Rau cải, đậu nành, hải sản có thật sự nguy hiểm cho người có nhân giáp?

1. Nhân tuyến giáp là gì?

Thưa BS, nhân tuyến giáp là gì? Và làm sao phân biệt nó với các rối loạn chức năng tuyến giáp như suy giáp hay cường giáp?

BS Bùi Lê Nhật Tiên - Chuyên khoa Y học dự phòng, Nội Tổng quát - Phó Phòng Kế hoạch Tổng hợp, Phòng khám Bernard trả lời: Nhân giáp là sự phát triển bất thường của tế bào trong tuyến giáp, hình thành một hay nhiều nhân trong tuyến giáp. Nhân giáp là bệnh lý thường gặp, 90% là lành tính. 

Nhân tuyến giáp có thể lành tính hoặc ác tính (ung thư tuyến giáp) và thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, nếu nhân tuyến giáp có kích thước lớn, có thể gây ra triệu chứng như khó nuốt, khó thở hoặc cảm giác căng tức vùng cổ. 

• Nhân keo: Đây là sự phát triển quá mức của các mô tuyến giáp bình thường, nhưng tăng trưởng này là lành tính. Chúng có thể phát triển lớn hơn, nhưng không phát triển xâm lấn ra ngoài bao tuyến giáp. 
• U nang tuyến giáp: Đây là tổ chức nang trong đó có chứa dịch hoặc dịch lẫn tổ chức đặc của tuyến giáp.
• Các nốt viêm: Những nốt này phát triển là kết quả của viêm mạn tính lâu dài, có thể gây đau hoặc không. 
• Bướu giáp đa nhân: Đôi khi tuyến giáp phát triển tạo thành nhiều nốt, tuy nhiên những trường hợp này phần lớn là lành tính.
• Cường giáp/ Suy giảm: Bất thường sản xuất hormone nhiều hơn/ít hơn bình thường mà không quan tâm đến các cơ chế kiểm soát bình thường của cơ thể, điều này tạo nên bệnh gọi là cường giáp/ suy giáp. 
  
  

Triệu chứng cường giáp: Đánh trống ngực, hồi hộp, vã mồ hôi, run tay, mất cân, hồi hộp bứt rứt, ăn mất ngon. Khám thấy lồi mắt (nặng hơn), khối nhân giáp to lên, nghe tim nhịp nhanh, có rung miu (tremor). 

Triệu chứng suy giáp: Mệt mỏi, tăng cân nhẹ, táo bón, da khô, da lạnh, sợ lạnh, giọng nói khàn. Khám thấy nhịp tim chậm, da tái nhợt, phản xạ chậm.

2. Nhân giáp lành tính có ảnh hưởng đến chuyển hóa không?

Người có nhân giáp lành tính có bị ảnh hưởng chuyển hóa không? Hay chỉ những bệnh nhân có rối loạn nội tiết mới cần chú ý ạ?

BS Bùi Lê Nhật Tiên trả lời: Nhân giáp lành tính có thể hiểu là nhân giáp “nguội” và nhân giáp “nóng” (cả 2 đều không phải ác tính).

Nhân giáp “nguội” (non-functional/cold nodule) là dạng nhân giáp thường gặp nhất: mô tuyến giáp trong nhân không tự sản xuất thêm hormone giáp. Khi xét nghiệm máu, người bệnh thường có kết quả TSH, T3, T4 trong giới hạn bình thường. 

Do không tăng tiết hormone nên chuyển hóa cơ bản (nhịp tim, nhiệt độ cơ thể, tiêu hao năng lượng...) vẫn duy trì bình thường, không thay đổi so với người không có nhân.

Nhân giáp "nóng" (autonomously functioning/hot nodule) ít gặp hơn trong nhóm nhân lành tính, nhưng nếu một nhân bắt đầu tự sản xuất, tăng tổng hợp hormone (thường gọi là nhân độc, toxic adenoma), có thể gây cường giáp cục bộ, dẫn đến các triệu chứng: tăng nhịp tim, hồi hộp, tay run; mất cân bằng trao đổi chất (tiêu hao năng lượng tăng, gầy sút không rõ nguyên nhân); đổ nhiều mồ hôi, cảm giác nóng bức. 

Trong trường hợp này, mặc dù về hình thái học vẫn được xếp là nhân lành tính (không có tế bào ác tính), nhưng do nhân đã “tự chủ” sản xuất thyroxin (T4/T3) nên sẽ gây tình trạng chuyển hóa tăng.

3. I-ốt cần thiết, nhưng không cần nhiều

Nhiều thông tin cho rằng i-ốt cần thiết cho tuyến giáp, nhưng nếu bổ sung sai cách có thể phản tác dụng. Điều này có đúng không, thưa BS?

BS Bùi Lê Nhật Tiên trả lời: I-ốt (iodine) là một nguyên tố vi lượng thiết yếu để tuyến giáp tổng hợp các hormone T3, T4. Thiếu i-ốt sẽ dẫn đến sản xuất hormone giáp giảm, gây suy giáp, bướu cổ (tuyến giáp phì đại để tăng hấp thu i-ốt) và chậm phát triển thể chất trí, tuệ ở trẻ em.

Có thể bổ sung i-ốt từ:

• Muối i-ốt hóa: muối ăn hàng ngày (thường 15-20 mg muối i-ốt chứa khoảng 100-200µg i-ốt nguyên tố). Lượng muối tiêu thụ mỗi ngày khoảng 5 g, cung cấp 100-150µg i-ốt.
• Hải sản, rong biển: cá biến, tôm, mực, rong biển (nori, wakame) chứa i-ốt khá nhiều.
• Sữa, sản phẩm từ sữa (tùy chế độ chăn nuôi, thức ăn cho bò chứa i-ốt).
• Bổ sung dạng viên uống hoặc dung dịch i-ốt: thường dùng trong vùng đặc biệt thiếu i-ốt như vùng đất nội địa, đất nghèo i-ốt, nước ngầm thiếu i-ốt, dinh dưỡng hạn chế. Hoặc dùng cho phụ nữ có thai và cho con bú: nhu cầu i-ốt tăng, nếu không bổ sung đủ dễ thiếu hụt.

Việc bổ sung i-ốt không đúng cách hoặc quá liều cũng có thể khiến tuyến giáp “phản ứng ngược”, gây rối loạn chức năng.

Khi đột ngột bổ sung lượng i-ốt rất cao (ví dụ: uống dung dịch Lugol 5-10mL, dùng sản phẩm chẩn đoán cản quang chứa i-ốt), tuyến giáp tạm thời "tắt" khả năng tổng hợp hormon giáp để tự bảo vệ khỏi tình trạng thừa i-ốt. Từ đó gây nên bệnh lý cường giáp hoặc suy giáp đột ngột.

Đặc biệt ở người già có nhân giáp độc, bệnh nhân viêm giáp mạn tính, viêm giáp Hashimoto và một số nhóm đặc biệt, việc bổ sung i-ốt không theo khuyến nghị của bác sĩ sẽ rất nguy hiểm.

Lưu ý: Các sản phẩm từ rong biển hoặc siro bổ sung, TPCN thường không ghi rõ hàm lượng i-ốt. Việc sử dụng lâu dài dễ dẫn đến tình trạng dư thừa nguyên tố vi lượng này. Do đó cần cẩn trọng đọc kỹ bảng thành phần để tránh mua các sản phẩm có hàm lượng i-ốt không kiểm soát.

4. Bị nhân giáp phải kiêng bắp cải, đậu nành?

Có phải người bị nhân giáp nên kiêng hải sản, cải bắp, đậu nành...? Những thông tin này có đúng không? BS có thể chia sẻ thêm nhóm thực phẩm cần tránh hoặc hạn chế nếu có nhân tuyến giáp?

BS Bùi Lê Nhật Tiên trả lời: Rất nhiều người bị dọa là nếu ăn rau cải thì bệnh tuyến giáp sẽ bị nặng lên nhiều hoặc hóa ác. Quan niệm này sai gần như hoàn toàn. Khi nhân giáp được xác định là lành tính, gần như không có khả năng hóa ác.

Theo các nghiên cứu, việc ăn hải sản, rau cải, đậu nành... không làm tăng nặng bệnh lý tuyến giáp.

Trong tự nhiên có khá nhiều chất được cho là có thể gây bệnh bướu cổ (goitrogen), do làm giảm khả năng tổng hợp hormon của tuyến giáp, chủ yếu là ngăn cản hoạt động của enzyme TPO (Thyroid Peroxidase) - chất tuyến giáp cần để sử dụng i-ốt để tổng hợp hormone giáp. 

Hậu quả là tuyến giáp phải tăng hoạt động để sản xuất hormone giáp bù trừ, dẫn đến phì đại, tạo thành bướu giáp.

Các loại rau cải khi bị cắt, thái hoặc nhai... sẽ giải phóng một số goitrogen, ví dụ như isothiocynate, goitrin (một hợp chất có thể ức chế chức năng tuyến giáp). Vì vậy những người đang có bướu cổ do thiếu i-ốt hoặc bị viêm tuyến giáp mạn tính Hashimoto (có tăng nồng độ kháng thể Anti-TPO), nếu ăn nhiều các loại rau cải như cải bắp, cải ngọt, cải xanh, súp lơ, cải Kale... sẽ có thể bị bướu cổ to hơn hoặc suy giáp. Còn nếu chỉ ăn ít lượng rau cải thì hầu như không sao. 

Tuy nhiên, trong quá trình chế biến, nhiệt độ cao sẽ phá hủy các chất goitrogen này và không ảnh hưởng gì đến tuyến giáp. Như vậy, những người bệnh tuyến giáp sau có thể ăn bình thường các loại rau cải:

• Người bệnh cường giáp, Basedow. Theo lý thuyết nếu họ đang bị cường giáp nặng thì ăn nhiều rau cải lại càng tốt cho bệnh.
• Người bệnh bướu nhân tuyến giáp, nang tuyến giáp nhưng chức năng tuyến giáp bình thường (bình giáp)
•  Những người bị suy giáp và đang điều trị bù thuốc hormon tuyến giáp (L-Thyroxin).

Tương tự sữa đậu nành hay đậu phụ cũng vậy.

5. Chế độ ăn đa dạng, cân bằng luôn là tốt nhất

Ngược lại, người có nhân giáp nên tăng cường những thực phẩm nào để hỗ trợ hoạt động tuyến giáp, thưa BS?

BS Bùi Lê Nhật Tiên trả lời: Đối với người có nhân giáp (đặc biệt là nhân giáp lành tính, chưa gây rối loạn chức năng hormon), mục tiêu chính là duy trì tuyến giáp hoạt động ổn định, đồng thời hạn chế các yếu tố có thể khiến nhân giáp phát triển hoặc làm suy giảm chức năng.

• Bổ sung i-ốt vừa đủ (muối, hải sản, rong biển, trứng, sữa)
• Thực phẩm giàu kẽm, selen: tăng chuyển hóa, sử dụng T4 (có nhiều trong hải sản, thịt cá trứng sữa, các loại hạt, đậu)
• Thực phẩm giàu vitamin, chất chống oxy hóa: Giúp bảo vệ tế bào tuyến giáp tránh tổn thương do gốc tự do (nhất là trong trường hợp viêm giáp thể Hashimoto có thể kèm theo kháng thể tự miễn). 

Ngoài ra, nhiều vitamin nhóm B có trong rau xanh, trái cây, đậu, hạt sẽ hỗ trợ quá trình tổng hợp enzym liên quan đến chuyển hóa hormone giáp.

Nguyên tắc dinh dưỡng nhìn chung vẫn là không tập trung vào một loại thực phẩm, đừng quá căng thẳng chỉ vì một nhân giáp. Hãy ăn đa dạng nhóm chất, cân bằng dinh dưỡng, lành mạnh để đảm bảo sức khỏe.