nhạt
• Dưa leo, cà rốt, bí đỏ nếu ăn không thấy mùi thơm đặc trưng, hoặc quá nhạt nhẽo - có thể là rau củ tăng trưởng nhanh nên chưa tích lũy đủ chất dinh dưỡng.
  
  

Tuy nhiên, hình dáng không nói lên tất cả. Có những rau củ đẹp nhưng an toàn do trồng hữu cơ. Và ngược lại, có những rau nhỏ xấu nhưng vẫn bị nhiễm thuốc bảo vệ thực vật. Vì vậy, tốt nhất là dựa vào nguồn gốc rõ ràng, chứ đừng chỉ "chấm điểm bằng mắt".

4. Vậy như thế nào là rau củ quả an toàn?

Rau an toàn là rau được trồng theo quy trình kiểm soát nghiêm ngặt: dùng phân hữu cơ, không phun thuốc trừ sâu cấm, không dùng chất kích thích tăng trưởng sai cách, thu hoạch đúng thời điểm cách ly sau khi sử dụng phân - thuốc.

Bạn có thể chọn rau củ an toàn bằng cách:

• Mua tại siêu thị uy tín, cửa hàng nông sản sạch, có ghi nơi sản xuất, có mã truy xuất nguồn gốc.
• Tự trồng rau tại nhà với đất sạch, phân hữu cơ, hạt giống rõ nguồn gốc.
• Nếu mua ngoài chợ, hãy ngâm rửa kỹ bằng nước muối loãng, rửa nhiều lần, và gọt bỏ phần vỏ ngoài (đặc biệt với dưa leo, cà rốt, su su…).
• Hạn chế ăn rau sống không rõ nguồn gốc - vì thuốc kích thích và thuốc trừ sâu nếu còn tồn dư thì sẽ rất khó loại bỏ bằng rửa nước thông thường.
  
  

5. Thay đổi thói quen từ người tiêu dùng

Không ít người vô tình tiếp tay cho rau củ không an toàn, khi ra chợ vẫn chọn trái to, lá xanh, rau mập… mà không quan tâm đến xuất xứ. Nếu người tiêu dùng đồng lòng chọn rau có giấy chứng nhận VietGAP, GlobalGAP, không ham rẻ, không ham đẹp - thì người trồng cũng sẽ dần thay đổi để đáp ứng nhu cầu thật sự của thị trường.

Đừng để bữa cơm gia đình - vốn là điều thân thương và gần gũi nhất - lại trở thành nỗi lo ngại vì rau củ bị “ép lớn”, chín gượng, mất an toàn. Hãy là người tiêu dùng thông thái, chọn kỹ từng món rau, quả, để sức khỏe cả nhà được bảo vệ từ gốc. Rau sạch - không chỉ là sản phẩm, mà là thói quen sống.