1. Suy giáp nguyên phát là gì?

Suy giáp nguyên phát là do giảm tiết T4 và T3 từ tuyến giáp. Nồng độ T4 và T3 trong huyết thanh thấp, và hormone kích thích tuyến giáp (TSH) tăng lên. Nguyên nhân phổ biến nhất ở Hoa Kỳ là tự miễn. Nó thường là kết quả của viêm tuyến giáp Hashimoto và thường kết hợp với bướu cổ hoặc, muộn hơn trong tiến trình bệnh, tuyến giáp bị co lại, xơ hóa, gây mất hoặc rất ít chức năng.

Suy giáp nguyên phát cũng thường gặp sau điều trị khu vực cổ liên quan, nhất là điều trị bằng phẫu thuật cưỡng giáp, bướu cổ hoặc điều trị ung thư bằng iod phóng xạ. Tuyến giáp bị tổn thương và suy giảm chức năng trong trường hợp này khó có thể phục hồi. Điều trị bằng propylthiouracil quá liều có thể khiến nồng độ iodide giảm nhưng sẽ phục hồi sau điều trị.

Bướu cổ có thể xảy ra nhiều theo tính địa phương, khi chế độ ăn uống thiếu iod dẫn đến giảm tổng hợp hormone tuyến giáp. Thiếu iot nặng sẽ tiến triển thành bệnh suy giáp hoặc gây ra chứng suy giáp bẩm sinh cho trẻ nhỏ. Suy giáp bẩm sinh sẽ dẫn đến khuyết tật về trí tuệ, vì thế phụ nữ mang thai phải đảm bảo hấp thu đủ lượng iod trong thai kỳ.

Suy giáp tiến triển còn có thể do bệnh nhân sử dụng lithium để điều trị gây ức chế phóng thích hormone của tuyến giáp. Tình trạng bệnh tương tự cũng xảy ra ở bệnh nhân dùng thuốc chứa iod hoặc amiodarone khác, ức chế hấp thu iod và tổng hợp hormone. Tỷ lệ bệnh nhân điều trị xạ trị cao trong ung thư thanh quản hoặc u lympho Hodgkin bị suy giảm chức năng tuyến giáp là rất cao, do đó cần tái khám đánh giá chức năng tuyến giáp sau điều trị thường xuyên.

Các khiếm khuyết enzym di truyền hiếm gặp có thể làm thay đổi tổng hợp hormone tuyến giáp và gây suy giáp có bướu giáp (suy giáp bướu giáp).

2. Suy giáp nguyên phát ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể?

Nhìn chung, triệu chứng suy giáp nguyên phát thường diễn ra âm thầm, khó nhận biết, song gây ảnh hưởng đến hoạt động của nhiều cơ quan. Tùy vào mức độ thiếu hụt hormone tuyến giáp mà ảnh hưởng đến cơ thể người bệnh khác nhau, cụ thể:

- Suy giáp ảnh hưởng đến chuyển hóa: Hormone tuyến giáp tham gia vào nhiều hoạt động chuyển hóa, thiếu hụt hormone này thường dẫn đến tình trạng hạ thân nhiệt, chịu lạnh kém, tăng cân nhẹ do tích nước và giảm chuyển hóa.

- Suy giáp ảnh hưởng đến tâm thần: Bệnh nhân có thể xuất hiện từ mức độ nhẹ đến nặng tình trạng mất trí nhớ, mờ nếp nhăn trên khuôn mặt, thay đổi về nhân cách hoặc loạn thần.

- Ảnh hưởng đến thần kinh: Thiếu hụt hormone tuyến giáp thường gây chậm pha phục hồi của phản xạ gân sâu, mắc chứng hay quên, dị cảm đầu ngón tay và ngón chân do sự lắng đọng protein trong các dây chằng liên quan.

- Suy giáp ảnh hưởng đến da: Làn da của người bị suy giáp nguyên phát thường có nhiều biểu hiện như: dạ dày, khô, bong vảy, coten huyết, thông thưa thô và khô, mặt phù,… Tóc cũng khô, thưa và dễ gãy hơn, lưỡi có thể bị phù to do sự lắng đọng chất nền protein trong lưỡi.

- Suy giáp ảnh hưởng đến mắt: Thiếu hụt hormone tuyến giáp khiến mắt có thể bị sưng phù do thâm nhiễm chondroitin sulfat hoặc mucopolysaccharides hyaluronic acid, làm giảm vận động mí mắt.

- Ảnh hưởng đến sức khỏe phụ khoa: Phụ nữ bị suy giáp nguyên phát có thể bị rong kinh, mất kinh thứ phát.

- Ảnh hưởng đến tim mạch: Giảm hormone tuyến giáp dẫn đến nhịp tim chậm, chẩn đoán hình ảnh thấy tim to do giãn cơ kết hợp với tràn dịch màng ngoài tim.

- Suy giáp ảnh hưởng đến tiêu hóa: Táo bón là triệu chứng có thể xảy ra ở người bị suy giáp thứ phát.

- Triệu chứng khác: Triệu chứng khác ít gặp hơn do suy giáp nguyên phát như giọng khàn, nói chậm do ảnh hưởng chức năng ngôn ngữ, tràn dịch màng phổi hoặc ổ bụng,…

Như vậy, suy giáp nguyên phát thường gây ảnh hưởng đồng thời đến nhiều cơ quan nội tạng và hoạt động chuyển hóa trong cơ thể. Triệu chứng bệnh xuất hiện có thể rời rạc, không liên quan gây khó khăn trong chẩn đoán.

Xem thêm: Dấu hiệu chứng tỏ bạn mắc bệnh cường giáp

3. Các phương pháp điều trị suy giáp nguyên phát

Mục tiêu điều trị cho bệnh nhân suy giáp nguyên phát là bổ sung lượng hormone thiếu hụt bằng thuốc hormone thay thế, đưa trạng thái cơ thể trở về mức bình thường. Cần chẩn đoán tìm nguyên nhân và mức độ thiếu hụt hormone tuyến giáp để điều trị thích hợp. Hiện có nhiều chế phẩm hormone tuyến giáp khác nhau có thể dùng để điều trị thay thế, chủ yếu là dạng bổ sung T4 tổng hợp, T3 tổng hợp hoặc kết hợp 2 hormone.

Bệnh nhân suy giáp nguyên phát đi kèm với bệnh tim sẽ được thử nghiệm với liều hormone tuyến giáp bổ sung thấp, đánh giá ảnh hưởng trước khi đạt liều điều trị chuẩn. Phụ nữ mang thai cũng có thể điều trị bằng hormone bổ sung nếu suy giáp ảnh hưởng, đảm bảo sức khỏe cho mẹ và sự phát triển của trẻ.

Triệu chứng bệnh suy giáp nguyên phát ở người cao tuổi khó nhận biết hơn, dễ bị nhầm lẫn với các triệu chứng của hội chứng lão hóa không đặc hiệu. Vì thế thường điều trị chậm trễ khiến triệu chứng thần kinh, tâm thần ở những bệnh nhân này tiến triển nặng hơn.

Như vậy, suy giáp nguyên phát ít phổ biến hơn so với suy giáp thứ phát, việc điều trị chủ yếu là điều trị bệnh lý tại tuyến giáp, bổ sung hormone tuyến giáp thiếu hụt. Nếu chức năng tuyến giáp không phục hồi, bệnh nhân có thể phải bổ sung hormone tuyến giáp liên tục suốt đời.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng