Hành trình giảm cân qua thời gian: Từ những cách kỳ quặc đến khoa học hiện đại

1. Thời cổ đại: Khi sắc đẹp gắn liền với nghi lễ và tín ngưỡng

Ở Ai Cập cổ, người ta tin rằng vóc dáng mảnh mai tượng trưng cho sự thanh khiết. Nhiều người dùng thảo dược lợi tiểu, thuốc xổ tự nhiên như nha đam hay rễ cây sen để “giảm mỡ”. Dù có tác dụng thải nước, nhưng phương pháp này làm mất cân bằng điện giải, dễ gây suy kiệt.

Trong khi đó, ở Trung Hoa cổ, quý tộc nữ dùng trà thảo dược và nhịn ăn gián đoạn để giữ eo thon. Một số còn uống nước giấm pha loãng, với niềm tin “giấm giúp đốt mỡ”. Thực tế, giấm chỉ giúp giảm cảm giác thèm ăn tạm thời, còn việc uống nhiều có thể gây viêm loét dạ dày.

2. Thế kỷ 18-19: Khi “giảm cân” trở thành trào lưu của giới quý tộc

Khi Cách mạng công nghiệp nổ ra, con người ít vận động hơn, và “thân hình tròn trịa” không còn được coi là biểu tượng của thịnh vượng. Những cách giảm cân kỳ quặc bắt đầu nở rộ:

Ăn bông gòn hoặc bìa cứng: Một số người tin rằng “nhai mà không nuốt thức ăn” hoặc nuốt bông gòn để no lâu là cách tránh tăng cân. Hậu quả: tắc ruột, suy dinh dưỡng và ngộ độc.

Dùng giun sán ký sinh: Đầu thế kỷ 20, có người cố tình nuốt trứng sán dây để “ăn giúp phần mỡ thừa”. Phương pháp này từng lan sang châu Âu và Mỹ, gây hàng loạt ca nhiễm ký sinh trùng nghiêm trọng.

Ăn kiêng theo “chế độ giấm táo” của Lord Byron (Anh): Nhà thơ nổi tiếng thế kỷ 19 tin rằng uống giấm pha nước mỗi ngày giúp giữ dáng. Kết quả, ông thường xuyên đau dạ dày, suy nhược và được xem là “người đầu tiên khởi xướng trào lưu giảm cân cực đoan”.

3. Giữa thế kỷ 20: Kỷ nguyên của thuốc giảm cân và quảng cáo

Từ thập niên 1950-1980, hàng loạt thuốc giảm cân xuất hiện, chủ yếu là amphetamin - chất kích thích giúp giảm cảm giác đói. Dù có hiệu quả tạm thời, chúng gây nghiện, loạn nhịp tim, tăng huyết áp và rối loạn tâm thần. Sau đó, nhiều loại thuốc bị cấm, nhưng một số vẫn được bán chui trên mạng đến tận ngày nay.

Giai đoạn này cũng chứng kiến trào lưu “diet culture” - văn hóa tôn thờ thân hình mảnh khảnh, lan tỏa qua các tạp chí, quảng cáo và Hollywood. Hệ quả là hàng triệu người rơi vào vòng xoáy ăn kiêng khắc nghiệt, dùng thuốc lợi tiểu, nhịn ăn kéo dài, dẫn đến rối loạn chuyển hóa và trầm cảm.

4. Thế kỷ 21: Khi khoa học lên tiếng

Bước vào thế kỷ mới, các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cơ chế chuyển hóa năng lượng và vai trò của vi sinh đường ruột. Tuy nhiên, trào lưu “giảm cân nhanh” vẫn chưa bao giờ biến mất - chỉ thay hình đổi dạng.

Một số xu hướng phổ biến (và gây tranh cãi) gồm:

Ăn kiêng keto, low-carb, paleo: Giảm tinh bột, tăng đạm và chất béo. Dù có thể giúp giảm cân nhanh ban đầu, nhưng về lâu dài dễ dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng, mệt mỏi và tăng cholesterol nếu không kiểm soát tốt.

Nhịn ăn gián đoạn (intermittent fasting): Có cơ sở khoa học nếu thực hiện đúng, nhưng nếu quá khắt khe hoặc kéo dài thời gian nhịn, có thể gây hạ đường huyết, rối loạn nội tiết.

Detox bằng nước ép, nước chanh: Giúp thanh lọc tạm thời nhưng không đốt mỡ; nếu dùng thay bữa ăn lâu dài sẽ làm mất cơ, thiếu vi chất và gây mệt mỏi.

Dùng thực phẩm chức năng “đốt mỡ”, “giảm hấp thu chất béo”: Nhiều loại chứa chất cấm hoặc không được kiểm chứng, gây tổn thương gan, thận.

>> Mời xem thêm bài viết của BS.CK2 Dương Minh Tuấn - Khoa Nội tiết Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai “Giảm mỡ siêu tốc” - Độc chất giết người âm thầm

5. Vậy giảm cân đúng cách là gì?

Theo các chuyên gia dinh dưỡng và nội tiết, giảm cân không phải là “chống lại cơ thể”, mà là đưa cơ thể trở về trạng thái cân bằng. Mấu chốt nằm ở kiểm soát năng lượng vào - ra, kết hợp thay đổi lối sống.

Nguyên tắc vàng gồm 5 điểm:

1. Ăn đủ - đúng - đều: Không nhịn ăn, không bỏ bữa sáng. Giảm tinh bột tinh luyện (cơm trắng, bánh mì, đường), tăng đạm nạc, rau xanh, trái cây ít ngọt.
2. Duy trì vận động: Ít nhất 150 phút/tuần. Xen kẽ bài tập tim mạch (chạy bộ, đạp xe) và bài tập tăng cơ (tạ nhẹ, plank). Cơ bắp khỏe giúp đốt năng lượng ngay cả khi nghỉ.
3. Ngủ đủ, giảm stress: Thiếu ngủ và căng thẳng làm tăng hormone cortisol, khiến cơ thể tích mỡ, đặc biệt ở vùng bụng.
4. Theo dõi cân nặng khoa học: Không ám ảnh con số mỗi ngày. Quan trọng là vòng eo, cảm giác khỏe và sự bền vững.
5. Tham khảo bác sĩ nếu thừa cân mức độ cao hoặc có bệnh nền (tiểu đường, gan nhiễm mỡ, tim mạch). Có thể cần hỗ trợ bằng thuốc hoặc can thiệp y học, nhưng phải có chỉ định chuyên khoa.
   
   

Kết luận: Giảm cân là hành trình, không phải cuộc đua

Từ những viên thuốc thần kỳ, bữa ăn kham khổ cho đến robot đếm calo, con người vẫn luôn tìm kiếm “lối tắt” để giảm cân. Nhưng không có phép màu nào thay thế được sự hiểu biết và kỷ luật.

Giảm cân đúng cách không chỉ để mặc đẹp - mà còn để sống khỏe, sống lâu và trân trọng chính cơ thể mình.