Phần 1: 10 thắc mắc thường gặp nhất về hen suyễn

Những lợi điểm khi sử dụng máy lọc không khí

Máy lọc không khí là một trong những giải pháp được nhiều gia đình, bệnh nhân hen suyễn lựa chọn để mang lại không khí trong lành trong bối cảnh hiện nay. Nhân chương trình hôm nay, nhờ BS đề cập thêm:

Người bệnh hen suyễn nói riêng và gia đình chúng ta sẽ nhận được những lợi ích gì nếu sử dụng máy lọc không khí ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Máy lọc không khí đã được công nhận về tính hữu hiệu trong việc mang lại không khí trong lành. Đặc biệt, ở máy lọc không khí có sử dụng bộ lọc HEPA (High Efficiency Particulate Air filter). Ở những máy lọc thông thường sẽ lọc được những hạt nhỏ hơn 0,3µm (micromet), ví dụ như những loại bụi mịn PM 2.5, đều có thể được lọc qua máy.

Không chỉ có bụi bẩn, nấm mốc, những dị nguyên, vi trùng, thậm chí là virus cũng có thể được lọc bởi những máy lọc không khí đạt chuẩn. Tiêu chuẩn cơ bản nhất ở một máy lọc không khí là phải có bộ lọc HEPA. Bộ lọc HEPA bình thường sẽ lọc được 0,3µm, virus với kích thước nhỏ từ 20 - 40nm (nanomet). Những loại virus này luôn chuyển động và không đi thẳng, trong lúc chuyển động ngang, bộ lọc HEPA vẫn có thể bắt được.

Với những dòng máy Ultra HEPA có thể lọc các loại hạt nhỏ đến 0,02µm, chúng ta có thể yên tâm vì không những bụi bẩn, các chất dị nguyên, nấm mốc, vi trùng và virus cũng có thể bị bắt được bởi bộ lọc HEPA.

Trong hơi thở của một người đang bị nhiễm trùng đã có mang virus, chúng sẽ lơ lửng trong không khí, như vậy máy lọc đều có thể bắt được. Những hạt nhỏ khi hắt hơi hoặc ho lớn hơn có thể rơi xuống các bề mặt phẳng xung quanh, vì vậy nên sử dụng máy lọc không khí kết hợp với việc dùng khăn lau sạch các mặt phẳng được tiếp xúc thường xuyên.

Để lựa chọn máy lọc không khí cần dựa trên những nguyên tắc nào?

Khi lựa chọn máy lọc không khí cho gia đình có người bệnh hen suyễn nói riêng và bệnh hô hấp, trẻ nhỏ - người già nói chung cần dựa trên những nguyên tắc nào, thưa BS?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Như đã đề cập, nguyên tắc đầu tiên cần dựa vào để lựa chọn máy lọc không khí chính là bộ lọc HEPA. Máy lọc không khí có bộ lọc này sẽ lọc được hết những hạt bụi nhỏ một cách hiệu quả, đây chính là điều quan trọng nhất. Thông thường, bộ lọc HEPA sẽ lọc được 0,3µm, một số loại máy có công nghệ tốt hơn, có thể lọc được những dạng bụi mịn với kích thước nhỏ hơn, ví dụ như Ultra HEPA có thể lọc được các hạt nhỏ với kích thước 0,02µm.

Nguyên tắc lựa chọn thứ hai là dựa vào luồng khí, độ lọc cộng với luồng khí sẽ cho ra hiệu quả tốt nhất cho máy lọc. Luồng khí càng mạnh, càng quét sạch, hiệu quả sẽ càng tốt. Dựa vào 2 nguyên tắc này đã đủ tiêu chuẩn để có thể lựa chọn ra một máy lọc không khí tốt nhất.

Về sau, các nhà nghiên cứu đã thêm một cơ chế thứ ba, là phát lại các ion dương (+) và âm (-). Ion đơn lẻ sẽ không thể mạnh bằng màng lọc HEPA. Nhưng nếu tích hợp thêm máy phát ion, cộng với virus, vi trùng sẽ phá huỷ màng của các vật thể này, làm huỷ hoại virus, vi trùng trở lại. Vì vậy, ở một máy lọc không khí tích hợp được cả 3 yếu tố là lọc tốt, có một luồng khí mạnh và kết hợp thêm được việc phát ion (+) và (-) sẽ tạo nên một thiết bị lọc không khí tốt nhất.

Cần chú ý đến thông số, công nghệ nào để vừa lọc không khí, vừa diệt khuẩn hiệu quả?

Nhiều gia đình muốn tích hợp vừa lọc không khí, vừa diệt khuẩn hiệu quả. Đứng trên góc độ y học, khi lựa chọn cần chú ý đến thông số hay công nghệ nào để đáp ứng được mong muốn này ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Nhiều người vẫn đặt ra câu hỏi “Liệu máy lọc không khí có thực sự diệt virus hoặc vi khuẩn hoàn toàn hiệu quả không?”. Trên thực tế máy lọc không khí không có khả năng diệt trừ hoàn toàn virus hay vi trùng nhưng có thể bắt chúng lại. Như đã đề cập, ở những máy có màng lọc càng nhỏ sẽ càng hữu hiệu trong việc lọc không khí.

Virus không đi theo một đường thẳng, nó có thể bị dao động khi di chuyển, do đó trong lúc đi ngang máy lọc vẫn có thể bắt được. Máy lọc có thể bắt được virus và vi trùng, nhưng nếu chúng nằm yên trong máy lọc, sau một khoảng thời gian có thể chết đi. Trong trường hợp nếu người dùng mở máy ra, có thể sẽ giải phóng những loại virus, vi khuẩn trở lại môi trường hoặc khiến chúng bám lại vào tay của mình.

Trước đây chúng ta còn rất lo sợ về Corona virus, ở loại virus này sẽ có đường kính khoảng 2nm, vì vậy máy lọc vẫn có thể bắt được. Trong thời điểm hiện tại, đại đa số chúng ta đều đang lo sợ về những loại virus cúm gia cầm như H5N1, H1N1, H7N9… trên thị trường hiện nay đã có những dòng máy được chứng minh có thể loại bỏ được 99% các loại virus này.

Điều này cho thấy việc sử dụng máy lọc không khí sẽ rất tốt cho sức khỏe người dùng và đem lại hiệu quả an toàn. Nhưng cần lưu ý, máy lọc không khí chỉ có thể bắt được những loại virus, vi khuẩn và không có khả năng diệt trừ hoàn toàn.

Làm thế nào để hạn chế bụi mịn bay vào nhà?

Thưa BS, nhà em mặc dù ở trong hẻm, ít xe cộ qua lại nhưng vẫn đóng đầy bụi. Em bị hen nữa. Nhờ BS hướng dẫn giúp em, làm cách nào để hạn chế bụi mịn bay vào nhà, giúp không gian sống trong lành hơn ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Trong các loại bụi bẩn, chúng tôi sợ nhất là bụi vải. Khi làm việc với Bệnh viện Tân Phú, chúng tôi thấy có rất nhiều bệnh nhân hen, vì đây là vùng phải tiếp xúc với bụi vải rất nhiều. Do ở đây ngành nghề chính của họ là dệt vải, may quần áo, bán vải… Vì vậy, bụi là một vấn đề cần triệt để xoá bỏ, nhất là đối với những trường hợp bệnh hen hay có người thân trong gia đình bị hen.

Đơn giản nhất là chúng ta nên lau chùi bụi vải bằng khăn giấy ướt, không nên dùng chổi, vì khi dùng chổi quét, bụi sẽ bay lên cao và rơi xuống không được dọn sạch hoàn toàn. Nếu có điều kiện hơn chúng ta nên sử dụng máy hút bụi để làm sạch bụi vải. Trong trường hợp những gia đình điều kiện kinh tế tốt nên trang bị cho gia đình một thiết bị máy lọc không khí, giúp đảm bảo làm sạch không khí xung quanh mình.

Cần làm gì khi cơn hen bộc phát?

Bệnh hen có trị hết không BS? Làm sao để giảm nguy cơ phát hen? Khi phát hen cần phải làm gì ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Hen là một bệnh lý mạn tính, có nghĩa là một tình trạng “kinh niên” không thể điều trị khỏi hoàn toàn. Chính vì vậy, tôi luôn nói với bệnh nhân rằng, chưa có một loại thuốc nào có thể điều trị bệnh hen một cách triệt để. Điều này luôn được tôi nhấn mạnh trong quá trình điều trị, để bệnh nhân không nghe và tin vào các loại thuốc gia truyền, thuốc 3 đời… luôn quảng cáo có thể điều trị khỏi hoàn toàn bệnh hen. Những loại thuốc gia truyền này có chứa thành phần Dexamethason, một loại Corticoid rất mạnh và rất độc, có thể gây hại cho bệnh nhân.

Tuy không thể điều trị triệt để nhưng có thể hoàn toàn kiểm soát được bệnh hen. Vì vậy, nếu được chẩn đoán mắc bệnh hen, cần bình tĩnh và sống chung cùng nó, người bệnh không nên quá lo lắng và căng thẳng. Nếu bệnh nhân tuân thủ với các hướng dẫn của bác sĩ điều trị về việc dùng thuốc và thay đổi lối sống, đặc biệt cần tránh các yếu tố nguy cơ cho mình, hoàn toàn có thể kiểm soát được cơn hen.

Khi điều trị trên một bệnh nhân hen, lúc nào tôi cũng làm việc cùng với họ trên một bảng có liệt kê về các yếu tố nguy cơ và đề cập rõ về những điều cần tránh cho bệnh nhân. Các yếu tố cần tránh như khói thuốc lá, bụi bẩn, nấm mốc, thú nuôi và đặc biệt là mèo, đây là một con vật gây kích ứng cho bệnh hen rất mạnh.

Ví dụ trong một số trường hợp, em bé bị hen ngồi bên cạnh một bạn nhà có nuôi mèo, đây có thể là yếu tố tác động khiến bé lên cơn hen. Việc nuôi thú cưng, đặc biệt là mèo sẽ gây ảnh hưởng rất lớn đối với người bệnh hen.

Làm sao để giảm nguy cơ phát hen? Bệnh nhân cần dùng thuốc đúng cách, đúng liều, tránh các yếu tố nguy cơ và tái khám đều đặn theo chỉ định của bác sĩ. Một điều bệnh nhân phải ghi nhớ là cơn kịch phát hen luôn có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, dù cho bản thân chúng ta cảm thấy không có gì, không có triệu chứng nào vào thời điểm đó, nhưng nếu gặp phải yếu tố kích phát, bệnh nhân vẫn có thể lên cơn hen.

Chính vì vậy, lúc nào bệnh nhân cũng phải có thuốc cắt cơn hen bên mình. Nếu không may lên cơn hen, bệnh nhân sẽ có biểu hiện thở khò khè, khó thở, thở nhanh, không thể nói trọn một câu, lúc này cần dùng đến thuốc cắt cơn ngay.

Nếu bệnh nhân có những loại thuốc mới như Symbicort redihaler, có thể dùng một liều, sau 20 phút nếu cơn hen không giảm có thể sử dụng liều thứ hai. Sau 1 giờ, nếu bệnh nhân vẫn chưa thuyên giảm sẽ phải dùng đến liều thứ ba và nếu cơn hen vẫn tiếp diễn, người bệnh nên được đưa đến cấp cứu.

Một loại thuốc cắt cơn thứ hai là Ventolin, đối với trẻ nhỏ dùng 2 liều/lần, ở người lớn là 4 liều/lần, sử dụng cánh nhau mỗi 20 phút, nếu sau 3 lần sử dụng không thuyên giảm trong vòng 1 giờ, bệnh nhân phải đi cấp cứu ngay.

Trên thực tế, ở những bệnh nhân hen do chúng tôi tiếp nhận điều trị trong 24 năm, không bao giờ lên cơn hen nếu tuân thủ tốt những chỉ định của bác sĩ. Vì vậy, bệnh hen không thể điều trị khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát được tình trạng bộc phát cơn hen. Tất cả những bệnh nhân hen có thể sống, sinh hoạt, làm việc và giải trí một cách bình thường như tất cả mọi người.

Có nên bật máy lọc không khí cả ngày không?

Em gái em bị hen suyễn. Nhà em đang phân vân việc sử dụng máy của Sharp. Em tìm hiểu thì thấy các dòng máy có công nghệ Plasmacluster ion (PCI).

Xin hỏi BS giải đáp thêm giúp em:

- Công nghệ PCI này có công dụng là gì? Hiệu quả ra sao? Và với người bệnh hen suyễn, công nghệ này có thực sự hữu dụng?

- Liệu mình có nên bật máy lọc không khí cả ngày, để khi về nhà thì thông thoáng hết không? Hay chuẩn khi đi làm về thì nên bật trước khoảng bao lâu là được, vì em thấy Sharp kết nối để mình điều khiển từ xa được ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Như đã đề cập trước đó, một máy lọc không khí cơ bản phải có bộ lọc HEPA, bộ lọc có cơ chế lọc càng nhỏ tính hữu hiệu sẽ càng cao. Luồng khí tạo ra từ máy lọc cũng là một phần quan trọng không kém. Ở một máy lọc không khí có được cả hai yếu tố này sẽ rất tốt. Nhưng nếu có thêm một công nghệ khác, có thể phát được ion (H+) và (OH-) sẽ tăng sự phá vỡ cấu trúc của virus và vi trùng, điều này rất có lợi.

Đối với vấn đề có nên mở máy lọc không khí cả ngày hay không? Việc sử dụng máy lọc không khí cả ngày có thể tiêu tốn rất nhiều điện năng. Vì vậy, theo tôi nghĩ, người dùng nên mở máy lọc trước trong một khoảng thời gian nhất định là đủ tốt để có thể vừa lọc sạch không khí trong nhà vừa có thể tiết kiệm được lượng điện tiêu thụ.

Những loại cây trồng nào mang lại lợi ích sức khỏe cho người bệnh hen suyễn?

Thưa BS, em yêu thích cây, hoa. Em cũng nghe nói là trồng cây cũng tốt cho người mắc các bệnh hen suyễn vì mang lại không khí trong lành. Xin hỏi BS, nên trồng loại cây, hoa nào tốt cho người bệnh hen suyễn? Lưu ý gì khi để cây, hoa trong nhà để tránh ảnh hưởng sức khỏe ạ? 

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Trên thực tế, có một số loại cây có thể lọc được độc tố và đồng thời tạo ra oxy. Một loại cây dễ trồng, tốt và tạo được oxy khi về đêm là lưỡi hổ, loại cây này có thể để được trong nhà, ngoài lan can hoặc ngoài sân hay bất kỳ đâu, do cây rất dễ sống và dễ chăm sóc.

Một số loại cây khác như trầu bà, dương xỉ, lan ý, bạch mã hoàng tử... là những loại cây tốt, có thể lọc được chất độc và đồng thời tạo ra lượng oxy nhất định. Khi trồng cây xanh trong nhà sẽ đem lại rất nhiều lợi ích tốt. Nhưng tốt nhất chúng ta nên trồng cây trên đất, vì nếu trồng cây trong nước, sau một thời gian có thể sinh ra lăng quăng và muỗi trong mùa sốt xuất huyết sắp đến.

Có một số loại cây được đánh giá có tính chất rất độc như cây trúc đào, chúng ta nên lưu ý trong việc lựa chọn và tránh trồng những loại không tốt cho sức khỏe. Với tình trạng nắng nóng tăng cao và ô nhiễm không khí xuất hiện ở khắp mọi nơi, tất cả chúng ta nên trồng và đặt cây xanh ở nhiều nơi trong khuôn viên nhà và không gian sống của mình.

Các triệu chứng nào cảnh báo sớm bệnh hen suyễn?

Cuối cùng, xin nhờ BS chia sẻ thêm: Làm thế nào (hoặc dựa vào triệu chứng nào) để phát hiện, chẩn đoán sớm bệnh hen suyễn, từ đó đưa ra giải pháp điều trị kịp thời ạ?

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan trả lời: Biểu hiện của bệnh hen suyễn, thứ nhất là xuất hiện triệu chứng ho khò khè, khó thở hoặc chỉ có triệu chứng ho nhưng tái đi tái lại nhiều lần. Thứ hai là phải được chẩn đoán chính xác. Để chẩn đoán chính xác về bệnh hen, cần có những dụng cụ để có thể đo được những tắc nghẽn của đường thở như hô hấp ký.

Về sau, có một số đơn vị y tế có được máy dao động xung ký, đo được cho cả những trẻ từ 2 tuổi trở lên để kịp thời phát hiện hen, là một yếu tố hết sức quan trọng. Thứ ba là được điều trị, việc điều trị luôn có 2 phần, dùng thuốc và ngăn cản các yếu tố kích thích. Trong đó, người bệnh nên giữ cho không khí trong lành, không bụi, nấm mốc, dị nguyên, không xuất hiện các loại virus, vi trùng độc hại, điều này là rất quan trọng.

Trân trọng cảm ơn PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan - Chủ tịch Hội Hen - Dị ứng - Miễn dịch Lâm sàng TPHCM và Tập đoàn Điện tử Sharp đã đồng hành cùng AloBacsi trong chương trình này.