Chanh, muối và những câu chuyện “chữa lành”: từ trào lưu đến nguy cơ

Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền trào lưu uống chanh, muối, hoặc chanh muối nồng độ cao kéo dài để “thanh lọc cơ thể” hay “chữa lành”. Nghe thì có vẻ đơn giản, dễ làm, lại rẻ tiền - nhưng thực tế ẩn chứa nhiều nguy cơ cho sức khỏe.

Một ly đá chanh hay đá chanh muối trong ngày nắng nóng có thể mang lại cảm giác sảng khoái. Nhưng nếu biến nó thành thói quen kéo dài hoặc dùng nồng độ cao, cơ thể sẽ phải trả giá.

1. Sinh lý học liên quan đến chanh và muối

• Muối (NaCl):

- Na⁺ là ion chính ngoài tế bào, giữ vai trò quan trọng trong cân bằng dịch, huyết áp.

- Cl⁻ duy trì điện giải và cân bằng acid-base.

- Thận, hệ RAA (Renin-Angiotensin-Aldosterone), hormon ADH, hệ thần kinh - mạch máu… đều phải làm việc để điều chỉnh.

• Chanh:

- Chứa acid citric (chua chính) và vitamin C = acid ascorbic (một acid yếu).

- Vitamin C cần thiết nhưng dư thừa → kích ứng dạ dày, tăng oxalat niệu, nguy cơ sỏi thận.

- Acid citric uống nhiều → mòn men răng, hại dạ dày.

2. Bệnh lý có thể phát sinh hoặc nặng thêm

• Do muối nhiều: tăng huyết áp, suy tim mất bù, suy thận nhanh tiến triển, tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim.

• Do chanh nhiều: loét dạ dày, trào ngược, sỏi thận, mòn men răng.

• Kết hợp chanh + muối nồng độ cao: rối loạn cân bằng điện giải và acid-base, ảnh hưởng trực tiếp đến tim - thận - tiêu hóa.

Đặc biệt, ở người đang có bệnh nền tim mạch, thận, dạ dày… hậu quả có thể xảy ra ngay lập tức do mất bù, thay vì âm thầm tích lũy.

3. Sai lầm thường gặp của người dân

• Nghĩ rằng chanh muối là “tự nhiên” → chắc chắn an toàn.

• Nghĩ rằng “tôi uống thấy khỏe” → vậy thì ai cũng có lợi.

• Không biết rằng thành phần trong chanh và muối đã có rất nhiều trong chế độ ăn hàng ngày. Người Việt vốn đã ăn muối gấp 2-3 lần khuyến cáo WHO. Vitamin C, acid citric, flavonoid… cũng có trong vô số trái cây và rau củ khác.

4. Vấn đề cốt lõi: hiểu sai về khoa học

Nhiều người tưởng khoa học là “ngồi nghĩ ra”, trong khi thực tế khoa học đến từ quan sát - thực nghiệm - nghiên cứu bài bản - kiểm chứng - đúc kết.

• Muốn thử nghiệm: phải bắt đầu trong phòng lab, trên động vật, rồi mới đến con người.

• Một kết quả thấy ngay trên vài người không có nghĩa đã an toàn, càng không thể áp dụng đại trà.

• Thử nghiệm không phải là chữa bệnh.

• Chưa kiểm chứng thì không thể đại trà.

5. Tại sao “chuyên gia sức khỏe” trên mạng lại có đất sống?

• Y học có thất bại: cả khách quan (giới hạn khoa học) và chủ quan (thiếu minh bạch, thương mại hóa, bác sĩ không giải thích cặn kẽ).

• Chính khoảng trống này tạo cơ hội cho những người không có nền tảng y khoa chen vào.

• Họ nói những điều đơn giản, dễ nghe, hợp tâm lý, nhưng không chịu bất kỳ trách nhiệm pháp lý nào.

Trong khi đó, bác sĩ thật sự:

• Chỉ làm trong phạm vi chuyên môn của mình.

• Nếu ngoài chuyên khoa, sẽ hội chẩn hoặc chuyển bệnh nhân cho đồng nghiệp.

• Luôn chịu trách nhiệm trước pháp luật và đạo đức nghề nghiệp.

Ngược lại, “chuyên gia sức khỏe tự phong” thì nói không cần chứng cứ, làm không cần hậu quả. Đây chính là “điếc không sợ súng - nhưng người bệnh mới là người trúng đạn”.