Khi người trẻ kiệt sức vì áp lực: Góc nhìn từ Y học cổ truyền và Y học hiện đại

Burnout hay hội chứng kiệt sức nghề nghiệp không còn xa lạ trong xã hội hiện đại. Nếu trước đây, tình trạng này chủ yếu gặp ở những người làm việc lâu năm trong môi trường áp lực cao, thì hiện nay không ít người trẻ cũng đang đối mặt với burnout từ rất sớm.

Áp lực phải thành công, cường độ làm việc dày đặc, môi trường cạnh tranh khốc liệt và ranh giới mờ nhạt giữa công việc - đời sống cá nhân đang đẩy họ đến trạng thái kiệt sức.

Burnout dưới góc nhìn Y học hiện đại: Rối loạn toàn thân, không chỉ là tâm lý

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), burnout là tình trạng suy kiệt về cảm xúc, thể chất và tinh thần do áp lực công việc kéo dài, với 3 đặc trưng: mất năng lượng, giảm hiệu quả công việc và thái độ tiêu cực hoặc xa cách với công việc.

Về sinh học, burnout kích hoạt trục HPA (vùng dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận), làm tăng tiết cortisol kéo dài. Nồng độ cortisol cao mạn tính gây rối loạn dẫn truyền thần kinh (serotonin, dopamine), rối loạn chuyển hóa đường, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, ức chế miễn dịch…

Nghiên cứu hình ảnh não cho thấy burnout liên quan đến teo nhẹ hồi hải mã và giảm hoạt động vỏ não trước trán - vùng điều hành cảm xúc và trí nhớ.

Người bị burnout có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 2,5 lần và nguy cơ bệnh tim mạch tăng 20 - 40% so với người bình thường (Journal of Occupational Health Psychology, 2021). Một nghiên cứu tại Đại học Helsinki cũng ghi nhận burnout làm tăng đáng kể nguy cơ hội chứng chuyển hóa - yếu tố nguy cơ hàng đầu của bệnh tim mạch và đột quỵ.

Y học cổ truyền: Burnout là hệ quả của mất cân bằng khí huyết, âm dương

Dưới góc nhìn Y học cổ truyền, burnout không có thuật ngữ riêng nhưng biểu hiện tương ứng với các hội chứng như Tâm Tỳ lưỡng hư, Can khí uất kết, Thận tinh bất túc.

Căng thẳng kéo dài khiến Can khí uất, lâu ngày hóa hỏa, ảnh hưởng đến Tâm - Thận, làm hao tổn âm dịch và rối loạn thần chí. Suy nghĩ lo lắng quá độ sẽ thương tổn Tỳ, làm khí huyết sinh hóa kém, sinh ra mất ngủ, giảm trí nhớ, lo âu.

Khi Thận âm hư, Can hỏa không được chế ước, gây hồi hộp, bốc hỏa; còn Thận dương hư sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, tay chân lạnh và giảm sức chịu đựng. Y học cổ truyền xem burnout là hệ quả của mất cân bằng âm dương - khí huyết - chức năng tạng phủ.

Kết hợp hai nền y học để phục hồi hiệu quả hơn

Y học hiện đại tập trung vào quản lý stress, điều chỉnh lối sống và liệu pháp tâm lý như CBT (nhận thức - hành vi), thiền, chánh niệm, thể dục tối thiểu 150 phút/tuần.

Trong khi đó, Y học cổ truyền hướng tới bổ hư, điều khí, an thần, kiện tỳ, dưỡng tâm: dùng các bài thuốc Quy Tỳ Thang (Tâm Tỳ lưỡng hư), Tiêu Dao Tán (Can khí uất), Lục Vị Địa Hoàng Hoàn hoặc Bát Vị Quế Phụ Hoàn (Thận âm/dương hư). Châm cứu huyệt Bách hội, Thần môn, Nội quan, Tam âm giao, Túc tam lý… giúp điều hòa thần kinh, cải thiện tuần hoàn não và ổn định cảm xúc.

Điều quan trọng là mọi phương pháp điều trị cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ để đảm bảo an toàn, hiệu quả.

Burnout không đơn thuần là sự mệt mỏi thoáng qua, mà là một tình trạng bệnh lý phức tạp đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện. Sự kết hợp giữa y học hiện đại và y học cổ truyền được xem là hướng đi triển vọng, giúp cải thiện nhanh triệu chứng, phục hồi thể chất - tinh thần và phòng ngừa tái phát hiệu quả.