Giã từ nỗi lo “xuất nhanh”: Bác sĩ nam khoa chỉ cách nhận biết và xử trí khoa học với chứng xuất tinh sớm

Phá vỡ sự kín đáo, nhìn thẳng vào vấn đề

Tại phòng khám nam khoa, mỗi tuần tôi đều gặp nhiều người đàn ông với vẻ mặt lo âu, ngập ngừng khó nói. Câu hỏi họ thường hỏi nhất chính là: "Bác sĩ ơi, liệu tôi có phải là quá nhanh không? Như vậy có phải tôi bị bệnh không?" . 

Theo thống kê, xuất tinh sớm (Premature Ejaculation, PE) là một trong những rối loạn chức năng tình dục nam giới phổ biến nhất, với khoảng 25%-35% nam giới trên toàn cầu, tức cứ 10 người đàn ông thì có khoảng từ 2-4 người gặp phải tình trạng này. 

Điều này có nghĩa là bạn không hề đơn độc trong cuộc chiến này. Quan trọng hơn, xuất tinh sớm là một vấn đề y tế rõ ràng, có thể chẩn đoán và điều trị được, chứ không phải là sự "bất lực" của cá nhân bạn.

Hôm nay, chúng ta hãy cùng khám phá một cách khoa học để vén bức màn bí mật này và tìm ra giải pháp hiệu quả.

Chương 1: Xuất tinh sớm là gì? - Định nghĩa khoa học vượt qua cảm giác chủ quan

Nhiều người tự dán nhãn "xuất tinh sớm" cho mình chỉ dựa trên cảm giác chủ quan hoặc qua các thông tin không chính thống, điều này không khoa học. Dựa trên “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Xuất tinh sớm” (phiên bản 2014) của Hiệp hội Y học Giới tính Quốc tế (ISSM), định nghĩa về Xuất tinh sớm tại Phiên bản thứ 11 của Phân loại Quốc tế về Bệnh tật (ICD-11) và Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần Phiên bản thứ 5 (DSM-V)…. Tiêu chuẩn chẩn đoán Xuất tinh sớm phải đồng thời thoả mãn 4 điểm sau:

[1] 

Xuất tinh sớm nguyên phát: Kể từ lần quan hệ tình dục đầu tiên, xuất tinh luôn hoặc hầu như luôn xảy ra trước khi đưa dương vật vào âm đạo hoặc trong vòng khoảng 1 phút sau khi đưa vào;

Xuất tinh sớm thứ phát: Thời gian xuất tinh khi quan hệ/thủ dâm đúng cách bị rút ngắn, thường dưới 3 phút;

[2] Các triệu chứng nêu trong tiêu chuẩn [1] phải xuất hiện ít nhất 6 tháng và phải xảy ra trong hầu hết hoặc tất cả (khoảng 75%-100%) các tình huống quan hệ tình dục;

[3] Luôn hoặc hầu như luôn thiếu khả năng kiểm soát: Cảm thấy không thể tự chủ trì hoãn hoặc kiểm soát việc xuất tinh.

[4] Gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân người bệnh, như đau khổ, phiền muộn, chán nản hoặc né tránh hành vi thân mật tình dục.

Chương 2: Phân loại xuất tinh sớm theo y học hiện đại

Chia làm 4 loại:

[1] Nguyên phát (Suốt đời / Lifelong PE)

-  Đặc điểm: Xuất hiện ngay từ lần đầu quan hệ và kéo dài liên tục.

- Cơ chế: Thường liên quan đến các yếu tố di truyền, rối loạn dẫn truyền serotonin hoặc tính nhạy cảm quá mức của dương vật

[2] Mắc phải (thứ phát / Acquired PE)

- Đặc điểm: Bắt đầu xuất tinh sớm sau một khoảng thời gian quan hệ bình thường.

- Nguyên nhân: Có thể do các yếu tố tâm lý (căng thẳng, lo âu), bệnh lý (viêm tuyến tiền liệt, rối loạn cương dương), hoặc tác dụng phụ của thuốc

[3] Biến thể tự nhiên/ (Natural variant PE)

- Đặc điểm: Bộc phát không thường xuyên và không liên tục, phụ thuộc vào bối cảnh, tâm trạng, đối tác hoặc môi trường. 

- Lưu ý: Đây không phải là một rối loạn thực sự, mà chỉ là một biện động về thời gian xuất tinh trong các hoàn cảnh khác nhau. 

[4] Xuất tinh chủ quan (Subjective PE hoặc Premature-like ejaculatory dysfunction)

- Đặc điểm: Người nam cảm thấy mình “xuất quá nhanh”, dù về mặt thời gian quan hệ (IELT) vẫn nằm trong phạm vi bình thường.

-  Lưu ý: Đây là một dạng lo lắng hoặc cảm nhận không khớp với thực tế khách quan, cần tư vấn cho bệnh nhân hiểu rõ. 

Chương 3: Tại sao lại xuất tinh sớm? - Tìm hiểu nguyên nhân đa dạng đằng sau

Xuất tinh sớm không phải do nguyên nhân đơn nhất, nó thường là kết quả của sự kết hợp giữa các yếu tố sinh lý, tâm lý và môi trường.

[1] Yếu tố sinh lý (Cơ sở sinh học):

- Mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh: Đây là cơ chế được nghiên cứu rõ ràng nhất hiện nay. Serotonin (5-HT) trong não là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, nó giống như tín hiệu "phanh" kiểm soát việc xuất tinh. Nếu hệ thống "phanh" (thụ thể 5-HT2C) không nhạy cảm, trong khi hệ thống "ga" (thụ thể 5-HT1A) quá mạnh, sẽ dễ dẫn đến xuất tinh sớm.

- Xu hướng di truyền: Nghiên cứu cho thấy xuất tinh sớm có tính di truyền trong gia đình nhất định.

-  Mức độ hormone: Như cường giáp, rối loạn nồng độ hormone sinh dục... có thể là yếu tố dẫn tới xuất tinh sớm.

- Bệnh thực thể: Viêm tuyến tiền liệt, viêm niệu đạo, bao quy đầu dài khiến quy đầu quá nhạy cảm, tổn thương hệ thần kinh... đều có thể trở thành yếu tố khởi phát.

[2] Yếu tố tâm lý (Bộ tăng tốc):

-  Lo âu và tự ti về bản lĩnh tình dục: Đây là yếu tố tâm lý phổ biến nhất. Càng lo lắng về việc "nhanh" thì càng dễ căng thẳng, hình thành vòng luẩn quẩn "lo âu → xuất nhanh → càng lo âu hơn".

-  Kinh nghiệm tình dục ban đầu: Hình thành các thói quen khi còn trẻ như thủ dâm vội vàng, sợ bị phát hiện….

- Mối quan hệ bạn tình: Giao tiếp cảm xúc không thông suốt, thiếu ăn ý, bạn tình gây áp lực...

[3] Yếu tố môi trường và hành vi: Sau thời gian dài không quan hệ/không xuất tinh, bạn tình mới, thiếu kinh nghiệm tình dục...

Chương 4: Chẩn đoán khoa học như thế nào? - Thoát khỏi sai lầm của việc tự chẩn đoán

Lưu ý quan trọng: Tự chẩn đoán là không đáng tin cậy, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ của bác sĩ chuyên khoa nam học hoặc tiết niệu.

Chẩn đoán xuất tinh sớm là một quá trình tổng hợp:

[1] Hỏi bệnh thẳng thắn (Quan trọng nhất): Bác sĩ sẽ trò chuyện với bạn như một người bạn, tìm hiểu chi tiết về tiền sử bệnh, chi tiết đời sống tình dục, mối quan hệ bạn tình, trạng thái cảm xúc... Bạn có thể sử dụng bảng câu hỏi chẩn đoán xuất tinh sớm (PEDT) để tự đánh giá, làm tài liệu tham khảo khi trao đổi với bác sĩ.

[2] Khám thực thể: Kiểm tra tinh hoàn, dương vật, tuyến tiền liệt... để loại trừ các vấn đề thực thể như hẹp bao quy đầu, bất thường tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt...

[3] Xét nghiệm bổ trợ (Tùy tình huống): Như xét nghiệm hormone sinh dục, chức năng tuyến giáp, xét nghiệm thường quy dịch tuyến tiền liệt...

Ngoài ra bác sĩ có thể đề nghị bạn ghi chép thời gian xuất tinh trong âm đạo (IELT) một cách khách quan, tức là dùng đồng hồ bấm giây từ lúc đưa vào âm đạo đến khi xuất tinh, nhưng điều này chỉ để hỗ trợ đánh giá, đừng vì thế mà tăng thêm gánh nặng tâm lý.

Chương 5: Điều trị hiệu quả như thế nào? - Quản lý tổng hợp, lấy lại tự tin phái mạnh

Mục tiêu điều trị là kéo dài thời gian xuất tinh, tăng cường cảm giác kiểm soát, nâng cao sự hài lòng của cả hai bên. Cần tuân theo nguyên tắc điều trị cá thể hóa, tổng hợp, khuyến khích sự phối hợp của bạn tình.

[1] Phương án điều trị tuyến đầu (Lựa chọn đầu tiên):

-  Thuốc uống:

• Lựa chọn đầu tay: Dapoxetine. Đây hiện là loại thuốc uống theo nhu cầu duy nhất được các cơ quan quản lý dược phẩm các nước chính thức phê chuẩn cho điều trị xuất tinh sớm. Nó là một chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) khởi phát nhanh và chuyển hóa nhanh, có thể uống 1-3 giờ trước khi quan hệ tình dục, thông qua việc tăng cường tín hiệu "phanh" của não để trì hoãn xuất tinh, hiệu quả và an toàn tốt.
• Các SSRI khác: Như sertraline, paroxetine... cần uống hàng ngày hoặc trước khi quan hệ, thuộc phạm vi sử dụng ngoài hướng dẫn. Khởi phát chậm, và có thể có nhiều tác dụng phụ hơn, phải sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
  
  

-  Thuốc dùng ngoài:

• Thuốc tê tại chỗ: Như kem/xịt Lidocaine/Prilocaine phức hợp. Bôi trực tiếp lên quy đầu, giảm độ nhạy cảm cục bộ. Khi sử dụng cần chú ý liều lượng, và tốt nhất nên dùng bao cao su, để tránh gây tê âm đạo của bạn tình, ảnh hưởng đến trải nghiệm của họ.
  
  

[2] Phương án điều trị tuyến hai và phương pháp hỗ trợ:

- Liệu pháp hành vi (Cần sự phối hợp của bạn tình):

• Kỹ thuật "dừng-chuyển" (Stop–Start): Tạm dừng kích thích khi hưng phấn tình dục quá cao, đợi đến khi độ hưng phấn giảm xuống rồi tiếp tục kích thích lại.
• Kỹ thuật "ép" (Squeeze Technique): Khi cảm thấy sắp xuất tinh, dùng ngón cái và ngón trỏ ép vừa phải dưới rãnh quy đầu, khoảng 5-10 giây cho đến khi cảm giác xuất tinh biến mất.
• Tác dụng: Giúp nam giới cảm nhận sự thay đổi độ hưng phấn, học cách kiểm soát nhịp độ. Cần kiên trì luyện tập lâu dài.
  
  

- Liệu pháp tâm lý/liệu pháp cặp đôi: Nếu tồn tại lo âu, trầm cảm nghiêm trọng hoặc các vấn đề trong mối quan hệ với bạn tình, nên tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia tâm lý.

-  Điều trị y học cổ truyền: Theo góc nhìn của y học cổ truyền, xuất tinh sớm thường liên quan đến "thận không tàng tinh", "tâm thận bất giao"... thông qua biện chứng luận trị, sử dụng các phương pháp như thuốc Đông y, châm cứu để điều hòa, cũng là một lựa chọn khả thi. Ngoài ra trong những năm gần đây, các sản phẩm chiết xuất từ thảo dược cũng được dùng thay thế thuốc tê tại chỗ trong điều trị xuất tinh sớm.

- Điều chỉnh lối sống:

• Quản lý căng thẳng: Thư giãn tâm trí và cơ thể thông qua tập thể dục, thiền định, sở thích...
• Sinh hoạt lành mạnh: Tránh thức khuya, đảm bảo ngủ đủ giấc.
• Giao tiếp: Trao đổi cởi mở với bạn tình, nhận được sự thấu hiểu và hỗ trợ.
• Nâng cao kiến thức và kỹ năng quan hệ của các cặp đôi.
  
  

Chương 6: Hiểu lầm thường gặp và sự thật khách quan

Hiểu lầm 1: Thời gian phải trên 30 phút mới được tính là bình thường.

- Sự thật: Thời gian IELT trung bình của nam giới châu Á khoảng 3-10 phút. Sự hài lòng tình dục phụ thuộc vào cảm xúc, kỹ năng của cả hai bên, chứ không phải đơn thuần là thời gian dài ngắn một cách máy móc.

Hiểu lầm 2: Thủ dâm sẽ dẫn đến xuất tinh sớm.

- Sự thật: Thủ dâm điều độ và đúng kỹ thuật là vô hại. Nhưng nếu khi thủ dâm luôn theo đuổi việc xuất tinh nhanh, có thể hình thành thói quen xuất tinh sớm và ảnh hưởng tiêu cực tới tâm lý.

Hiểu lầm 3: "Viagra" (Sildenafil) là thuốc chữa xuất tinh sớm.

- Sự thật: "Viagra" là thuốc điều trị rối loạn cương dương (ED). Đối với bệnh nhân đồng thời mắc ED và PE, nó có thể gián tiếp làm giảm lo lắng về xuất tinh sớm bằng cách cải thiện độ cứng khi cương, nhưng nó không phải là thuốc lựa chọn đầu tiên để điều trị xuất tinh sớm.

Hiểu lầm 4: Phẫu thuật cắt dây thần kinh lưng là "kỹ thuật thần thánh" giải quyết vĩnh viễn vấn đề xuất tinh sớm.

- Sự thật: Phẫu thuật này gây tranh cãi cực lớn, hiệu quả lâu dài và tính an toàn của nó vẫn còn thiếu bằng chứng cấp cao hỗ trợ. Phẫu thuật có thể dẫn đến tổn hại chức năng tình dục vĩnh viễn, như rối loạn cương dương, tê liệt quy đầu, mất khoái cảm tình dục... Các hướng dẫn chuyên môn trong và ngoài nước đều không khuyến nghị nó như một phương pháp điều trị thông thường, hãy thận trọng và thận trọng hơn nữa!

Gửi đến bệnh nhân và bạn tình

Gửi đến các quý ông:

Xuất tinh sớm chỉ là một vấn đề y tế rất phổ biến, giống như cảm lạnh, cao huyết áp… vậy. Lòng dũng cảm và thái độ tích cực, thẳng thắn tìm kiếm sự điều trị chính thống của bạn là bước đầu tiên để giải quyết vấn đề. Hãy tin tưởng vào hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, điều trị khoa học, bạn hoàn toàn có hy vọng lấy lại sự tự tin và đời sống tình dục thỏa mãn.

Gửi đến các bạn tình:

Vai trò của bạn là không thể thay thế. Trách móc và phàn nàn là sự tàn phá lớn nhất, trong khi thấu hiểu, khích lệ và hỗ trợ là "liều thuốc" tốt nhất. Sự tham gia tích cực của bạn là một phần then chốt cho sự thành công của việc điều trị. Hãy cùng anh ấy, cùng nhau đối mặt, cùng nhau thoát khỏi khó khăn.

Đời sống tình dục viên mãn là một phần quan trọng của cuộc sống khỏe mạnh. Không cần phải chịu đựng trong im lặng nữa, hãy bước bước đầu tiên, tìm kiếm sự giúp đỡ khoa học, ánh sáng đang ở phía trước.

ThS.BS Nguyễn Đình Thành

Nghiên cứu sinh tại Trường Trung y Dược Quảng Châu