Nồi, chảo chống dính: Dùng sai cách, bữa ăn nhiễm độc

Chất chống dính là gì và vì sao bị cảnh báo?

Lớp chống dính thường được làm từ polytetrafluoroethylene (PTFE) - hợp chất tổng hợp mà thương hiệu Teflon (DuPont) đã thương mại hóa từ những năm 1940. PTFE giúp bề mặt chảo trở nên trơn, chịu nhiệt và chống bám dính hiệu quả.

Tuy nhiên, trong quá trình sản xuất PTFE, người ta từng sử dụng axit perfluorooctanoic (PFOA) - một hóa chất thuộc nhóm PFAS (per- và polyfluoroalkyl substances), hay còn gọi là “hóa chất vĩnh cửu” vì cực kỳ bền, khó phân hủy trong môi trường và có thể tích lũy trong cơ thể người.

Nhiều nghiên cứu của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) và Đại học Harvard đã chỉ ra PFOA có thể gây rối loạn nội tiết, tổn thương gan, giảm khả năng sinh sản và tăng nguy cơ ung thư thận, tinh hoàn.

Dù từ năm 2015, các nhà sản xuất lớn đã ngừng dùng PFOA, nhưng một số sản phẩm giá rẻ, không rõ nguồn gốc vẫn có thể chứa hoặc nhiễm PFAS trong quá trình sản xuất. Bên cạnh đó, ngay cả chảo “Teflon an toàn” cũng có thể trở nên độc hại nếu bị đun quá nóng hoặc trầy xước.

Khi nào chảo chống dính trở nên nguy hiểm?

PTFE bắt đầu phân hủy ở khoảng 260-300°C, và khi nhiệt độ vượt 350°C, các phân tử sẽ bốc hơi, tạo ra khí độc như perfluoroisobutylene (PFIB) - một chất có độc tính cao gấp nhiều lần so với phosgene.

Thực tế, khi bạn làm nóng chảo rỗng trên bếp ga hoặc bếp từ trong vài phút, nhiệt độ có thể vượt ngưỡng này mà không hề hay biết. Các triệu chứng ngộ độc cấp tính (được gọi là polymer fume fever) bao gồm: đau đầu, sốt nhẹ, ho, đau họng và khó thở - đặc biệt ở người tiếp xúc lâu dài hoặc trong không gian kín.

Ngoài ra, nếu lớp chống dính trầy xước, bong tróc, các mảnh vụn có thể lẫn vào thức ăn. Dù bản thân PTFE không tan trong nước và ít hấp thu qua ruột, nhưng việc ăn phải thường xuyên không được khuyến khích - nhất là với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.

Nhận biết và lựa chọn nồi chảo an toàn

Để bảo vệ sức khỏe, người tiêu dùng cần tỉnh táo khi lựa chọn và sử dụng sản phẩm:

Ưu tiên thương hiệu uy tín:

Chọn các sản phẩm có chứng nhận “PFOA-free”, “PFAS-free” hoặc “made in EU/USA/Japan”. Những quốc gia này có tiêu chuẩn kiểm định nghiêm ngặt về vật liệu tiếp xúc thực phẩm.

Chú ý vật liệu lõi và lớp phủ:

• Chảo gốm (ceramic coating): chống dính tự nhiên, chịu nhiệt tốt, không chứa PFAS. Tuy nhiên, dễ trầy nếu dùng dụng cụ kim loại.
• Chảo titan, inox phủ gốm: bền, an toàn, dẫn nhiệt đều, thích hợp cho gia đình có trẻ nhỏ.
• Chảo gang tráng men: tuy nặng nhưng cực kỳ bền và có thể chống dính tự nhiên sau thời gian sử dụng.
  
  

Không làm nóng chảo rỗng:

Luôn cho ít dầu hoặc thực phẩm vào trước khi bật bếp, để tránh nhiệt độ tăng đột ngột làm phân hủy lớp chống dính.

Dùng muỗng gỗ hoặc silicon:

Không dùng muỗng inox hay dao trên mặt chảo; chỉ cần một vết xước nhỏ cũng có thể khiến lớp phủ bong ra.

Thay chảo định kỳ:

Sau 2-3 năm, hoặc khi thấy bề mặt xỉn màu, tróc nhẹ, nên thay mới thay vì cố sử dụng.

Xu hướng mới: “chảo xanh” thân thiện môi trường

Cùng với lo ngại về PFAS, các hãng đồ gia dụng lớn đang chuyển hướng sang chất phủ không chứa fluorine như Silica-based (trên nền cát tự nhiên) hoặc Eterna, Greblon ceramic - vừa an toàn hơn, vừa thân thiện với môi trường. Nhiều sản phẩm còn đạt chứng nhận EcoLabel hoặc GreenLife, phù hợp với xu hướng “ăn sạch - sống xanh” hiện nay.

Lời khuyên từ chuyên gia

Chảo chống dính chỉ thật sự an toàn khi dùng đúng cách. Nếu đun quá nóng hoặc để lớp phủ bong tróc, nguy cơ phát thải hóa chất độc là có thật.

Do đó, người tiêu dùng không nên quá lo sợ, nhưng cũng không được chủ quan. Hãy coi nồi, chảo như “đồ tiêu hao” - sử dụng có hạn và thay mới đúng lúc. Một chiếc chảo giá vài trăm nghìn không đáng để đánh đổi bằng sức khỏe của cả gia đình.

Tóm lại, lớp chống dính giúp bữa ăn tiện lợi và ngon miệng hơn, nhưng cũng đòi hỏi người dùng hiểu rõ vật liệu mình đang dùng. Chọn đúng, dùng đúng - đó là cách đơn giản nhất để giữ an toàn cho gian bếp và trái tim của người nấu ăn.