Khi chúng ta lớn tuổi, chức năng của hệ thống miễn dịch suy giảm, đây được gọi là quá trình lão hóa miễn dịch, bao gồm cả yếu tố liên quan đến di truyền và môi trường.

TS Anita Sharma - Giảng viên y khoa, Học viện Y khoa Hoàng gia Úc, Đại học Queensland, Giám đốc phòng khám Trung tâm Y tế Plantinum tại Brisbane, Úc cho biết, khi hệ miễn dịch yếu đi, nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm tăng theo đi cùng với các biến chứng phức tạp. 

Tuổi tác là yếu tố nguy cơ hàng đầu liên quan đến zona. Tỷ lệ mắc zona tăng mạnh sau 50 tuổi, số liệu được ghi nhận ở các khu vực khác nhau như Bắc Mỹ, Châu Âu, Châu Á cũng như ở các quốc gia như Úc, Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ, Nhật, Anh.

Bên cạnh nguy cơ mắc cao, cụ thể là cứ 3 người lớn sẽ có 1 người bị zona thì các biến chứng của bệnh được cho là mối đe dọa ảnh hưởng đến sức khỏe về cả thể chất lẫn chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng của zona bao gồm đau thần kinh sau zona, có thể kéo dài hơn 3 tháng sau khi bùng phát bệnh nguy cơ tăng lên theo tuổi và tăng đáng kể từ 50 tuổi.

Ngoài ra, ghi nhận các biến chứng hiếm gặp khác do zona như mất thị lực sau zona vùng mắt và mất thính lực. Các nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên quan giữa zona và các biến chứng tim mạch như nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Đau do zona làm ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống như ảnh hưởng đến giấc ngủ, các hoạt động hay công việc thường ngày và cả tâm trạng, cảm giác không được tận hưởng cuộc sống.

Bệnh zona và mối nguy hại cho sức khỏe

Theo TS.BS Thân Hà Ngọc Thể - Nguyên Trưởng bộ môn Lão khoa và chăm sóc giảm nhẹ của Trường Đại học Y Dược TPHCM, tỷ lệ mắc bệnh mạn tính ở người từ 50 tuổi khá phổ biến, kể cả mắc ít nhất 2 bệnh mạn tính được ghi nhận ở các nhóm tuổi khác nhau. 

Các bệnh nhân có bệnh mạn tính sẽ tăng khả năng mắc zona cùng với những biến chứng nghiêm trọng của bệnh có thể kể đến như nhập viện, tử vong. Nguy cơ mắc bệnh Zona cao hơn nhiều ở những bệnh nhân trên 50 tuổi có các bệnh như tiểu đường, tăng huyết áp hoặc bệnh thận.

Thứ nhất, bệnh zona có thể làm tăng nguy cơ các biến cố tim mạch và nhập viện. Theo các nghiên cứu, các đợt mắc bệnh zona được chứng minh là có liên quan đến việc tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Khi phân theo độ tuổi, bệnh nhân lớn tuổi và có bệnh lý mạn tính như bệnh tim mạch có nguy cơ bệnh zona tái phát cao hơn so với những người trẻ tuổi.

Thứ hai, bệnh zona có thể gây ra tình trạng bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) bùng phát hoặc trở nên tồi tệ hơn như rơi vào các đợt khó thở cấp cũng như tăng tỉ lệ nhập viện và điều trị y tế. Bên cạnh đó, hen suyễn có thể làm tăng nguy cơ biến chứng của bệnh zona như đau dây thần kinh sau zona và viêm giác mạc do zona.

Thứ ba, bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ bị đau dai dẳng/đau dây thần kinh sau zona kéo dài (≥ 6 tháng) so với bệnh nhân không mắc đái tháo đường. Zona có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc kiểm soát đường huyết khi 24% ở bệnh nhân đã được kiểm soát tốt trước đó có HbA1c tăng sau zona. Bên cạnh đó, đái tháo đường còn làm tăng 63% nguy cơ nhập viên liên quan đến zona.

Tác động của chủng ngừa trên sức khỏe cộng đồng

Nhiều khuyến nghị quốc gia về thực hành chủng ngừa với vắc xin cho người lớn từ 50 tuổi trở lên để dự phòng bệnh zona cũng như bao gồm các hướng dẫn cụ thể cho những người có bệnh nền. 

Trong đó có thể kể đến các quốc gia như Mỹ, Đức, Canada, Tây Ban Nha, Ý đã đưa hướng dẫn dự phòng zona bằng vắc xin đối với các bệnh nhân đái tháo đường, hen và COPD.

Ước tính hàng năm, chủng ngừa có thể cứu 4 - 5 triệu mạng sống trên toàn cầu, bảo vệ hơn 500 triệu ca bệnh tật, hơn 9 triệu trường hợp có thể bị tàn tật lâu dài và hơn 20 triệu ca tử vong từ năm 2001 - 2020. Chủng ngừa cũng đã giúp kiểm soát được các bệnh truyền nhiễm đáng kể.

Dù vậy, bài học từ chủng ngừa cúm, chúng ta vẫn gặp nhiều thách thức về độ bao phủ vắc xin ở những bệnh nhân mắc các bệnh mạn tính. Những nguyên nhân bao gồm nhận thức còn thấp về các bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc xin, tính hiệu quả và an toàn của chủng ngừa cũng như quan ngại về chi phí và các rào cản khi triển khai tại các cơ sở y tế. 

Do đó, theo TS Anita Sharma và trích dẫn từ khuyến cáo của Trung tâm kiểm soát dịch bệnh, bác sĩ đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và khuyến cáo bệnh nhân về kế hoạch chủng ngừa phù hợp vì các chuyên gia y tế là nguồn thông tin sức khỏe được đánh giá cao và tin cậy nhất đối với người lớn.

Ông Arnas Berzanskis - Phó chủ tịch, Giám đốc Y khoa, GSK khu vực các thị trường mới nổi cho biết, khi già đi, hệ miễn dịch suy giảm, đó là thực tế phải chấp nhận. Vì vậy mà nguy cơ mắc những bệnh nhiễm khuẩn cũng cao hơn so với thông thường.

GSK nhận thấy tầm quan trọng của việc giải quyết các thách thức về y tế đối với bệnh truyền nhiễm, đó là cùng phối hợp với các cơ quan y tế, các hiệp hội y khoa quốc tế, các chuyên gia đầu ngành để giúp nhân viên y tế, bệnh nhân, cộng đồng tăng cường nhận thức về bệnh, nhận biết được nguy cơ và ngăn chặn các bệnh đã được phòng ngừa bằng vắc xin. Từ đó, có thể cùng nhau chiến thắng bệnh tật trong kỷ nguyên già hóa dân số đang đến rất gần.