Nghiện corticoid bôi tại chỗ - "Hiểm họa" cho làn da

Corticoid bôi tại chỗ vốn là thuốc quen thuộc trong da liễu, nhưng lạm dụng có thể khiến da “nghiện thuốc”, vậy tình trạng này biểu hiện ra sao, điều trị thế nào và làm sao để phòng tránh?

Corticoid bôi tại chỗ được xem là “con dao hai lưỡi” trong da liễu. Thuốc mang lại hiệu quả rõ rệt trong điều trị viêm da, trứng cá hay viêm da cơ địa, nhưng nếu lạm dụng hoặc sử dụng kéo dài, người bệnh có thể rơi vào tình trạng “nghiện corticoid”, khiến da đỏ rát, bong tróc và tổn thương nặng nề hơn cả ban đầu.

Hiện tượng này thường xuất hiện ở vùng da mỏng như mặt hoặc sinh dục, đặc biệt khi người bệnh dùng corticoid loại trung bình - mạnh liên tục trên 2 tháng. Khi ngừng thuốc, da dễ bùng phát với cảm giác bỏng rát, ngứa châm chích, kèm ban đỏ, phù nề, bong vảy hoặc nổi mụn mủ. Nhiều trường hợp tổn thương lan rộng sang cả vùng chưa từng bôi thuốc. Theo nghiên cứu, phần lớn bệnh nhân là nữ và triệu chứng phổ biến nhất là đỏ da.

Đáng chú ý, một số dấu hiệu đặc trưng thường gặp gồm “tay áo đỏ” (ban đỏ ở cẳng tay, cẳng chân, chừa lòng bàn tay và bàn chân), “nếp nhăn con voi” (da dày, kém đàn hồi) hoặc “dấu hiệu đèn pha” (da má đỏ nhưng vùng quanh mũi vẫn bình thường). Những biểu hiện này có thể kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng, thậm chí vài năm, ảnh hưởng lớn đến tâm lý và chất lượng sống.

Trong điều trị, hiện chưa có phác đồ thống nhất, nhưng nguyên tắc chung là giảm dần và ngưng hẳn corticoid tại chỗ. Bác sĩ thường kết hợp thêm dưỡng ẩm, thuốc ức chế calcineurin, liệu pháp ánh sáng hoặc một số thuốc ức chế miễn dịch khi cần thiết. Song song đó, người bệnh cần điều chỉnh lối sống, giảm stress, ngủ đủ giấc và được hỗ trợ tâm lý khi cần.

Bên cạnh tình trạng lạm dụng, còn tồn tại hiện tượng “sợ corticoid”, tức là nhiều bệnh nhân từ chối dùng thuốc dù bác sĩ kê đơn đúng chỉ định. Việc này cũng nguy hiểm, bởi nếu không tuân thủ điều trị, bệnh sẽ kéo dài và khó kiểm soát hơn.

Vì vậy, phòng bệnh là quan trọng nhất. Người bệnh cần hiểu rõ lợi ích và nguy cơ khi sử dụng corticoid, tuyệt đối không tự ý kéo dài, tăng liều hoặc ngưng đột ngột. Chỉ khi dùng đúng chỉ định và được theo dõi chặt chẽ, corticoid mới phát huy hiệu quả điều trị mà không trở thành “con dao hai lưỡi” với làn da.