Chikungunya ở Trung Quốc: khác hẳn COVID-19 về bản chất, cách lây lan và nguy cơ

Chikungunya là gì - tóm tắt nhanh

Chikungunya là bệnh do virus Chikungunya thuộc họ Togaviridae gây ra. Virus này không lây qua tiếp xúc trực tiếp người-người mà chủ yếu lan truyền qua vết đốt của muỗi Aedes (đặc biệt Aedes aegypti và Aedes albopictus).

Triệu chứng thường gặp là sốt cao, đau khớp dữ dội (có thể kéo dài), đau cơ, đau đầu, phát ban.

Tỉ lệ tử vong thấp so với nhiều bệnh truyền nhiễm khác, nhưng bệnh có thể làm người bệnh rất đau đớn và ảnh hưởng năng suất lao động lâu dài (vì đau khớp mạn tính ở một số người).

So sánh với COVID-19: khác nhau ở điểm then chốt

Tác nhân gây bệnh: COVID-19 do virus SARS-CoV-2 (hô hấp), chikungunya do virus truyền qua muỗi.

Đường lây: SARS-CoV-2 lây qua giọt bắn, khí dung và tiếp xúc - dễ lan nhanh giữa người. Chikungunya cần muỗi làm trung gian, không bùng phát dạng lan truyền trực tiếp trong cộng đồng như COVID.

Mức độ nguy hiểm cộng đồng: COVID-19 có khả năng gây đại dịch toàn cầu do lây trực tiếp giữa người; chikungunya có thể bùng phát lớn khu vực nếu muỗi truyền rộng, nhưng không có tiềm năng bùng thành đại dịch hô hấp như COVID.

Biến chứng, tử vong: Tỉ lệ tử vong chikungunya thấp; biến chứng chủ yếu là đau khớp kéo dài. COVID-19 có tỉ lệ biến chứng hệ hô hấp và tử vong cao hơn, đặc biệt ở nhóm nguy cơ.

Tóm lại: chikungunya là mối lo y tế cộng đồng quan trọng nhưng không phải “bản sao” của COVID-19 - cách phản ứng và biện pháp phòng chống khác nhau.

Nếu chikungunya “lan” sang Việt Nam - mức độ rủi ro ra sao?

Việt Nam nằm trong vùng có muỗi Aedes phân bố rộng; chúng ta đã từng gặp các bệnh do cùng loại muỗi gây ra như sốt xuất huyết và Zika. Vì vậy khả năng chikungunya xuất hiện ở Việt Nam là có thể, đặc biệt vào mùa mưa khi mật độ muỗi tăng. Tuy nhiên:

• Rủi ro xuất hiện bùng dịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố: số ca nhập khẩu từ nơi có dịch, mật độ muỗi, mức độ phòng chống muỗi tại địa phương, và năng lực giám sát y tế.
• Nếu có ca nhập: hệ thống y tế cần cảnh giác, tăng cường giám sát, xử lý triệt để ổ muỗi nơi bệnh nhân cư trú, thông báo cộng đồng và chăm sóc người bệnh.
• Ảnh hưởng: có thể gây gánh nặng y tế khu vực (nhiều người ốm, nghỉ làm), nhưng với can thiệp sớm (diệt muỗi, giáo dục), có thể kiểm soát.
  
  

Truyền thông có đang thổi phồng không?

Tin tức về “một ca ở nước kia” dễ được đưa theo giật tít để thu hút sự chú ý. Một vài điểm cần cân nhắc:

• Phát hiện ca bệnh là tin quan trọng - không nên chủ quan. Thông báo sớm giúp cơ quan y tế hành động.
• Nhưng không nên so sánh cảm tính với COVID - vì hai bệnh khác nhau. So sánh này dễ gây hoang mang không cần thiết.
• Tiêu chí cần xem xét: số ca, bản đồ phân bố, có hay không ca nội địa hóa (tức muỗi truyền tại chỗ), và phản ứng của các cơ quan y tế. Tin truyền thông có giá trị nếu dựa trên dữ liệu và lời khuyến cáo của cơ quan y tế; ngược lại, tiêu đề giật gân nhưng thiếu thông tin có thể thổi phồng.
  
  

Bạn cần biết và làm gì?

• Không hoảng loạn - nhưng tỉnh táo. Chikungunya dễ phòng hơn nhiều bệnh do hô hấp vì mục tiêu chính là… muỗi.
• Phòng muỗi là chìa khóa: ngủ màn, bỏ nước đọng, đậy kín dụng cụ chứa nước, phun xử lý nơi có ổ muỗi theo hướng dẫn khi cần.
• Nếu sốt và đau khớp sau khi đi về nơi có dịch, đến cơ sở y tế để khám - bác sĩ sẽ chẩn đoán bằng xét nghiệm, phân biệt với sốt xuất huyết, dengue, v.v...
  
  

Thay vì hoảng loạn, điều quan trọng là nâng cao cảnh giác, tăng cường phòng chống muỗi và tiếp nhận thông tin từ nguồn y tế chính thống.