1. Người ĐTĐ cần duy trì mức đường huyết bao nhiêu? Có khác biệt gì ở các độ tuổi?

Thưa BS, trong quá trình điều trị đường huyết. Người ĐTĐ cần duy trì chỉ số trong giới hạn lý tưởng là bao nhiêu? Các chỉ số có thay đổi giữa người trẻ, người trung niên, người lớn tuổi không?

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Trong quá trình điều trị ĐTĐ, khuyến cáo chúng ta nên giữ mức đường huyết khi đói ở khoảng 80 - 130 mg/dL. Loại đường này được gọi là đo đường mao mạch, không cần sử dụng đường huyết tĩnh mạch để tiện cho người bệnh ĐTĐ tự theo dõi và biết được chỉ số đường huyết của mình. Đường huyết sau khi ăn từ 1 - 2 giờ cần dưới 180 mg/dL.

Khi bệnh nhân đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe định kỳ, bác sĩ sẽ cho làm xét nghiệm HbA1C. Điều này sẽ lặp lại 3 tháng 1 lần. HbA1C dưới 7% là đạt chỉ số lý tưởng trong việc kiểm soát đường huyết. Tuy nhiên, những chỉ số này là chỉ số động, cần phải cá thể hóa.

Đối với người quá lớn tuổi từ 70 - 80, có nhiều bệnh lý phối hợp thì không nhất thiết phải đạt chỉ số đường huyết như đã đề cập. Chỉ số HbA1C có thể lên đến 7.5% hoặc 8%. Đối với trường hợp ngược lại, người trẻ bị ĐTĐ còn khoảng thời gian sống lâu, cần một mục tiêu tích cực hơn. Đôi khi, người bệnh đưa chỉ số HbA1C về dưới 6.5%. Chúng ta cần ghi nhớ đường huyết khi đói là 80-130 mg/dL, đường huyết sau khi ăn dưới 180 mg/dL, HbA1C dưới 7%. Ở người càng trẻ, nó sẽ càng tích cực và mục tiêu thấp hơn. Ở người càng lớn tuổi có nhiều bệnh phối hợp, chỉ số đôi khi nới ra và cao hơn.

2. Nguyên nhân nào dẫn đến chỉ số đường huyết không ổn định?

Những thói quen và nguyên nhân nào khiến cho chỉ số đường huyết của bệnh nhân không ổn định? Điều này gây ra biến chứng gì, thưa BS?

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Chỉ số đường huyết không ổn định do người bệnh chưa có kiến thức về chế độ dinh dưỡng. Quan trọng nhất là chế độ dinh dưỡng điều độ, đầy đủ chất. Đôi khi chúng ta có quan điểm sai lầm là hạn chế ăn những loại thực phẩm này và bù lại bằng những thực phẩm khác hoặc chúng ta ăn rất nhiều sau đó nhịn hoặc bỏ bữa. Đó là một trong những thói quen trong quá trình khám bệnh tôi thường gặp và hay tư vấn cho bệnh nhân ĐTĐ để họ điều chỉnh.

Chính vì thói quen ăn uống không điều độ, bữa nhiều bữa ít, ăn gấp đôi, bỏ bữa… làm cho đường huyết bị dao động liên tục. Lúc hạ đường huyết vì nhịn ăn quá mức, lúc tăng vì ăn bù quá nhiều. Chính vì vậy, việc ăn uống điều độ là cực kỳ quan trọng. Hạ đường huyết quá mức cũng gây ảnh hưởng đến người điều trị đái tháo đường. Nó gây ra các triệu chứng như đói, run tay, hồi hộp, mệt mỏi, thậm chí hôn mê và co giật có thể đe dọa đến tính mạng. Tăng đường huyết quá mức mất bù với cơ thể sẽ dẫn đến tình trạng hôn mê, tăng đường huyết cấp tính. Như vậy, đường huyết quá thấp hay quá cao cũng không được. Cần duy trì chế độ dinh dưỡng điều độ để giữ dao động đường huyết trong một khoảng cho phép. Đó là điều lý tưởng nhất trong điều trị ĐTĐ.

3. Làm sao để đảm bảo an toàn cho sức khỏe khi chỉ số đường huyết không thể duy trì?

Nếu bệnh nhân không thể duy trì chỉ số đường huyết một cách tuyệt đối thì họ có thể du di ra sao để đảm bảo an toàn cho sức khỏe của mình, thưa BS?            

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Đường huyết thay đổi liên tục, vì vậy, theo khuyến cáo, mức đường huyết lý tưởng khi nhịn đói dao động từ 80 - 130 mg/dL. Khi tư vấn, bác sĩ sẽ cho người bệnh một khoảng thời gian không nhất định. Bởi vì trong thời gian này, đường huyết sẽ dao động trong khoảng cho phép.

Khi nhịn đói, đường huyết dao động từ 80 - 130 mg/dL là mục tiêu chung. Tùy theo từng trường hợp sẽ có mục tiêu riêng và bác sĩ sẽ tư vấn cho từng người bệnh. Dựa theo mục tiêu, người bệnh và bác sĩ sẽ cùng điều chỉnh chỉ số cho phù hợp.

4. Theo dõi đường huyết tại nhà như thế nào?

Người bệnh cần theo dõi đường huyết tại nhà như thế nào? Bao nhiêu lần trong một ngày? Thời điểm nào sẽ cho kết quả chính xác nhất, thưa BS?

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Đối với người bệnh ĐTĐ, cần trang bị máy đo đường huyết cá nhân còn gọi là máy đo đường huyết mao mạch. Hiện nay, kỹ thuật hiện đại, xuất hiện nhiều phương tiện theo dõi đường huyết và được nhiều người sử dụng. Đó là máy đo đường huyết liên tục, người bệnh có thể đeo máy ở vai để theo dõi đường huyết của mình.

Với máy đo đường huyết cá nhân, bác sĩ sẽ hướng dẫn tần suất theo dõi đường huyết tùy thuộc vào mức độ kiểm soát đường huyết như thế nào, phác đồ đang được điều trị, loại thuốc đang sử dụng. Ví dụ, người bệnh tiêm insulin thì phải đo đường huyết nhiều lần hơn, còn nếu người bệnh chỉ sử dụng những loại thuốc hạ đường huyết thì theo dõi ít hơn.

Chúng ta có thể đo đường huyết khi đói, nếu bệnh của bản thân ổn định thì có thể đo 1 lần/ tuần hoặc 2 lần/ tuần. Đối với trường hợp đường huyết dao động nhiều, cần điều chỉnh và thay đổi lối sống để phù hợp với việc kiểm soát đường huyết. Đôi khi chúng ta cần thử với tuần suất dày hơn, có thể là mỗi ngày một lần hoặc mỗi 2 ngày một lần.

Nếu tiêm insulin, chắc chắn chúng ta phải đo nhiều lần. Khi đo, cần ưu tiên việc đo khi đói. Sau đó, có thể kiểm tra đường huyết thêm sau khi ăn từ 1 - 2 giờ để xem khoảng bao nhiêu, nhằm cung cấp chỉ số cho bác sĩ. Khi cần, chúng ta sẽ điều chỉnh thuốc. Trong một số trường hợp người bệnh không còn thời gian nhưng cần phải đo.

Ví dụ, người bệnh có triệu chứng của hạ đường huyết như bị đói run và vã mồ hôi. Bất kỳ thời điểm nào, người bệnh cũng phải đo để ghi nhận đường huyết tăng hay giảm tại thời điểm đó. Trường hợp bị mệt do có dấu hiệu tăng đường huyết quá mức, người bệnh cũng phải đo để ghi nhận và khi cần thì báo cáo cho bác sĩ.

Thời điểm đo đường huyết có thể được ưu tiên là đường huyết khi đói, đường huyết sau khi ăn, đường huyết khi có triệu chứng. Tần suất sẽ phụ thuộc vào mức độ kiểm soát đường huyết cũng như phác đồ đang điều trị như thế nào? Tiêm insulin bao nhiêu mũi? Số lượng sẽ khác nhau và bác sĩ sẽ lựa chọn, tư vấn cho mình để chúng ta có tần suất đo được một cách phù hợp. Không nên đo quá mức vì nó sẽ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

5. Bao lâu bệnh nhân ĐTĐ cần kiểm tra HbA1C 1 lần tại bệnh viện?

Thưa BS, bao lâu bệnh nhân ĐTĐ cần kiểm tra HbA1C tại bệnh viện một lần? HbA1C cho bệnh nhân biết thông tin gì?  

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Xét nghiệm HbA1C là chỉ số đường huyết trung bình trong suốt 3 tháng. Bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh kiểm tra HbA1C ít nhất 3 tháng 1 lần. Trong suốt nhiều năm, nếu người bệnh có mức đường huyết luôn ổn định chúng ta theo dõi đường huyết lúc nào cũng ổn thì người ta có thể cho 6 tháng thực hiện một lần. Chỉ số này cho chúng ta biết mức đường huyết của người bệnh trong vòng 3 tháng. Một thời gian dài được xem như yếu tố quan trọng để đánh giá mức độ kiểm soát đường huyết bản thân người bệnh có đạt hay không. Nếu người bệnh thấy bác sĩ cho làm xét nghiệm và kết quả đạt dưới 7%, đây là điều đáng mừng. Đó là một trong những yếu tố cho thấy chúng ta đạt được mục tiêu điều trị.                       

6. Mức đường huuyết đo tại nhà luôn bình thường, cần đến bệnh viện kiểm tra nữa không?

Một số người kiểm tra đường huyết tại nhà thường xuyên và kết quả rất bình thường. Họ không thấy quá lo và không cần đến bệnh viện để kiểm tra HbA1C, điều này đúng hay sai, thưa BS?

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: HbA1C và đo đường huyết mao mạch tại nhà rất quan trọng. Bác sĩ sẽ phối hợp với tất cả chỉ số để xem mức ổn định đường huyết của người bệnh. Đo đường huyết tại nhà sẽ cho chúng ta thông tin về đường huyết dao động như thế nào khi không gặp bác sĩ. Tuy nhiên, không nên đó liên tục và thường xuyên, sẽ có ngày đường huyết tăng, đôi lúc ăn nhiều dẫn đến đường tăng sau khi ăn mà không hay biết. Vì vậy, chỉ số HbA1C cho kết quả đường huyết tốt, ổn định, chúng ta mới có thể tự tin rằng mình đã kiểm soát đường huyết tốt.

Ngược lại, HbA1C chỉ là chỉ số đường huyết trung bình. Do đó, có những trường hợp người bệnh bị dao động đường huyết quá mức. Thậm chí, họ cũng có những cơn hạ đường huyết đường huyết tăng quá cao. Khi cộng trung bình, dễ lầm tưởng bản thân ở mức ổn định, điều này hoàn toàn sai. Bác sĩ đánh giá về chỉ số đường huyết, họ cần quá trình theo dõi đường huyết mao mạch tại nhà, đường huyết khi đói, đường huyết sau khi ăn và HbA1C. Khi tất cả những chỉ số đó đều đo trong mục tiêu chúng ta mong muốn, đó mới là lý tưởng.

7. Người bệnh cần làm gì để duy trì chỉ số đường huyết ổn định?

Để có được chỉ số và mục tiêu như người bệnh mong muốn trong quá trình điều trị, người bệnh cần ghi nhớ những quy tắc gì và cần làm gì để chỉ số trở về mức an toàn khi bị chênh lệch?

TS.BS Trần Minh Triết trả lời: Để kiểm soát tối ưu bệnh ĐTĐ, trong điều trị ĐTĐ có 3 phần: chế độ dinh dưỡng hợp lý, chế độ tập luyện hợp lý và vấn đề sử dụng thuốc, tái khám, tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ. Như vậy, ý thức của người bệnh ĐTĐ cực kỳ quan trọng, chiếm 2 phần và phải đảm bảo được chế độ dinh dưỡng hợp lý.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý là ăn uống một cách điều độ, đúng giờ, đúng bữa với mức năng lượng cho phép theo sự tư vấn của bác sĩ và đảm bảo đủ thành phần dinh dưỡng. Đó là điều quan trọng và cần tránh trường hợp nghe tư vấn không đầy đủ, chúng ta sẽ kiêng quá mức và ăn một số thực phẩm quá nhiều.

Trường hợp người bệnh nhịn ăn, bỏ ăn, ăn bù quá nhiều sẽ làm cho người bệnh không có đầy đủ chất dinh dưỡng, đường huyết sẽ dao động quá cao. Các cơn hạ đường huyết, tăng đường huyết bất thường. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng hợp lý là cực kỳ quan trọng.

Cần duy trì chế độ tập luyện tốt. Chế độ tập luyện của người ĐTĐ rất dơn giản. Người ta khuyên nên vận động trung bình 150 phút/tuần. Nếu chia ra thì mỗi ngày chỉ 30 phút. 5 ngày tôi có thể đạt được 150 phút. Đi bộ, đạp xe cũng có thể đạt được mục tiêu: vừa tăng sức dẻo dai và sức đề kháng của cơ thể, cải thiện được tình trạng đề kháng insulin giúp ổn định đường huyết. Như vậy, trách nhiệm của bản thân rất quan trọng. Bệnh nhân đảm nhận 2 vị trí quan trọng và phần còn lại là của bác sĩ. Trong việc sử dụng thuốc, đặt mục tiêu cho người bệnh, hướng dẫn theo dõi đường huyết, bác sĩ sẽ tư vấn và đồng hành cùng người bệnh để kiểm soát bệnh ĐTĐ cho thật tốt.

Trong quá trình theo dõi đường huyết tại nhà, nếu chúng ta có cơn hạ đường huyết (dưới 70 mg/dL), cần xử trí ngay tức là phải học cách tự xử trí cơ thể ngay lúc đó. Có thể sử dụng thực phẩm có đường ngay như: uống nước ngọt, sử dụng kẹo, uống sữa có đường để vượt qua cơn hạ đường huyết cấp tính. Sau đó, chúng ta cần báo lại cho bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều chỉnh.

Trong trường hợp thử đường huyết quá cao, kèm theo những triệu chứng mệt mỏi, khát nước, cần đến bệnh viện ngay. Nếu đường huyết cao nhưng chưa có triệu chứng, chúng ta phải báo ngay cho bác sĩ để cùng tìm nguyên nhân và khắc phục.

Quan trọng nhất, cần phòng ngừa và không để đường huyết quá thấp hay quá cao. Bằng lời bác sĩ tư vấn cho người bệnh, hãy cùng sống chung với bệnh ĐTĐ, có chế độ dinh dưỡng hợp lý, tập luyện hợp lý và theo dõi đường huyết thường xuyên để phòng ngừa được những biến chứng bệnh gây ra và sống chung với bệnh ĐTĐ một cách tốt nhất.