Ợ chua sau ăn cay, uống rượu bia: Có nên uống thuốc kháng axit ngay?

1. Sau khi ăn cay, uống bia rượu bị ợ chua - có nên dùng thuốc antacid? 

Thưa bác sĩ, sau khi ăn món chua cay hoặc uống rượu bia dẫn đến ợ chua, có nên dùng thuốc antacid không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương - Trưởng khoa Nội soi Tiêu hóa - Bệnh viện Nguyễn Tri Phương trả lời:

Với rượu bia thì tuyệt đối không nên sử dụng, kể cả ở người khỏe mạnh. Rượu bia có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày, tạo cảm giác xót ruột, đau tức bụng.

Khi uống rượu bia, dạ dày hoạt động rất phức tạp dẫn đến trào ngược dạ dày, gây ợ chua, buồn nôn hoặc nôn ói.

Thuốc antacid (thuốc trung hòa axit) có thể giúp giảm cảm giác ợ chua, nóng rát vùng ngực tạm thời sau khi ăn uống quá đà, nhưng không phải là giải pháp điều trị tận gốc.

2. Uống antacid sau bữa lẩu có thực sự giúp giảm nhanh triệu chứng ợ chua?

Dùng antacid sau bữa lẩu có thực sự giúp giảm nhanh triệu chứng ợ chua không, thưa BS?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Thuốc antacid hay thuốc kháng axit dạ dày là các hợp chất hydroxide có tính kiềm. Khi vào dạ dày là môi trường axit, thuốc sẽ tham gia phản ứng trung hòa axit tạo thành muối và nước, giúp giảm tạm thời nồng độ axit.

Tuy nhiên, thuốc chỉ có khả năng trung hòa một phần rất nhỏ lượng axit. Vì vậy, cảm giác xót ruột hay ợ chua có thể giảm nhẹ, nhưng không điều trị triệt để nguyên nhân.

Việc sử dụng thuốc cần đúng liều lượng, thường không quá 3 - 4 lần mỗi ngày và không nên dùng kéo dài. Thuốc chỉ đóng vai trò hỗ trợ tạm thời.

3. Những lưu ý dùng antacid sau khi ăn thực phẩm cay và uống rượu bia

Có lưu ý gì đặc biệt khi dùng antacid sau ăn thực phẩm cay, nhiều gia vị và uống rượu bia?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Các thực phẩm cay như ớt, tiêu, tỏi, hành… chứa hoạt chất capsaicin gây cảm giác nóng rát nhưng không liên quan đến axit. Do đó, việc dùng thuốc kháng axit để trung hòa cảm giác cay là không đúng.

Gia vị cay nóng có thể kích thích niêm mạc dạ dày, làm tăng cảm giác nóng rát hoặc đau ở những người có bệnh viêm loét dạ dày hoặc trào ngược. Trong trường hợp này, antacid chỉ có tác dụng làm dịu triệu chứng do dư axit, không có tác dụng với tác nhân gây cay nóng.

Tương tự, rượu bia gây tác động lên dạ dày bằng nhiều cơ chế chứ không chỉ do axit. Vì vậy, uống antacid không giải quyết được nguyên nhân do rượu bia gây ra.

4. Có biện pháp khác ngoài antacid để giảm ợ chua?

Bị ợ chua sau bữa ăn thịnh soạn, có biện pháp nào khác ngoài dùng antacid để cải thiện tình trạng này?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Sau một bữa ăn thịnh soạn, hệ tiêu hóa dễ rơi vào tình trạng quá tải (bội thực). Việc ăn vượt quá nhu cầu bình thường khiến dạ dày phải làm việc nhiều hơn, dễ gây đầy bụng, ợ hơi, buồn nôn, chán ăn ở các bữa kế tiếp. 

Những triệu chứng này phần lớn là do rối loạn tiêu hóa, không phải do dư axit nên thuốc antacid thường không phát huy hiệu quả.

Khi đó, cần sử dụng thuốc hỗ trợ tiêu hóa như men tiêu hóa giúp giảm tải cho dạ dày. Tuy nhiên, ở người có tiền sử trào ngược hoặc viêm loét dạ dày, việc ăn quá no sẽ khiến dạ dày giãn to, tăng áp lực làm trào dịch vị lên thực quản, gây cảm giác ợ nóng, ợ chua. 

Lúc này, antacid có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng nhưng vẫn không xử lý được gốc rễ vấn đề.

Muốn cải thiện triệt để, cần thúc đẩy quá trình tiêu hóa, giúp thức ăn đi xuống ruột nhanh hơn và giảm hiện tượng ứ đọng tại dạ dày.

5. Dùng antacid lâu dài có ảnh hưởng đến tiêu hóa không?

Uống antacid kéo dài có ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa tự nhiên của dạ dày không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Nhiều người lầm tưởng rằng chỉ có axit mới tham gia vào quá trình tiêu hóa của dạ dày. Tuy nhiên, hoạt động tiêu hóa của dạ dày gồm ba chức năng chính:

- Tiết axit: giúp phân giải thức ăn và tiêu diệt vi khuẩn.
- Co bóp: dạ dày nhào trộn thức ăn, hỗ trợ tiêu hóa cơ học.
- Tiết men tiêu hóa đặc biệt là pepsin, hỗ trợ tiêu hóa chất đạm.

Antacid chỉ trung hòa một phần nhỏ axit tại thời điểm uống, không ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình tiêu hóa nếu dùng đúng liều lượng (thường 2–3 lần/ngày).

Vì vậy, antacid không gây "lười" hoạt động của dạ dày và không làm rối loạn quá trình tiêu hóa tự nhiên.

6. Việc giảm axit quá mức có gây rối loạn tiêu hóa?

Antacid có tác dụng trung hòa axit, vậy việc giảm axit quá mức có gây rối loạn tiêu hóa không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Antacid là thuốc tác dụng ngắn, chỉ trung hòa tạm thời một phần axit dạ dày và không làm giảm hoàn toàn nồng độ axit. Đây là lý do vì sao thuốc được phép bán không kê đơn tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, người dùng cần tuân thủ liều lượng và không nên sử dụng kéo dài nếu chưa có chỉ định của bác sĩ. 

7. Sau khi uống antacid mà vẫn đầy bụng, khó tiêu thì phải làm sao?

Nếu gặp tình trạng đầy bụng, khó tiêu và bệnh nhân đã sử dụng antacid rồi, giải pháp tiếp theo là gì?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Antacid chỉ giúp giảm triệu chứng tạm thời như ợ chua, xót ruột, đầy bụng. Tuy nhiên, nguyên nhân tiềm ẩn của đầy bụng, khó tiêu có thể là:

- Viêm loét dạ dày - tá tràng.

- Bệnh lý gan mật (viêm gan, xơ gan, sỏi túi mật).

- Bệnh tụy (viêm tụy, ung thư tụy).

- Nhiễm ký sinh trùng, ung thư dạ dày.

- Tâm lý (stress, lo âu).

- Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP).

Nếu tình trạng khó tiêu, đầy bụng tái phát nhiều lần (kéo dài trên 1-2 tuần hoặc lặp lại 4-5 lần trong vòng 6 tháng), người bệnh nên đi khám để xác định nguyên nhân và điều trị, thay vì chỉ dùng thuốc trung hòa axit.

8. Antacid có làm giảm hấp thu canxi không?

Antacid có liên quan đến nguy cơ giảm hấp thu canxi và tăng nguy loãng xương không, thưa BS?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Một số loại antacid có chứa nhôm (aluminum hydroxide) nếu sử dụng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hấp thu canxi và làm tăng nguy cơ loãng xương. Trong khi đó, antacid chứa magie thường ít gây ảnh hưởng đến xương hơn.

Một số chế phẩm antacid còn chứa thêm canxi (như calcium carbonate), tuy nhiên mục đích không phải để bổ sung canxi cho xương mà để tăng hiệu quả trung hòa axit. Nhờ thành phần này, người dùng có thể hấp thu thêm một lượng canxi nhất định.

Việc dùng antacid có thể tác động đến quá trình hấp thu khoáng chất, nhưng nguy cơ gây loãng xương chỉ đáng lo nếu sử dụng thuốc chứa nhôm kéo dài và không kiểm soát liều lượng.

9. Antacid chứa canxi có làm tăng nguy cơ sỏi thận?

Uống antacid chứa canxi có làm tăng nguy cơ sỏi thận ở người lớn tuổi?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Trên thực tế, không có bằng chứng cho thấy việc uống antacid chứa canxi gây sỏi thận. Nguy cơ sỏi thận chủ yếu phụ thuộc vào tình trạng hấp thu, chuyển hóa canxi và lượng nước đưa vào cơ thể.

Ở người có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, nếu sử dụng antacid chứa canxi quá liều và không uống đủ nước, nguy cơ sỏi thận có thể tăng.

Tuy nhiên, với người có bệnh lý dạ dày, chức năng tiêu hóa kém, việc hấp thu canxi thường không quá cao, nên nguy cơ sỏi thận thường thấp.

Ngoài ra, để hấp thu canxi hiệu quả, cơ thể cần đủ vitamin D. Thiếu vitamin D sẽ khiến việc bổ sung canxi qua antacid trở nên kém hiệu quả.

10. Loại antacid an toàn cho người cao tuổi có nguy cơ loãng xương

Có loại antacid nào an toàn hơn cho người cao tuổi, đặc biệt là người có nguy cơ loãng xương?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Ở người cao tuổi có nguy cơ loãng xương, nên ưu tiên lựa chọn các loại antacid không chứa nhôm (aluminum). 

Thành phần muối nhôm trong một số loại thuốc trung hòa axit có thể làm giảm hấp thu canxi, ảnh hưởng đến mật độ xương khi sử dụng kéo dài.

Tuy nhiên, cách tốt nhất để hạn chế việc phải dùng thuốc là duy trì chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế thực phẩm gây kích ứng dạ dày và tránh các yếu tố nguy cơ như stress, ăn uống thất thường, sử dụng rượu bia, thuốc lá.

11. Liều lượng và thời gian dùng antacid ở người cao tuổi

BS có khuyến cáo gì về liều lượng và thời gian dùng antacid lâu dài ở người cao tuổi?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời: 

Thuốc antacid là nhóm thuốc khá an toàn và thường được sử dụng mà không cần kê đơn. 

Liều thông thường là 1-2 gói/lần, uống 2-3 lần/ngày (tức khoảng 2-6 gói/ngày). Tuy nhiên, đa phần bệnh nhân chỉ cần sử dụng khoảng 3-4 gói/ngày trong giai đoạn cấp.

Với dạng viên, mỗi lần có thể cần 2-3 viên tương đương một gói thuốc dạng bột.

Người cao tuổi có thể sử dụng antacid trong thời gian dài (từ 3-6 tháng), nhưng nên giảm dần liều theo nhu cầu: có thể dùng 1-2 gói/ngày, dùng cách ngày hoặc chỉ uống khi có triệu chứng như xót ruột, ợ chua, đầy bụng.

Với liều lượng thông thường và thời gian sử dụng hợp lý, antacid được đánh giá là an toàn cho cả người cao tuổi và trẻ em, được Bộ Y tế Việt Nam cũng như nhiều nước khác cho phép bán không kê toa.