Trên toàn cầu 20% dân số chung bị thoái hóa khớp, con số này lên tới hơn 50% ở người cao tuổi, trong đó có trên 240 triệu người bị thoái hóa khớp háng và khớp gối nặng

Mở đầu phiên báo cáo, GS.TS.BS Võ Tam - Đại học Y Dược Huế mang đến bài báo cáo “Thoái hóa khớp và hội chứng chuyển hóa, thách thức trong điều trị”.

Vị chuyên gia cho biết, trên thế giới hiện nay, có đến 20% dân số chung, trên 50% người cao tuổi bị thoái hóa khớp (OA) trong đó có trên 240 triệu người bị thoái hóa khớp gối và khớp háng nặng, ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày (khớp gối và khớp háng là 2 khớp chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của bệnh thoái hóa khớp). Trong đó, tỷ lệ người mắc OA là nữ giới cao hơn nam giới gấp 2 lần, 25% bệnh nhân kh  ông thể hoạt động bình thường, 80% có hạn chế khi di chuyển. Bên cạnh đó, nhóm người này có thể tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp, thậm chí tử vong.

Tuy nghiên, OA liên quan đến độ tuổi, nên gắn liền với bệnh đồng mắc. Một công bố năm 2020, tập hợp 42 nghiên cứu của 16 nước, với cỡ mẫu lớn (70.014) cho thấy, các bệnh đồng mắc kết hợp với OA đáng lưu ý là đột quỵ, loét dạ dày và hội chứng chuyển hóa. Trong nghiên cứu này có đến 48% mắc rối loạn Lipid máu và 50% gặp vấn đề tăng huyết áp. Ngoài những trường hợp mắc 1-2 bệnh, nhóm người từ 3 bệnh đồng mắc trở lên có tỷ lệ khá cao, xấp xỉ 30%.

Giáo sư cho biết thêm, ngoài hai loại thoái hóa khớp liên quan tới chấn thương xuất hiện ở người trẻ và thoái hóa khớp liên quan tới độ tuổi thường gặp ở nhóm người cao tuổi, những người nằm trong khoảng từ 45-65 tuổi sẽ gắn liền với các bệnh lý chuyển hóa khác .

Theo thông tin của OARSI năm 2022, bệnh đồng mắc, đặc biệt các bệnh chuyển hóa có thể là nguyên nhân hoặc hậu quả của OA và có ảnh hưởng đến tiên lượng của bệnh nhân OA. Ngoài ra, GS Võ Tam còn nhấn mạnh, theo các nghiên cứu về OA được công bố năm 2022 trên nhiều tạp chí, viêm bao hoạt dịch là biểu hiện đầu tiên trong chẩn đoán sớm bệnh OA hiện nay.

Qua trình bày nghiên cứu, GS.TS.BS Võ Tam kết luận, thoái hóa khớp đi kèm với rất nhiều hội chứng chuyển hóa. Khi thầy thuốc trên lâm sàng cho bệnh nhân thuốc điều trị, cần đặc biệt lưu ý và cẩn trọng các vấn đề OA có bệnh đồng mắc, đặc biệt là các hội chứng chuyển hóa. Trong đó có, bệnh đái tháo đường, tim mạch, tăng huyết áp, gan và bệnh dạ dày… Bởi vì nếu không, có thể khiến tình trạng bệnh trở nên nặng hơn, nhất là đối với bệnh nhân lớn tuổi.

Cứ 3 giây trên thế giới có thêm một người bị gãy xương do loãng xương

Trong bài báo cáo “Loãng xương thứ phát, nhiều thách thức trong chẩn đoán và điều trị” -TS.BS Huỳnh Văn Khoa - Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, loãng xương là căn bệnh toàn cầu. Mỗi năm, trên thế giới có 8 triệu người bị loãng xương, như vậy cứ 3 giây lại có một người mắc mới. Loãng xương làm ảnh hưởng đến 6% nam giới và 21% phụ nữ trên 50 tuổi. 

Có 2 loại loãng xương nguyên phát và loãng xương thứ phát. Trong đó, loãng xương nguyên phát thường xuất hiện ở phụ nữ sau mãn kinh, người lớn tuổi. Loãng xương thứ phát có nguyên nhân gây mất xương do bệnh lý, dùng thuốc, di truyền… Thực tế lâm sàng cho thấy, nhiều trường hợp nguyên nhân thứ phát gây mất xương thường không được xem xét ở những bệnh nhân được chẩn đoán loãng xương.

Theo một nghiên cứu, có khoảng 20%-30% phụ nữ sau mãn kinh và khoảng hơn 50% nam giới bị loãng xương do nguyên nhân thứ phát. Bên cạnh đó, bệnh lý này còn có thể ảnh hưởng đến 2/3 nam giới lớn tuổi, hơn 50% phụ nữ tiền mãn kinh và 30% phụ nữ sau mãn kinh. “Đây là một con số lớn, vì vậy, bệnh nhân được chẩn đoán loãng xương nguyên phát mà không phù hợp, các bác sĩ phải kiểm tra và tìm ra nguyên nhân” - TS.BS Huỳnh Văn Khoa nhấn mạnh.

Vị chuyên gia cho rằng, có rất nhiều nguyên nhân gây ra loãng xương thứ phát như: bệnh thận mạn tính, rối loạn nội tiết, bệnh khớp, tiêu hóa mạn tính, các loại ung thư… Do đó, người thầy thuốc lâm sàng cần tìm và chẩn đoán nguyên nhân để có phương pháp điều trị hiệu quả.

Đặc biệt, với nguyên nhân bệnh thận mạn tính, có đến 32%-50% người mắc bệnh lý này bị loãng xương, nhưng trên thực tế, tỷ lệ con số đó còn có thể cao hơn. Theo KDIGO, 30 - 50% người mắc bệnh thận mạn bị gãy xương có chỉ số T cao hơn trên -2,5. Nguy cơ gãy xương cao gấp 8 lần khi so sánh với dân số chung nếu bệnh tiến triển. Bên cạnh đó, người bình thường sau một năm gãy xương có tỷ lệ tử vong là 17%-27%, trong khi tỷ lệ này tăng khoảng 64% ở giai đoạn cuối của người mắc bệnh thận mạn.

TS.BS Huỳnh Văn Khoa nhấn mạnh rằng, bệnh lý loãng xương cần được chẩn đoán đúng, điều trị sớm và phòng ngừa để làm nền tảng ngăn việc mất xương và gãy xương. Tập trung điều trị nguyên nhân là điều quan trọng, các thuốc chống loãng xương có thể giảm nguy cơ gãy xương, cải thiện khả năng chữa lành gãy xương. Việc lựa chọn thuốc cần dựa vào tính an toàn/hiệu quả của thuốc loãng xương và tùy theo nguyên nhân để lựa chọn.

Chia sẻ về một chủ đề thú vị không kém - “Thách thức với kiểm soát đau trong Thoái hóa khớp và Loãng xương”, PGS.TS Nguyễn Văn Hùng - Bệnh viện Bạch Mai nhấn mạnh, thoái hóa khớp là một bệnh khớp mãn tính đại diện cho gánh nặng toàn cầu ngày càng gia tăng. Đau khớp và giảm khả năng vận động là triệu chứng quan trọng nhất của thoái hóa khớp. Loãng xương là một bệnh lý của hệ thống xương, tình trạng đau thường đến trễ hơn, liên quan đến gãy xương và các biến dạng về hình thể cơ thể.

Vị chuyên gia cho biết thêm, thoái hóa khớp và loãng xương đều là những bệnh lý cơ xương khớp thường gặp nhất liên quan tới quá trình già hóa gây đau đớn, tàn phế và giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Sự cùng tồn tại và mối liên quan giữa thoái hóa khớp và loãng xương là một vấn đề gây nhiều tranh cãi. Trước đây, thoái hóa khớp và loãng xương được cho là không liên quan đến nhau. Tuy nhiên, những bằng chứng về khoa học và y học gần đây cho thấy những bệnh lý này có thể xuất hiện đồng thời trên cùng một người bệnh, với mối liên quan phức tạp, đặt ra các thách thức cho thầy thuốc trong điều trị, nhất là điều trị đau ở những bệnh nhân này.

PGS Hùng chia sẻ, cơ chế và các yếu tố liên quan tới đau ở bệnh nhân thoái hóa khớp và loãng xương có nhiều điểm chung nhưng cũng có những yếu tố khác nhau, tùy thuộc vào vị trí khớp hoặc xương bị tổn thương và giai đoạn của bệnh. Thêm vào đó, biểu hiện lâm sàng của đau trong thoái hóa khớp và loãng xương thay đổi ở mỗi người bệnh thoái hóa khớp và/hoặc loãng xương. Tương tự như điều trị đau ở các tình trạng bệnh lý khác, chẩn đoán đau phù hợp là bước quan trọng trong tiếp cận điều trị đau trong thoái hóa khớp và loãng xương.

Dựa vào các khuyến cáo điều trị hiện tại cho thoái hóa khớp và loãng xương, điều trị đau ở các bệnh nhân thoái hóa khớp và loãng xương là sự kết hợp các biện pháp điều trị khác nhau với việc áp dụng phù hợp cho mỗi người bệnh, nhằm đạt hiệu quả điều trị tốt nhất đồng thời hạn chế tối đa các tác dụng không mong muốn và hậu quả đối với người bệnh.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào chẩn đoán hình ảnh thoái hóa khớp gối

Kết thúc phiên báo cáo với bài nghiên cứu “Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc chẩn đoán thoái hóa khớp gối”, nghiên cứu sinh Nguyễn Đình Tân - Đại học Công nghệ Sydney, Australia cho biết, theo số liệu của CDC Mỹ năm 2015, có 27 triệu người Mỹ bị thoái hóa khớp, dự báo, con số này sẽ tăng lên tới 39 triệu vào năm 2040. Tại Việt Nam, dẫn chứng báo cáo của BS Hoàng Khương Duy - Đại học Công nghệ Sydney, Australia cho thấy, tỷ lệ người Việt Nam có biểu hiện thoái hóa khớp gối trên hình ảnh chụp X-quang cả nam và nữ trên 40 tuổi là 30%. Con số trên cho thấy, bệnh lý này hiện đang ngày càng trở nên phổ biến.

Thoái hóa khớp gối là bệnh thoái hóa khớp ảnh hưởng đến toàn bộ khớp bao gồm sụn, dây chằng, đầu xương và cơ. Với mong muốn sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc sàng lọc và chẩn đoán bệnh thoái hóa khớp gối, nghiên cứu được bắt đầu nhằm phát triển một mô hình tự động để phân loại mức độ nghiêm trọng của thoái hoá khớp gối từ phim chụp X quang, và đánh giá hiệu suất tiên lượng của mô hình trong phân loại thoái hoá khớp.

Sau quá trình nghiên cứu trên 1503 phụ nữ và 934 nam giới từ 40 tuổi trở lên sống tại TPHCM. Mô hình AI có thể đạt được 98% trong việc phát hiện vị trí chính xác của khớp gối và nhãn thuộc các bên khác nhau ở đầu gối.

Qua nghiên cứu, NCS Nguyễn Đình Tân kết luận, mô hình dựa trên AI đạt được độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong việc dự đoán mức độ nghiêm trọng của thoái hóa khớp. Mô hình này có thể được sử dụng như một công cụ sàng lọc trong các cơ sở y tế để giảm khối lượng công việc lâm sàng cho các y bác sĩ.

Mời xem thêm bài viết các phiên khác của hội nghị:

Phiên 1: Đô thị hóa, lão hóa - tác động lên sức khỏe chung và sức khỏe xương khớp

Phiên 3: Dinh dưỡng, lối sống lành mạnh để phòng ngừa và điều trị loãng xương, thoái hóa khớp

Phiên 4: Hiểu biết mới trong loãng xương và những ưu nhược điểm về thuốc điều trị

Phiên 5: Tuân thủ điều trị, thách thức và giải pháp cho loãng xương và thoái hóa khớp