Dùng thuốc kháng axit đúng cách: Người bệnh nền cần lưu ý gì?

1. Thực phẩm, đồ uống nào có thể làm giảm hiệu quả của thuốc antacid?

Xin BS cho biết các thực phẩm, đồ uống nào có thể làm giảm hiệu quả của thuốc antacid?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương - Trưởng khoa Nội soi Tiêu hóa - Bệnh viện Nguyễn Tri Phương trả lời:

Antacid hoạt động ngay tại dạ dày nhờ phản ứng trung hòa giữa kiềm và axit, không cần hấp thu qua máu. Do đó, nếu uống đúng thời điểm, thức ăn sẽ không làm giảm hiệu quả của thuốc.

Tốt nhất, nên uống antacid sau ăn 30 phút - lúc dạ dày tiết nhiều axit để tiêu hóa thức ăn. Uống vào thời điểm này giúp thuốc trung hòa axit tốt hơn và giảm nhanh các triệu chứng xót ruột, ợ chua.

2. Ăn nhiều chất béo, gia vị cay, thực phẩm lên men có ảnh hưởng đến tác dụng của antacid?

Ăn cay, nhiều chất béo, hay thực phẩm lên men như sữa chua, dưa chua có làm thuốc mất tác dụng không, thưa bác sĩ?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Các loại gia vị cay như ớt, tiêu, hành, tỏi… chứa capsaicin, một hoạt chất không phải là axit nên không có phản ứng trung hòa với antacid. 

Do đó, antacid không giảm được cảm giác cay nóng và cũng không bị ảnh hưởng bởi các chất này.

Đối với thực phẩm lên men như sữa chua, dưa muối, tương, chao… thì độ axit tạo ra rất nhẹ, chủ yếu do quá trình lên men tự nhiên. 

Thông thường, những thực phẩm này không ảnh hưởng đến tác dụng của antacid, thậm chí ở người có dạ dày nhạy cảm, ăn sữa chua có thể gây cảm giác xót ruột và antacid vẫn giúp giảm triệu chứng tốt.

Các loại thực phẩm cay nóng hay lên men không làm mất tác dụng của thuốc antacid.

3. Có nên uống antacid cùng với sữa hoặc trà?

Uống antacid với sữa hoặc trà có làm giảm hiệu quả thuốc không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Trà có chứa tanin là chất có thể kết tủa protein hoặc các ion kim loại như sắt, từ đó làm giảm hấp thu sắt.

Ngoài ra, tanin có thể kết hợp với một số chất tạo ra kết tủa, gây khó tiêu. Tuy nhiên, trà không ảnh hưởng đến hiệu quả trung hòa axit của antacid.

Sữa có đặc tính là hệ đệm yếu, có khả năng trung hòa một phần axit dạ dày. Khi uống sữa cùng với antacid, tác dụng trung hòa axit có thể tăng nhẹ, nhưng không đủ mạnh để thay thế thuốc.

Do đó, việc dùng antacid cùng với sữa không gây hại. Nếu có triệu chứng nhẹ, uống sữa có thể làm dịu dạ dày một phần, nhưng vẫn cần sử dụng thuốc đúng cách nếu có chỉ định.

4. Thời điểm uống antacid tốt nhất là khi nào?

BS có thể hướng dẫn thời điểm uống antacid để đạt hiệu quả tốt nhất sau bữa ăn?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Antacid nên được uống sau khi ăn khoảng 30 phút đến 1 giờ, khi dạ dày bắt đầu hoạt động mạnh để tiêu hóa thức ăn và tiết nhiều axit.

Đây là thời điểm thuốc phát huy hiệu quả tối ưu trong việc trung hòa axit và giảm các triệu chứng như xót ruột, ợ chua, khó tiêu.

Một số người có thể uống antacid trước bữa ăn khi bụng đói để giảm cảm giác đau rát, nhưng để đạt hiệu quả cao về mặt dược lý và sinh lý tiêu hóa, thời điểm sau ăn 30 phút vẫn là lựa chọn phổ biến và an toàn nhất.

5. Người bệnh tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh thận dùng antacid có an toàn không?

Với người có bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh thận - việc dùng antacid có an toàn không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Antacid khá an toàn, nhưng có thể ảnh hưởng đến việc hấp thu một số loại thuốc điều trị bệnh nền như thuốc huyết áp, thuốc tiểu đường, thuốc kháng sinh hoặc thuốc điều trị lao. 

Vì vậy, không nên uống antacid cùng lúc với các loại thuốc bệnh nền vì có thể làm giảm hoặc mất tác dụng của thuốc chính.

Nguyên tắc sử dụng là uống cách nhau tối thiểu 1 giờ 30 phút đến 2 giờ. Cụ thể:

- Thuốc điều trị bệnh nền thường được uống trước bữa ăn khoảng 30 phút.

- Antacid nên uống sau bữa ăn khoảng 30 phút - 1 giờ.

- Nếu cần uống antacid trước ăn để giảm triệu chứng, nên uống trước bữa ăn khoảng 15 phút và dùng thuốc bệnh nền sau đó ít nhất 1 - 2 giờ.

6. Có loại antacid nào cần tránh ở người bệnh nền?

Có loại antacid nào đặc biệt nên tránh ở người bệnh nền?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Không có loại antacid nào bắt buộc phải tránh tuyệt đối ở tất cả người có bệnh nền, tuy nhiên cần cá nhân hóa theo từng bệnh:

- Người bị suy thận mạn nên tránh các loại antacid chứa nhiều nhôm (aluminum) vì có thể gây tích lũy và ảnh hưởng đến xương, hệ thần kinh. Thay vào đó, nên dùng loại chứa magie hoặc canxi, tùy theo đánh giá của bác sĩ điều trị.

- Các bệnh lý khác như tim mạch, hô hấp, gan, tiểu đường có thể dùng antacid nhưng cần lưu ý về liều lượng, thành phần (như natri, đường...) và mức độ tương tác thuốc.

7. Uống antacid có làm giảm tác dụng của các thuốc khác?

Nếu đang dùng nhiều loại thuốc khác nhau, uống antacid có làm giảm hiệu quả thuốc không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Việc sử dụng antacid cùng lúc với các loại thuốc điều trị khác có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và hiệu quả của một số thuốc đặc biệt là kháng sinh. Antacid có thể tạo phản ứng hóa học làm kết tủa thuốc, khiến thuốc không được hấp thu qua đường tiêu hóa.

Thuốc điều trị bệnh nền như thuốc huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu... cũng có thể bị giảm tác dụng nếu uống cùng antacid.

Để đảm bảo hiệu quả điều trị, người bệnh nên uống antacid cách xa các thuốc khác ít nhất 1 - 2 giờ. Đây là nguyên tắc quan trọng khi sử dụng thuốc trung hòa axit để tránh tương tác bất lợi giữa các loại thuốc.

8. Khi nào nên ngừng dùng antacid?

Trong trường hợp nào nên dừng dùng antacid và đi khám ngay?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Mặc dù antacid được đánh giá là an toàn và được phép bán không cần toa kê từ bác sĩ, nhưng người bệnh không nên tự ý sử dụng hoặc lạm dụng. Cần đi khám bác sĩ nếu:

- Dùng antacid trên 1 tuần đến 2 tuần nhưng triệu chứng không cải thiện.

- Triệu chứng tái đi tái lại hằng tháng, dù mỗi lần dùng thuốc thấy giảm.

- Người trên 40 tuổi, có bệnh nền và xuất hiện các triệu chứng tiêu hóa mới khởi phát, cần đi khám để loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng.

- Có các dấu hiệu cảnh báo như: sụt cân không rõ nguyên nhân, rối loạn giấc ngủ, thay đổi thói quen đại tiện, chán ăn kéo dài...

Antacid chỉ giúp giảm triệu chứng, không điều trị tận gốc bệnh. Việc uống thuốc có thể khiến người bệnh chủ quan, làm chậm chẩn đoán các bệnh lý nghiêm trọng ở đường tiêu hóa trên hoặc dưới. Vì vậy, nếu triệu chứng kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên đi khám càng sớm càng tốt.