Thói quen ăn quá nhanh và những tác hại khó lường

Nhiều người bệnh thường than phiền về tình trạng ợ hơi liên tục kèm trướng bụng sau bữa ăn. Đây chính là aerophagia, hiện tượng nuốt một lượng không khí đáng kể vào đường tiêu hóa khi ăn hoặc nói chuyện. Tình trạng này khá phổ biến ở người bị trào ngược dạ dày - thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng hay khó tiêu chức năng. Nguyên nhân thường đến từ thói quen ăn quá nhanh - một thói quen tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn nhiều hệ lụy cho hệ tiêu hóa.

Ăn nhanh phá vỡ nhịp sinh lý tiêu hóa

Quá trình tiêu hóa bắt đầu ngay từ khi chúng ta nhìn hoặc ngửi thấy thức ăn. Lúc này, hệ thần kinh phó giao cảm sẽ kích thích tuyến nước bọt, tuyến dạ dày và tuyến tụy tiết dịch tiêu hóa. Khi nhai, enzyme amylase trong nước bọt bắt đầu phân giải tinh bột, đồng thời động tác nghiền cơ học làm nhỏ kích thước thức ăn, giảm gánh nặng cho dạ dày.

Sau đó, nhu động thực quản và cơ thắt thực quản trên - dưới sẽ phối hợp đưa thức ăn xuống dạ dày, nơi các acid và enzyme tiêu hóa tiếp tục phân giải và chuẩn bị tống thức ăn xuống tá tràng. Toàn bộ chuỗi phản ứng này đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng và cần có thời gian nhất định để đạt hiệu quả tối ưu.

Khi ăn quá nhanh, cơ thể không kịp hoàn thiện những phản ứng trên, dẫn đến nhiều hậu quả:

Thứ nhất, giảm hiệu quả nghiền nát và tiêu hóa cơ học: Thức ăn chưa được nhai kỹ, diện tích tiếp xúc với enzyme giảm, khiến amylase hoạt động kém hiệu quả. Dạ dày phải co bóp mạnh hơn để bù trừ, gây mỏi cơ trơn và chậm làm rỗng dạ dày.

Thứ hai, quá tải dạ dày đột ngột: Lượng thức ăn lớn tràn xuống nhanh chóng khiến dạ dày căng giãn, kích thích tiết gastrin quá mức, dễ làm nặng thêm triệu chứng viêm loét.

Thứ ba, rối loạn phối hợp thực quản - dạ dày: Nuốt liên tục buộc cơ thắt thực quản dưới mở - đóng nhanh, tạo áp lực cao trong dạ dày và tăng nguy cơ trào ngược acid lên thực quản.

Thứ tư, giảm tín hiệu báo no: Trung tâm no ở vùng dưới đồi cần 15-20 phút mới nhận đủ tín hiệu từ hormon như cholecystokinin và leptin. Ăn nhanh khiến năng lượng nạp vào vượt nhu cầu, dễ dẫn đến thừa cân, béo phì.

Thứ năm, tăng nguy cơ đầy hơi, khó tiêu: Ăn vội thường kèm nuốt nhiều không khí, cộng với quá trình tiêu hóa chậm, gây sinh hơi, trướng bụng và ợ hơi.

Ăn chậm - chìa khóa cho hệ tiêu hóa khỏe mạnh

Để tránh những tác hại trên, mỗi bữa ăn cần được thực hiện đúng cách. Hãy tận dụng toàn bộ giác quan khi ăn, từ nhìn màu sắc, ngửi hương vị đến cảm nhận và nhai kỹ - để kích thích tối đa phản xạ tiết dịch tiêu hóa. Tránh vừa ăn vừa làm việc, xem điện thoại hay suy nghĩ căng thẳng vì sẽ làm phân tán sự tập trung vào hoạt động tiêu hóa.

Một nguyên tắc đơn giản là nhai kỹ, nuốt chậm: mỗi miếng ăn nên nhai 20-50 lần để nghiền nhỏ và trộn đều với nước bọt trước khi nuốt. Sau khi nuốt, chờ vài giây rồi mới đưa thức ăn tiếp theo vào miệng để dạ dày xử lý từng đợt nhỏ. Một bữa ăn chính nên kéo dài khoảng 20-30 phút để trung tâm no có đủ thời gian phát huy tác dụng.

Ăn nhanh có thể giúp tiết kiệm thời gian nhưng lại phá vỡ nhịp sinh lý tự nhiên của hệ tiêu hóa. Hậu quả là giảm hiệu quả hấp thu, tăng nguy cơ trào ngược, béo phì, rối loạn nhu động và làm trầm trọng thêm tổn thương dạ dày.

Ngược lại, thói quen ăn chậm, nhai kỹ không chỉ giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả mà còn hỗ trợ kiểm soát cân nặng và phòng ngừa nhiều bệnh lý tiêu hóa lâu dài.