Hội chứng chân không yên là gì? Vì sao càng về đêm càng khó chịu?

Hội chứng chân không yên là gì?

Hội chứng chân không yên (hay bệnh Willis-Ekbom hoặc Restless Legs Syndrome - RLS) được đặc trưng bởi bốn dấu hiệu chính: cảm giác khó chịu ở chân kèm nhu cầu phải cử động; triệu chứng xuất hiện hoặc nặng lên khi nghỉ ngơi, ngồi lâu hay nằm; giảm tạm thời khi cử động như đi lại, duỗi chân; và đặc biệt là nặng hơn vào buổi tối hoặc ban đêm. Cảm giác khó chịu thường xuất hiện ở cẳng chân, bắp chân, đôi khi lan lên đùi; hiếm hơn có thể gặp ở tay.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người trung niên và cao tuổi, nữ giới mắc nhiều hơn nam. RLS có thể là nguyên phát (không rõ nguyên nhân) hoặc thứ phát, liên quan đến các bệnh lý và tình trạng sức khỏe khác.

Vì sao càng về đêm triệu chứng càng khó chịu?

Đặc điểm “tăng về đêm” của hội chứng chân không yên không phải ngẫu nhiên. Các nghiên cứu cho thấy hiện tượng này liên quan đến nhịp sinh học của cơ thể, đặc biệt là hoạt động của hệ thần kinh trung ương và chuyển hóa sắt - dopamine trong não.

Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng giúp điều hòa vận động. Vào ban đêm, nồng độ dopamine sinh lý trong não có xu hướng giảm. Ở người mắc RLS, sự suy giảm này khiến khả năng kiểm soát vận động kém hiệu quả hơn, làm cảm giác bứt rứt, khó chịu ở chân trở nên rõ rệt.

Bên cạnh đó, sắt là yếu tố cần thiết cho quá trình tổng hợp dopamine. Nhiều bệnh nhân RLS có dự trữ sắt thấp, ngay cả khi xét nghiệm máu thông thường vẫn trong giới hạn bình thường. Vào ban đêm, sự thiếu hụt chức năng này càng biểu hiện rõ, góp phần làm triệu chứng nặng hơn.

Một yếu tố khác là trạng thái nghỉ ngơi. Ban ngày, người bệnh vận động nhiều nên các tín hiệu khó chịu có thể bị “che lấp”. Khi đêm xuống, cơ thể nằm yên, ít kích thích bên ngoài, cảm giác ở chân trở nên rõ ràng và khó chịu hơn, đặc biệt khi chuẩn bị đi ngủ.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc RLS

Hội chứng chân không yên có thể liên quan đến nhiều tình trạng sức khỏe như thiếu sắt, thiếu máu, suy thận mạn, đái tháo đường, bệnh Parkinson, hoặc trong thai kỳ (đặc biệt 3 tháng cuối). Một số thuốc cũng có thể làm nặng triệu chứng, bao gồm thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng histamine thế hệ cũ, thuốc an thần.

Lối sống ít vận động, sử dụng nhiều cà phê, rượu bia, thuốc lá cũng được ghi nhận là yếu tố làm triệu chứng RLS trở nên trầm trọng hơn.

Hội chứng chân không yên ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe?

Mặc dù không gây tổn thương thực thể ở chân, RLS lại ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ. Người bệnh khó đi vào giấc ngủ, thường xuyên thức giấc giữa đêm do cảm giác khó chịu, lâu dài dẫn đến mất ngủ mạn tính, mệt mỏi, giảm tập trung, suy giảm hiệu suất lao động và chất lượng cuộc sống. Một số trường hợp có thể kèm theo lo âu hoặc trầm cảm.

Khi nào cần đi khám?

Người bệnh nên đi khám khi cảm giác bứt rứt ở chân xuất hiện thường xuyên, kéo dài, ảnh hưởng đến giấc ngủ hoặc sinh hoạt hằng ngày. Bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, loại trừ các bệnh lý khác và có thể chỉ định xét nghiệm để tìm nguyên nhân như thiếu sắt hay rối loạn chuyển hóa.

Việc nhận diện sớm hội chứng chân không yên có ý nghĩa quan trọng. Khi được tư vấn đúng và điều chỉnh phù hợp từ lối sống đến điều trị y khoa, phần lớn người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng hiệu quả, cải thiện giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.