PTSD - Khi sang chấn tâm lý trở thành bệnh lý

Sang chấn tâm lý có thể để lại những tổn thương sâu sắc, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm dấu hiệu, tìm kiếm sự hỗ trợ kịp thời và có sự đồng hành của gia đình là chìa khóa để phòng ngừa rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) và giúp người bệnh hồi phục bền vững.

Dấu hiệu cần lưu ý và nguy cơ khi trì hoãn điều trị

Theo Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ, sang chấn tâm lý thường gắn với những sự kiện nghiêm trọng như cái chết, thương tích nặng, bạo lực hay thảm họa. Người bệnh có thể gặp bốn nhóm triệu chứng chính: hồi tưởng ám ảnh sự kiện (flashback, ác mộng, suy nghĩ lặp lại), hành vi tránh né, thay đổi tiêu cực về cảm xúc và nhận thức, cùng tình trạng tăng cảnh giác, dễ giật mình, khó ngủ hoặc cáu gắt. Nếu các biểu hiện này kéo dài hơn một tháng, ảnh hưởng đến công việc, học tập, quan hệ xã hội hoặc xuất hiện ý nghĩ tự hại, đó có thể là dấu hiệu của rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) và cần được thăm khám.

PTSD thường bị nhầm với trầm cảm hay rối loạn lo âu, nhưng khác biệt ở chỗ các triệu chứng luôn xoay quanh một sự kiện sang chấn cụ thể. Trầm cảm thường biểu hiện bằng buồn bã, mất hứng thú kéo dài mà không cần một sự kiện khởi phát, còn lo âu thường liên quan đến nỗi sợ quá mức nhưng không đi kèm hồi tưởng ám ảnh. Nói cách khác, PTSD khiến người bệnh như bị “mắc kẹt” trong ký ức đau thương.

Nếu trì hoãn điều trị, PTSD có thể trở thành mạn tính kéo dài hàng chục năm, đi kèm các rối loạn phối hợp như trầm cảm, phân ly hay nghiện chất. Hậu quả là chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng, người bệnh khó duy trì công việc, quan hệ và dễ rơi vào cô lập.

Điều trị và vai trò của gia đình

PTSD là một rối loạn có thể điều trị được, đặc biệt khi can thiệp sớm. Hiện nay, hai phương pháp chính là tâm lý trị liệu và thuốc. Tâm lý trị liệu, nhất là các liệu pháp tiếp cận sang chấn, được chứng minh hiệu quả cao trong việc giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi. Thuốc có vai trò kiểm soát biểu hiện lo âu, trầm cảm, giúp người bệnh tham gia trị liệu thuận lợi hơn. Không có phương pháp duy nhất phù hợp cho tất cả, nên việc phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và chuyên gia tâm lý là cần thiết để cá thể hóa điều trị.

Bên cạnh đó, gia đình và người thân giữ vai trò quan trọng trong quá trình hồi phục. Họ cần tạo môi trường an toàn, lắng nghe và không phán xét; đồng thời trang bị kiến thức để hiểu rằng các phản ứng bất thường của người bệnh không phải là yếu đuối mà là hệ quả của sang chấn. Việc khuyến khích tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp, sẵn sàng đồng hành trong những buổi thăm khám, cũng như chăm sóc sức khỏe tinh thần của chính người chăm sóc sẽ góp phần lớn vào tiến trình hồi phục.