Nhận biết sớm thai ngoài tử cung - “cửa sổ vàng” để không đánh mất cơ hội làm mẹ

1. Dấu hiệu phát hiện sớm thai ngoài tử cung

Các chị em có thể phát hiện sớm thai ngoài tử cung thông qua những triệu chứng nào, thưa BS? Triệu chứng khi thai ngoài tử cung chưa vỡ và vỡ liệu có khác nhau?

BS.CK2 Lê Kim Bá Liêm - Trưởng khoa Cấp cứu HSTCCĐ - Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Đây là vấn đề đặc biệt quan trọng mà phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần lưu ý. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ mang thai, việc đầu tiên cần làm là xác định xem thai có nằm đúng vị trí trong buồng tử cung hay không.

Các dấu hiệu mang thai điển hình có thể bao gồm: chậm kinh từ 3-7 ngày, kinh nguyệt không đều hoặc lệch chu kỳ so với bình thường (ví dụ, kỳ kinh trước ra đúng ngày, nay lại đến sớm hoặc muộn 7-10 ngày), kèm theo biểu hiện đau bụng âm ỉ. Nếu xuất hiện một hoặc nhiều triệu chứng trên, cần nghĩ đến khả năng mang thai.

Lúc này, phụ nữ nên sử dụng que thử thai tại nhà hoặc, nếu có điều kiện, nên đến cơ sở y tế chuyên khoa Sản Phụ khoa để được khám, thực hiện xét nghiệm cận lâm sàng nhằm xác định rõ có thai hay không và thai đang làm tổ ở đâu, trong hay ngoài tử cung. Đây là bước quan trọng giúp phát hiện sớm những bất thường có thể đe dọa sức khỏe và tính mạng.

Một trong những dấu hiệu đáng lưu ý khi nghi ngờ thai ngoài tử cung là: xét nghiệm máu cho kết quả nồng độ nội tiết ở ngưỡng có thai (β-hCG), nhưng siêu âm lại không thấy túi thai trong lòng tử cung. Trong trường hợp này, cần đặc biệt thận trọng. Bác sĩ sẽ yêu cầu tái khám sau 1-2 ngày để theo dõi diễn tiến. Việc trì hoãn có thể khiến thai ngoài tử cung phát triển và dẫn đến vỡ, gây chảy máu nghiêm trọng.

Trong lần tái khám sau 48 giờ, bác sĩ sẽ định lượng lại β-hCG và siêu âm kiểm tra lần nữa. Mục tiêu là xác định xem thai có vào được buồng tử cung hay đã làm tổ sai vị trí. Thời gian này là "cửa sổ vàng" để chẩn đoán và can thiệp sớm, trước khi xảy ra biến chứng.

Việc phát hiện sớm thai ngoài tử cung đóng vai trò quyết định trong hướng xử trí. Nếu phát hiện khi thai chưa vỡ, vẫn còn nằm ở vị trí bất thường bên ngoài tử cung, phương án can thiệp sẽ đơn giản hơn nhiều. Tuy nhiên, nếu chủ quan, cho rằng chỉ là rối loạn nội tiết hay đau bụng do tiêu hóa, để trễ 1-2 tuần sau mới đi khám thì có thể lúc đó thai đã vỡ. Biểu hiện thường gặp khi thai ngoài tử cung vỡ là đau bụng dữ dội, mệt lả, xỉu, choáng. Lúc này máu có thể đã tràn đầy ổ bụng, đe dọa tính mạng người mẹ nếu không được cấp cứu kịp thời.

Thực tế đã cho thấy, tại các vùng sâu vùng xa, huyện ngoại thành, nhiều trường hợp phụ nữ mang thai bị đau bụng dữ dội, ngất xỉu, trụy tim mạch... nhưng không thể đến cơ sở y tế đúng lúc. Hậu quả là không ít ca tử vong do thai ngoài tử cung vỡ, gây xuất huyết nội. Theo thống kê tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong mẹ do thai ngoài tử cung vỡ hiện chiếm khoảng 1-2%. Đây là con số không nhỏ, cảnh báo rằng thai ngoài tử cung là một tình trạng cấp cứu sản khoa thực sự, cần được quan tâm đúng mức.

- Có những trường hợp chị em đi siêu âm quá sớm, nên dẫn tới trường hợp chưa nhìn thấy thai bên trong lòng tử cung dù đã lên 2 vạch. Xin BS cho quý khám giả được biết nếu trong trường hợp này sẽ xử trí như thế nào và đến thời điểm nào thực sự nhìn thấy thai bên trong lòng tử cung ạ?

BS.CK2 Lê Kim Bá Liêm trả lời: Khi chị em thử thai hai vạch và đến gặp bác sĩ, bước đầu tiên là bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử, sau đó chỉ định siêu âm. Có hai hình thức siêu âm là siêu âm bụng và siêu âm ngả âm đạo. Nếu chưa thấy thai trong tử cung, siêu âm cũng cho biết nội mạc tử cung dày hay mỏng.

Bác sĩ chuyên khoa sẽ chỉ định xét nghiệm máu để định lượng nồng độ nội tiết thai. Ngày đầu, chị em không cần quá lo lắng mà nên làm theo hướng dẫn của bác sĩ. Thông thường sau 48 giờ sẽ tái khám để siêu âm và làm lại xét nghiệm. Nếu nồng độ nội tiết tăng trên 50% và nội mạc tử cung dày hơn, khả năng thai sẽ vào trong tử cung vì nội mạc đã chuẩn bị cho việc làm tổ.

Tuy nhiên, trong chẩn đoán hình ảnh hiện nay, khi nồng độ nội tiết thai đạt từ 1.500-2.000, với máy móc hiện đại, bác sĩ có thể xác định chính xác thai nằm trong hay ngoài tử cung. Nếu chưa rõ, 48 giờ sau tiếp tục kiểm tra cho đến khi xác định được vị trí thai và bác sĩ sẽ tư vấn cụ thể.

2. Những tiến bộ của y học trong chẩn đoán thai ngoài tử cung

Sự tiến bộ của y học đã đưa đến những cơ hội phát hiện sớm thai ngoài tử cung như thế nào, thưa BS? Thông thường, thai mấy tuần có thể phát hiện thai ngoài tử cung ạ?

BS.CK1 Ngô Trần Minh Thiện - Phó Trưởng phòng Kế hoạch Tổng hợp - Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Hiện nay, với sự tiến bộ của y học, việc chẩn đoán sớm thai ngoài tử cung đã được cải thiện đáng kể. Trước đây, tình trạng này thường chỉ được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi thai đã vỡ, gây chảy máu ổ bụng, thậm chí gây sốc. Nhiều phụ nữ phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng.

Tuy nhiên, với sự phổ biến của siêu âm và xét nghiệm nội tiết tố thai, đặc biệt là máy móc hiện đại có độ phân giải cao, việc phát hiện thai ngoài tử cung đã trở nên sớm hơn, phổ biến hơn và góp phần làm giảm nguy cơ biến chứng.

Thời điểm chẩn đoán thai ngoài tử cung sẽ phụ thuộc vào từng người, từng trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, có thể phát hiện sớm nhất từ khoảng 4,5-5 tuần tuổi thai.

Dù vậy, để có thể chẩn đoán, điều kiện tiên quyết là người phụ nữ phải nhận biết mình đã có thai, từ đó mới đi khám, siêu âm, làm xét nghiệm nội tiết để được chẩn đoán kịp thời.

3. Xử trí khi có dấu hiệu thai ngoài tử cung vỡ

Thai ngoài tử cung bao lâu thì vỡ? Cần làm gì khi có triệu chứng nghi ngờ thai ngoài tử cung hoặc thai ngoài tử cung vỡ, thưa BS? Nên đến bệnh viện gần nhà hay phải đến cơ sở y tế chuyên sâu về Sản khoa để được xử trí trong trường hợp này ạ?

BS.CK2 Lê Kim Bá Liêm trả lời: Đối với thai ngoài tử cung, không có thời điểm cố định nào báo trước. Các triệu chứng thường âm thầm, vì vậy phụ nữ cần lắng nghe cơ thể, chú ý đến những bất thường và sớm xác định xem mình có đang mang thai hay không. Khi thai ngoài tử cung vỡ, sẽ gây chảy máu trong ổ bụng rất nhiều.

Có những trường hợp đang làm việc, đang tập thể dục hay sinh hoạt bình thường thì đột ngột đau bụng dữ dội, mệt lã, rồi ngất xỉu. Đây có thể là dấu hiệu của thai ngoài tử cung đã vỡ. Một số vị trí bám bất thường khi vỡ có thể gây chảy máu ồ ạt, rất nguy hiểm.

Trong tình huống đó, nếu đang ở nhà, người thân cần giữ bình tĩnh, ổn định tinh thần cho người bệnh và gọi ngay cấp cứu, tốt nhất là gọi 115. Hiện nay, các quận huyện đều có lực lượng cấp cứu 115. Khi thấy có biểu hiện mệt lã, ngất xỉu, tuyệt đối không nên áp dụng các biện pháp dân gian tại nhà vì sẽ làm chậm thời gian cấp cứu.

Xe cấp cứu 115 khi đến sẽ hỗ trợ sơ cứu ban đầu như truyền dịch để nâng huyết áp, đồng thời vừa hồi sức vừa chuyển viện. Đặc biệt, hệ thống sản phụ khoa tại TPHCM và các tỉnh có sự kết nối chặt chẽ, giúp xe 115 dễ dàng liên hệ với các bệnh viện chuyên khoa đầu ngành hoặc cơ sở y tế gần nhất có phòng mổ để xử trí kịp thời.

Điều quan trọng là chị em cần biết mình có thai hay chưa để chủ động thăm khám tại cơ sở y tế chuyên khoa Sản Phụ khoa. Trong trường hợp khẩn cấp, hãy luôn nhớ số 115, tại nơi ở hoặc nơi làm việc để được xử trí ban đầu đúng cách và kịp thời.

4. Các phương pháp điều trị thai ngoài tử cung

Hiện nay có những phương pháp nào điều trị thai ngoài tử cung, thưa BS?

BS.CK1 Ngô Trần Minh Thiện trả lời: Hiện nay, thai ngoài tử cung có hai phương pháp điều trị chính: điều trị nội khoa bằng thuốc và điều trị phẫu thuật qua mổ nội soi hoặc mổ hở.

Với trường hợp điều trị nội khoa, bác sĩ sẽ sử dụng thuốc methotrexate - loại thuốc có tác dụng ức chế sự phát triển của khối thai ngoài tử cung, giúp khối thai tiêu dần theo thời gian. Nếu điều trị bằng thuốc thành công, người bệnh sẽ không cần phải can thiệp phẫu thuật.

- Điều trị bằng thuốc có thể áp dụng cho những trường hợp nào và ưu điểm-nhược điểm của phương pháp này là gì ạ? Hiệu quả/tỷ lệ thành công của thuốc trong điều trị thai ngoài tử cung như thế nào, thưa BS?

BS.CK1 Ngô Trần Minh Thiện trả lời: Nếu điều trị thai ngoài tử cung bằng thuốc thành công, người bệnh sẽ tránh được phẫu thuật, đây là một ưu điểm lớn vì có thể bảo tồn được vòi trứng.

Đặc biệt, đối với bệnh nhân từng có một lần thai ngoài tử cung, các thai kỳ sau sẽ có nguy cơ tái diễn cao hơn. Tuy nhiên, nguy cơ này là do tiền sử thai ngoài tử cung, không phải do tác dụng của thuốc điều trị.

Với những trường hợp đủ điều kiện để điều trị bằng thuốc, khả năng mang thai về sau vẫn được bảo tồn khá tốt vì không phải mổ và không bị cắt vòi trứng bên có thai ngoài tử cung.

- Sau khi sử dụng phương pháp dùng thuốc để có thể giải quyết vấn đề thai ngoài tử cung thì sau đó chị em phụ nữ có cần quan tâm đặc biệt về các dấu hiệu gì của cơ thể hay không để kịp thời quay lại gặp bác sĩ trong những trường hợp cần thiết ạ?

BS.CK1 Ngô Trần Minh Thiện trả lời: Sau khi điều trị thai ngoài tử cung, nếu tình trạng đã ổn định, người bệnh cần lưu ý giữ vệ sinh cá nhân tốt, tránh làm việc nặng và theo dõi sát các dấu hiệu bất thường như đau bụng, ra huyết âm đạo, những biểu hiện có thể cho thấy tình trạng không đáp ứng điều trị hoặc thai ngoài tử cung đang diễn tiến xấu, có nguy cơ vỡ và gây chảy máu trong ổ bụng.

Bên cạnh đó, người bệnh nên tái khám theo đúng lịch hẹn của bác sĩ để được đánh giá xem khối thai đã thoái triển hoàn toàn hay chưa. Việc tái khám định kỳ cũng giúp bác sĩ phát hiện và điều trị kịp thời các tình trạng viêm nhiễm hoặc bất thường khác, nếu có.

Chương trình Radar Sản phụ khoa do Bệnh viện Hùng Vương phối hợp cùng AloBacsi thực hiện, phát sóng định kỳ vào thứ 4 của tuần 1 và tuần 3 mỗi tháng trên các nền tảng của AloBacsi và Bệnh viện Hùng Vương.

Cảm ơn Ajinomoto Việt Nam đã đồng hành cùng AloBacsi thực hiện chương trình này.