Cháu tôi trầm cảm, tự cào cấu mình, bên cạnh uống thuốc cần làm gì để mau bớt?

Câu hỏi

Cháu gái nhà em 15 tuổi. Ba mẹ đi làm ăn xa bé sống với ông bà lớn tuổi.

Năm lớp 8 bé gặp áp lực ở trường lớp khiến bé cảm thấy không thoải mái và tự cào cấu bản thân cho đến khi chảy máu; gia đình phát hiện kịp thời và có đưa đi khám bệnh ở TPHCM. Thỉnh thoảng tay bé run lên. Chẩn đoán là trầm cảm + rối loạn hành vi.

Hàng tháng đều đi tái khám nhưng bé vẫn tự hành hạ bản thân mặc dù không còn run tay nữa.  Xin hướng dẫn tôi một vài cách (ngoài việc uống thuốc theo toa BS) để có thể giúp bé bớt đi phần nào?

Trả lời

Chào bạn,

Một đứa trẻ tuổi teen sống xa ba mẹ, lại chịu áp lực học hành và đang vật lộn với trầm cảm và rối loạn hành vi  là một hành trình không dễ dàng, cả với cháu bé lẫn gia đình.

Ngoài việc động viên cháu của bạn tiếp tục tuân thủ điều trị với bác sĩ tâm thần, bạn hoàn toàn có thể giúp bé thông qua những cách chăm sóc tinh thần tại nhà. Dưới đây là một số hướng dẫn cụ thể, dựa trên các phương pháp hỗ trợ tâm lý hành vi đã được chứng minh hiệu quả:

1. Xây dựng cảm giác an toàn, không phán xét

Tạo cho bé một môi trường ấm áp, không đặt áp lực.

Khi bé muốn chia sẻ, hãy lắng nghe mà không chen vào, không đánh giá. Tránh những câu như sau: "Con làm vậy là không ngoan!", "Ông/bà biết con đang đau lắm, nói ra cho nhẹ lòng nha con."

2. Hướng dẫn bé nhận diện và gọi tên cảm xúc

Một trong những điều trị cốt lõi là giúp bé ý thức rõ mình đang cảm thấy gì.

Dùng bảng cảm xúc (có thể in hình mặt cười, buồn, lo âu...) để bé chọn mỗi ngày. Bạn có thể hỏi: "Hôm nay con thấy tim mình đập nhanh lúc nào?", "Con thấy điều gì khiến mình buồn nhất hôm nay?"

3. Khuyến khích viết nhật ký hoặc vẽ cảm xúc

Đây là cách hiệu quả để bé “giải phóng cảm xúc”, giảm hành vi tự tổn thương.

Không cần viết nhiều, chỉ cần 3 dòng/ngày hoặc 1 hình vẽ.

Nếu có thể, bạn hãy cùng bé làm điều đó vài phút mỗi tối.

4. Tạo hoạt động thể chất nhẹ nhàng hàng ngày

Đi bộ, tập yoga trẻ em, chạy bộ nhẹ, hoặc đơn giản là làm vườn cùng ông bà.

Vận động giúp cơ thể tiết ra endorphin – chất dẫn truyền giúp giảm buồn bã và lo âu.

5. Giảm thời gian ở mạng xã hội và so sánh bản thân

Tuổi teen rất dễ bị ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội, đặc biệt nếu bé thấy mình "thua kém".

Nên khuyến khích các hoạt động thay thế như đọc sách, học nhạc, chơi với thú cưng...

6. Giúp bé tìm một người “mentor” để tâm sự thường xuyên

Một người cô, anh chị họ, giáo viên tâm lý học đường có thể là nơi bé cảm thấy an toàn khi chia sẻ, nhất là khi xa ba mẹ.

7. Tập kỹ thuật thay thế hành vi tự hại

Nếu bé muốn tự gây đau nhưng vẫn đủ tỉnh táo để kìm lại, hãy hướng dẫn:

Thay bằng hành vi khác ít gây hại hơn:

• Dùng dây thun đeo tay và búng nhẹ.
• Dùng bút đỏ vẽ vết trầy lên tay thay vì cào cấu.
• Cầm viên đá lạnh trong tay đến khi tan.
  
  

8. Duy trì kết nối với ba mẹ dù ở xa

Mỗi ngày nên có cuộc gọi ngắn 5–10 phút với ba/mẹ, không để hỏi bài hay trách móc, mà để bé cảm nhận tình cảm đang luôn hiện diện.

Khi nào cần đưa tái khám sớm?

• Nếu bé nói về ý định muốn chết (dù nói chơi hay thật).
• Nếu hành vi tự hại xuất hiện thường xuyên hơn, nặng hơn.
• Bé mất ngủ kéo dài, mất khả năng tập trung học, hay rối loạn ăn uống.

Bạn đã làm rất tốt khi chăm sóc, theo dõi và can thiệp sớm cho bé.

Hành trình này dài, nhưng với sự kiên trì, tình thương và hỗ trợ đúng cách, cháu gái sẽ có cơ hội hồi phục và phát triển như bao trẻ khác.

Câu hỏi liên quan

• Đau âm ỉ vùng xương ức, hít sâu nghe lạo xạo: Dấu hiệu bệnh gì?
• Rong kinh kéo dài sau cấy que tránh thai
• Ngoài 40 tuổi, thai lưu 2 lần, cần làm gì để sinh con tiếp theo khỏe mạnh?