Paramedic - mắt xích còn thiếu để bệnh nhân đột quỵ được đưa đến đúng nơi nhanh chóng

Cách nay khoảng 2 năm, một bé gái 14 tuổi bị đột ngột liệt 1/2 người trái. Gia đình cư ngụ tại một tỉnh thành cách TPHCM khoảng 35km. Cô bé được đưa đến trung tâm y tế huyện cách nhà chỉ 2km, sau vài tiếng, cháu được chuyển đến bệnh viện đa khoa tỉnh cách đó 5km. 

Do chưa có quy trình điều trị đột quỵ, bệnh viện tỉnh chuyển lên Bệnh viện Nhân dân 115. 

Tổng thời gian kể từ lúc khởi phát đến lúc đến được trung tâm đột quỵ đã trên 10 tiếng.Với một căn bệnh “tính từng phút” như đột quỵ, đó là khoảng thời gian vô cùng quý giá bị đánh mất.

Đó là câu chuyện điển hình về việc bệnh nhân đột quỵ phải đi “lòng vòng”, đánh mất thời gian vàng, được PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng - Phó chủ tịch Hội đột quỵ Việt Nam, Chủ tịch Hội đột quỵ TP.HCM chia sẻ trên trang cá nhân.

Hệ thống có, nhưng người dân không biết nên đi đâu

Trong 15 năm qua, Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc trong xây dựng và phát triển các trung tâm đột quỵ chất lượng. Tính đến nay, nhiều bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến cuối đã được đầu tư bài bản về nhân lực, trang thiết bị và quy trình điều trị cấp cứu đột quỵ. 

Tuy nhiên, câu hỏi lớn vẫn còn tồn tại: Người dân nên làm gì và đi đâu khi nghi ngờ người thân bị đột quỵ?

Sự thật là, không phải bệnh viện nào cũng có quy trình điều trị đột quỵ 24/7 - tức là luôn có ê-kíp trực sẵn sàng cấp cứu suốt 24 giờ mỗi ngày và 7 ngày trong tuần. Rất nhiều cơ sở y tế chỉ nhận được bệnh nhân nhưng không thể xử trí kịp thời, và sau đó lại phải chuyển viện. Trong khi thời gian là yếu tố sống còn trong điều trị đột quỵ, thì mỗi lần chuyển viện là một lần nguy cơ tăng cao - mất đi cơ hội phục hồi tốt nhất cho người bệnh.

Chính vì vậy, khái niệm "Stroke pathway" - hay còn gọi là hành trình điều trị đột quỵ - trở nên vô cùng quan trọng. Hành trình này không chỉ là quy trình bên trong bệnh viện, mà còn bao gồm cả việc xác định đúng điểm đến ngay từ phút đầu tiên bệnh khởi phát.

Paramedic - mắt xích quan trọng còn thiếu

Một trong những giải pháp đã được chứng minh hiệu quả tại nhiều quốc gia trên thế giới chính là hệ thống cấp cứu ngoại viện chuyên nghiệp - Paramedic.

Paramedic không đơn thuần là người lái xe cấp cứu. Họ là các kỹ thuật viên y tế đã được đào tạo bài bản, có khả năng đánh giá lâm sàng ban đầu, hỗ trợ hồi sức sơ cứu, lấy đường truyền, đồng thời thực hiện một nhiệm vụ vô cùng quan trọng: liên hệ trực tiếp với trung tâm đột quỵ gần nhất có khả năng điều trị.

Chỉ cần một cuộc gọi thông báo trước từ Paramedic đến bệnh viện - nơi có trung tâm đột quỵ hoạt động 24/7 - là cả ê-kíp cấp cứu trong bệnh viện sẽ lập tức được huy động, chuẩn bị sẵn sàng.

Nhờ vậy, ngay khi xe cấp cứu vừa đến nơi, bệnh nhân có thể được đưa thẳng vào phòng chụp, đánh giá và tiến hành điều trị ngay - không mất thời gian chờ đợi hay làm lại các thủ tục từ đầu.

Chính việc rút ngắn "thời gian vàng" trong điều trị đột quỵ như vậy có thể cứu sống người bệnh, hoặc giúp họ phục hồi gần như hoàn toàn sau cơn đột quỵ.

Đáng tiếc, hệ thống Paramedic tại Việt Nam còn quá ít

Thống kê cho thấy, đến nay chỉ có 11 tỉnh, thành trên cả nước có hệ thống hoạt động Paramedic - thông qua trung tâm cấp cứu 115. Điều này lý giải tại sao chỉ có dưới 10% bệnh nhân đột quỵ được đưa đến bệnh viện bằng xe cấp cứu chuyên nghiệp. Phần lớn người dân vẫn đang tự đưa người thân đi cấp cứu bằng xe máy, taxi, hoặc trong tình huống không biết rõ nên chọn bệnh viện nào, dẫn đến chậm trễ và chuyển viện lòng vòng.

Điều đáng buồn là trong nhiều trường hợp, thời gian đến được nơi điều trị đúng đã quá muộn.

Cần thay đổi từ chính sách đến nhận thức cộng đồng

Để thay đổi thực trạng này, cần có một chiến lược toàn diện, từ việc phát triển rộng khắp hệ thống Paramedic, đầu tư cho trung tâm cấp cứu 115 ở tất cả các tỉnh thành, đến việc truyền thông mạnh mẽ giúp người dân nhận diện sớm đột quỵ và gọi đúng nơi. Mỗi người dân cần hiểu rằng, không phải cứ gần nhà là tốt, mà cần đến đúng nơi có thể can thiệp hiệu quả sớm nhất.

Từ một câu chuyện buồn của cô bé 14 tuổi, chúng ta không thể không đặt câu hỏi: Nếu có Paramedic, liệu kết quả có khác? Nếu được đưa đến trung tâm đột quỵ trong khung thời gian vàng, em có thể tránh được tổn thương vĩnh viễn?

Chúng ta đã có những trung tâm đột quỵ đạt chuẩn quốc tế. Điều còn thiếu chính là một hệ thống kết nối từ cộng đồng đến đúng điểm điều trị - nơi mà Paramedic đóng vai trò như chiếc cầu cứu sinh.