Sáng ngủ dậy méo miệng, liệt nửa mặt: Do trúng gió hay dấu hiệu đột quỵ?

Vì sao nhiều người bị liệt một bên mặt vào buổi sáng trời lạnh?

Dây thần kinh số VII chi phối các cơ vận động của khuôn mặt: nhăn trán, nhắm mắt, cười, chu môi… Khi dây thần kinh này bị viêm, chèn ép hoặc phù nề, các cơ mặt sẽ mất khả năng vận động ở một bên, gây ra hiện tượng méo miệng, lệch mặt.

Buổi sáng là thời điểm dễ phát hiện nhất vì:

• Ban đêm nhiệt độ hạ thấp, đặc biệt nếu ngủ quạt, máy lạnh, gió lùa trực tiếp vào mặt - cổ
• Khi ngủ, cơ thể ít vận động, tuần hoàn tại vùng mặt - tai có thể kém hơn
• Tổn thương dây thần kinh diễn tiến âm thầm và biểu hiện rõ khi vừa thức dậy
  
  

Thời tiết lạnh làm mạch máu co lại, giảm nuôi dưỡng dây thần kinh, tạo điều kiện cho phản ứng viêm xảy ra. Vì vậy, liệt mặt Bell thường tăng vào mùa lạnh hoặc những ngày mưa gió.

Biểu hiện điển hình của liệt mặt Bell

Người bệnh thường có các dấu hiệu:

• Méo miệng, cười lệch sang một bên
• Nhắm mắt không kín, chảy nước mắt
• Không nhăn được trán bên liệt
• Thổi phồng má, chu môi khó
• Có thể kèm đau tai, ù tai nhẹ, tăng nhạy cảm với âm thanh

Đặc điểm quan trọng: Chỉ ảnh hưởng đến vùng mặt, không yếu tay chân, không nói ngọng, không rối loạn ý thức.

Liệt mặt do lạnh khác gì với đột quỵ?

Đây là điểm khiến nhiều người hoang mang nhất.

Liệt mặt Bell (ngoại biên):

• Liệt toàn bộ một bên mặt (cả trán - mắt - miệng)
• Không nhăn trán, không nhắm kín mắt
• Không yếu tay chân
• Không rối loạn ngôn ngữ
• Người bệnh tỉnh táo, sinh hoạt bình thường
  
  

Liệt mặt do đột quỵ (trung ương):

• Thường chỉ liệt nửa dưới mặt (miệng lệch), vẫn nhăn trán được
• Kèm yếu hoặc tê tay chân cùng bên
• Có thể nói ngọng, nói khó, nuốt sặc
• Có thể đau đầu dữ dội, chóng mặt, nhìn mờ
• Có thể rối loạn ý thức
  
  

Nếu liệt mặt kèm bất kỳ dấu hiệu thần kinh nào khác, phải nghĩ đến đột quỵ.

Có cần đi bệnh viện ngay không?

Câu trả lời là: Có - trong nhiều trường hợp.

Bạn cần đến bệnh viện ngay lập tức nếu:

• Liệt mặt xuất hiện đột ngột trong vài phút - vài giờ
• Kèm yếu tay chân, nói khó, đau đầu dữ dội
• Có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch
• Không chắc chắn nguyên nhân là gì
  
  

Với liệt mặt Bell, việc đi khám sớm vẫn rất quan trọng. Nếu được chẩn đoán và điều trị đúng trong 72 giờ đầu, khả năng hồi phục hoàn toàn rất cao, có thể lên đến 80-90%.

Điều trị liệt mặt Bell như thế nào?

Điều trị thường bao gồm:

• Thuốc giảm viêm, chống phù nề dây thần kinh
• Bảo vệ mắt: nhỏ mắt, băng che mắt khi ngủ
• Vật lý trị liệu, xoa bóp, tập vận động cơ mặt
• Giữ ấm vùng mặt - cổ, tránh gió lạnh

Tuyệt đối không tự ý cạo gió, chích lể, đắp lá thuốc vì có thể làm tổn thương nặng hơn.

Có thể phòng ngừa liệt mặt khi trời lạnh không?

Một số lưu ý giúp giảm nguy cơ:

• Tránh để gió, máy lạnh thổi trực tiếp vào mặt khi ngủ
• Giữ ấm vùng cổ - tai - mặt, nhất là người lớn tuổi
• Không ra ngoài trời lạnh khi tóc còn ướt
• Kiểm soát tốt các bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường
  
  

Kết luận

Liệt một bên mặt vào buổi sáng, đặc biệt khi trời lạnh, đa số là liệt mặt Bell và không nguy hiểm đến tính mạng.

Tuy nhiên, vì đột quỵ cũng có thể biểu hiện bằng méo miệng, không nên chủ quan hay tự chẩn đoán tại nhà. Khi có nghi ngờ, đi bệnh viện sớm vừa giúp loại trừ đột quỵ, vừa tăng cơ hội hồi phục hoàn toàn nếu là liệt mặt do lạnh.