Chương trình được trực tiếp qua nền tảng Zoom do Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM tổ chức chiều 29/3/2024, thu hút gần 100 người tham dự là bệnh nhân từ Group cộng đồng người bệnh Parkinson.

Khoảng 90.000 người Việt Nam mắc bệnh Parkinson

TS.BS Trần Ngọc Tài cho biết, Parkinson là bệnh lý tiến triển và có thể xem như các bệnh nan y khác, bệnh chỉ được điều trị giảm triệu chứng, không thể chữa khỏi. Hiện nay, tại Việt Nam có khoảng 90.000 người mắc bệnh Parkinson, trong đó tại TPHCM có khoảng 8.000 - 9.000 người mắc căn bệnh này. Vì vậy, số lượng bệnh nhân được trải đều tại các bệnh viện nên đòi hỏi ở bác sĩ sự hiểu biết đối với cộng đồng, nhằm hỗ trợ những người không may mắc bệnh Parkinson.

Bệnh Parkinson tiến triển từ giai đoạn sớm qua giai đoạn trung bình và tới giai đoạn muộn. Mỗi giai đoạn sẽ có triệu chứng và ảnh hưởng lên chất lượng cuộc sống ở mức độ khác nhau. Do đó, phương pháp điều trị cho từng giai đoạn sẽ khác nhau.

Ví dụ, trong giai đoạn sớm, bệnh nhân chỉ cần tập thể dục và kết hợp thuốc uống. Giai đoạn trung bình sẽ tăng lượng thuốc kết hợp vật lý trị liệu, tập thể dục,… Các phương pháp xâm lấn sẽ được áp dụng cho bệnh nhân giai đoạn muộn. Tuy nhiên, hiện nay tại Việt Nam chưa có phương pháp xấm lấn mà phổ biến với kỹ thuật kích thích não sâu.

Ông chia sẻ, phẫu thuật điều trị xâm lấn được áp dụng khi việc sử dụng thuốc không còn hiệu quả kiểm soát triệu chứng và các biến chứng như mong muốn. Thông thường, nếu thấy các phương pháp điều trị nội khoa, điều trị bằng thuốc, tập phục hồi chức năng giúp kiểm soát tốt, người bệnh có thể sinh hoat, làm việc bình thường thì phẫu thuật điều trị xâm lấn không phải là vấn đề quan tâm lớn đối với những bệnh nhân Parkinson.

Bệnh nhân Parkinson nào có thể phẫu thuật kích thích não sâu?

TS.BS Trần Ngọc Tài nhấn mạnh, điều trị xâm lấn không được áp dụng cho tất cả các bệnh nhân mắc Parkinson. Theo nghiên cứu tại châu Âu năm 2018, khảo sát tất cả các bác sĩ và trung tâm điều trị chuyên sâu về Parkinson cho thấy, ở những bệnh nhân có chỉ định điều trị can thiệp: 59% bệnh nhân tiếp tục lựa chọn phương pháp điều trị thuốc, 19% bệnh nhân lựa chọn điều trị phương pháp kích thích não sâu, 9% chọn truyền Apomorphin và 13% bệnh nhân lựa chọn truyền Levodopa. Việc lựa chọn phương pháp điều trị dựa trên triệu chứng và đánh giá của người bệnh, sự tư vấn của bác sĩ. Đặc biệt, lựa chọn mong muốn của người bệnh là yếu tố quyết định cuối cùng.

Tại Việt Nam từ năm 2012 đến nay, có khoảng 150 bệnh nhân được thực hiện phẫu thuật kích thích não sâu điều trị Parkinson. Trong đó, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương thực hiện hơn 80 ca, Bệnh viện Đại học Y dược thực hiện trên 40 ca và Bệnh viện Việt Đức khoảng 20 bệnh nhân.

Điều kiện để bệnh nhân Parkinson được áp dụng phương pháp kích thích não sâu dựa trên nguyên tắc số 5:

Thứ nhất, bệnh nhân đã mắc bệnh Parkinson trên 5 năm, do hiện tại chưa có các nghiên cứu về việc áp dụng phương pháp kích thích não sâu cho người bệnh Parkinson 3 - 4 năm, do đó chưa có khuyến cáo cho trường hợp này.

Thứ hai, bệnh nhân dưới 75 tuổi, bởi vì nếu thực hiện phẫu thuật đối với nhóm người trên 75 tuổi sẽ gây ra nhiều rủi ro trong quá trình phẫu thuật.

Thứ ba, uống Levodopa tối thiểu 5 cữ/ ngày. Nếu dưới 5 cữ có nghĩa liều thuốc chưa đủ điều kiện để bác sĩ đánh giá họ đã bị biến chứng do thuốc, và không có hiệu quả liên quan đến điều trị bằng thuốc.

Thứ tư, bệnh nhân có biến chứng vận động trên 5 giờ một ngày. Nghĩa là một ngày có 5 giờ bệnh nhân Parkinson không đạt hiệu quả của thuốc sẽ xét đến việc phẫu thuật kích thích não sâu.

Tuy nhiên, có đến 59% bệnh nhân đủ điều kiện nhưng vẫn mong muốn tiếp tục điều trị bằng thuốc, không can thiệp xâm lấn, lúc này bác sĩ sẽ kê thêm thuốc để kéo dài hiệu quả, tăng cữ thuốc lên hơn 5 cữ/ ngày.

Hiệu quả và rủi ro của kỹ thuật kích thích não sâu

Hàng năm trên thế giới vẫn cho ra các loại thuốc mới nhằm kéo dài hiệu quả điều trị Parkinson bằng thuốc mà không cần phẫu thuật xâm lấn. Do đó, các tiến bộ về điều trị xâm lấn hoặc bằng thuốc được cập nhật liên tục giúp kéo dài hiệu quả điều trị, giảm biến chứng vận động, tăng chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Còn với những bệnh nhân đủ điều kiện nguyên tắc số 5, có mong muốn thực hiện phẫu thuật xâm lấn, nên tìm bác sĩ hoặc bệnh viện chuyên về vấn đề này. Các bác sĩ sẽ đánh giá và tư vấn cụ thể để bệnh nhân hiểu hơn về phương pháp điều trị trước khi người bệnh đưa ra quyết định.

Từ những năm 1997, kỹ thuật kích thích não sâu đã được khuyến cáo trên thế giới. Theo kết luận của một nghiên cứu cho thấy, phẫu thuật kích thích não sâu điều trị bệnh Parkinson có hiệu quả và an toàn đối với bệnh nhân ở giai đoạn muộn. Tuy nhiên, kỹ thuật này có thể gây ra rủi ro với tỷ lệ bệnh nhân gặp các biến chứng nặng cao hơn so với việc điều trị bằng thuốc.

Cụ thể, một số biến chứng có thể gặp khi thực hiện phương pháp kích thích não sâu như: bị co giật, bị loét da kèm nhiễm trùng, nói khó, choáng váng, loạn vận động, rối loạn dáng đi,… Vì vậy, bệnh nhân nên được điều trị bằng thuốc ở giai đoạn đầu của bệnh, khi đủ điều kiện và có mong muốn thực hiện kỹ thuật kích thích não sâu, bệnh nhân mới chuyển sang thực hiện điều trị.