Sốt xuất huyết, zika và chikungunya: cùng do muỗi Aedes truyền, bệnh nào nguy hiểm nhất?

Sốt xuất huyết, zika và chikungunya đều lây truyền qua muỗi Aedes, nhưng mức độ nguy hiểm khác nhau. Trong khi sốt xuất huyết có thể gây biến chứng nặng, thì zika và chikungunya phần lớn lành tính, tự khỏi. Hiểu rõ sự khác biệt giữa 3 bệnh này, bạn sẽ biết khi nào cần thật sự lo lắng và khi nào nên bình tĩnh, tránh hoang mang vì tin đồn.

Trong những ngày gần đây, thông tin về bệnh chikungunya xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội, khiến nhiều người lo lắng. Tuy nhiên, theo BS Trương Hữu Khanh - chuyên gia bệnh truyền nhiễm, đây là một bệnh “rất xưa”, từng được ghi nhận từ lâu, và thực tế không đáng sợ như nhiều người nghĩ.

Bác sĩ nhấn mạnh: “Ba bệnh sốt xuất huyết, zika và chikungunya đều lây qua muỗi Aedes aegypti hoặc Aedes albopictus, không lây qua hô hấp, không lây qua tiêu hóa. Trong đó, điều cần lo nhất hiện nay vẫn là dịch sốt xuất huyết”.

Sốt xuất huyết, zika và chikungunya: 3 bệnh cùng do muỗi Aedes truyền, nhiều điểm giống nhau, khác mức độ nguy hiểm

>> Xin mời xem thêm:

Chikungunya ở Trung Quốc: khác hẳn COVID-19 về bản chất, cách lây lan và nguy cơ

3 việc thiết thực phòng chống bệnh chikungunya

1. Điểm chung của cả ba bệnh

Tác nhân: Đều do virus, thuộc các nhóm khác nhau nhưng cùng đường truyền qua muỗi Aedes.

Đường lây: Bị muỗi mang virus đốt. Người bệnh không lây trực tiếp cho nhau qua tiếp xúc thông thường.

Biện pháp phòng ngừa: Diệt muỗi, diệt lăng quăng, ngủ mùng, tránh muỗi đốt ban ngày.

Vắc xin & thuốc điều trị: Hiện chưa có vắc xin phổ biến và thuốc điều trị đặc hiệu cho zika và chikungunya; sốt xuất huyết mới có vắc xin ở một số quốc gia nhưng chưa dùng rộng rãi ở Việt Nam. Điều trị chủ yếu là hỗ trợ, giảm triệu chứng.

2. Những khác biệt quan trọng

Đặc điểm	Sốt xuất huyết	Zika	Chikungunya
Tác nhân	Virus Dengue (4 type)	Virus Zika	Virus Chikungunya
Triệu chứng chính	Sốt cao, đau đầu, đau hốc mắt, đau cơ khớp, nổi ban; có thể xuất huyết dưới da, chảy máu cam, giảm tiểu cầu.	Sốt nhẹ, nổi ban, đau khớp nhẹ, đỏ mắt (viêm kết mạc).	Sốt cao, phát ban, đau khớp rõ rệt (có thể kéo dài hàng tuần - tháng).
Mức độ nặng	Có thể gây sốc, xuất huyết nặng, tử vong nếu không điều trị kịp.	Đa số nhẹ, nhưng nguy hiểm với phụ nữ mang thai vì gây dị tật đầu nhỏ cho thai nhi.	Đa số lành tính, hiếm biến chứng; có thể nặng ở trẻ sơ sinh lây từ mẹ lúc sinh.
Tỉ lệ biến chứng	Cao hơn nhiều so với 2 bệnh kia.	Thấp, nhưng biến chứng ở thai nhi nghiêm trọng.	Rất thấp, chủ yếu gây khó chịu vì đau khớp.
Thời gian ủ bệnh	4-10 ngày	3-14 ngày	3-7 ngày
Thời gian hồi phục	1-2 tuần, biến chứng có thể kéo dài hơn.	1 tuần, ít di chứng.	Hầu hết 1-2 tuần, đau khớp có thể kéo dài vài tháng.

Sốt xuất huyết - “đối thủ” đáng lo nhất

Khác với zika vàchikungunya, sốt xuất huyết Dengue là bệnh gây tử vong cao hơn, dễ bùng dịch lớn tại Việt Nam. Bệnh có thể tiến triển thành sốt xuất huyết nặng với sốc giảm thể tích, suy tạng, xuất huyết ồ ạt nếu không được xử trí kịp thời.

Mỗi năm, hàng trăm ngàn ca sốt xuất huyết được ghi nhận ở Việt Nam, đặc biệt vào mùa mưa. Điều này khiến BS Trương Hữu Khanh khẳng định: “Lo nhất hiện nay vẫn là dịch sốt xuất huyết”.

Zika - “lắng xuống” nhưng không được quên

Bệnh zika từng gây “sóng gió” y tế toàn cầu vào năm 2015-2016 khi bùng phát ở châu Mỹ. Nguy hiểm nhất là ở phụ nữ mang thai, vì virus có thể gây tật đầu nhỏ ở thai nhi - một dạng dị tật não nghiêm trọng.

Tại Việt Nam, từng ghi nhận các ca nhiễm zika rải rác, nhưng hiện số ca thấp. Tuy vậy, phụ nữ mang thai vẫn nên tránh muỗi đốt và khám thai định kỳ để tầm soát.

Chikungunya - nghe lạ nhưng không mới

Bệnh Chikungunya được ghi nhận lần đầu năm 1952 tại Tanzania. Tên gọi xuất phát từ tiếng Makonde, nghĩa là “người bị cong lưng” - mô tả dáng đi khom vì đau khớp.

Theo BS Trương Hữu Khanh, đây là bệnh lành tính, đa phần người bệnh tự khỏi. Triệu chứng dễ nhận biết nhất là đau khớp rõ rệt, thường kèm phát ban và sốt. Trường hợp nặng rất hiếm, chủ yếu khi phụ nữ mang thai gần ngày sinh truyền virus cho trẻ sơ sinh.

Điểm khiến người dân lo lắng là triệu chứng đau khớp kéo dài sau khi khỏi bệnh, có thể vài tuần đến vài tháng, nhưng không gây nguy hiểm tính mạng.

3. Lời khuyên cho cộng đồng

Tập trung diệt muỗi Aedes: Không để nước đọng, dọn vệ sinh dụng cụ chứa nước, diệt lăng quăng.
Bảo vệ cá nhân: Mặc quần áo dài tay, dùng kem chống muỗi, ngủ mùng cả ban ngày.
Theo dõi triệu chứng: Khi có sốt cao, phát ban, đau khớp hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần đến cơ sở y tế để được chẩn đoán.
Phụ nữ mang thai: Đặc biệt tránh muỗi đốt, đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường.