Bí quyết để trẻ uống thuốc mà không quấy khóc

1. Nguyên tắc cần nhớ khi cho trẻ uống thuốc

Nhiều cha mẹ gặp khó khăn khi cho trẻ uống thuốc, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi. Nguyên tắc quan trọng nhất là gì, thưa bác sĩ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Cha mẹ cần xác định rằng khi bệnh, trẻ sẽ phải uống thuốc. Ngay từ khi còn nhỏ, nên tạo thói quen này qua trò chơi, chẳng hạn cho búp bê “uống thuốc” và giải thích cho trẻ hiểu.

Không nên đợi đến lúc trẻ ốm mới nói về việc uống thuốc, vì trẻ sẽ sợ hãi và chống đối. Nếu thuốc quá đắng hoặc cha mẹ ép uống thô bạo, trẻ dễ hình thành tâm lý sợ thuốc lâu dài. Hãy tạo tâm lý thoải mái và để trẻ có thời gian chuẩn bị. 

2. Trẻ kháng cự khi uống thuốc, phụ huynh cần làm gì?

Nếu trẻ kháng cự, quấy khóc, nhè ra hoặc ói thuốc liên tục, cha mẹ nên xử lý như thế nào để thuốc vẫn phát huy tác dụng?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Nếu trẻ ói ngay sau khi uống, thuốc chưa kịp tác dụng; nhưng nếu sau 15 - 30 phút mới ói, phần lớn thuốc đã được hấp thu. Vì vậy, nên tránh để trẻ ói ngay sau khi uống thuốc.

Khi pha thuốc, nên dùng lượng vừa đủ, phụ huynh có thể nếm thử để biết vị. Tránh nói “thuốc này ngọt” khi thực tế không ngọt, vì sẽ làm trẻ mất lòng tin, thay vào đó giải thích rằng thuốc giúp mau khỏi bệnh.

Cách cho uống cũng quan trọng: tư thế giữ trẻ, cách đổ thuốc, cách trấn an… Nếu ép uống thô bạo, trẻ sẽ vùng vẫy và dễ ói, làm giảm hiệu quả điều trị.

3. Có nên cho uống thuốc lại khi trẻ ói?

Trường hợp trẻ ói ngay sau khi uống thuốc, có nên cho uống lại không, và sau bao lâu thì uống lại được?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Việc cho uống lại tùy thuộc vào loại thuốc. Nếu là thuốc hạ sốt, cần uống sớm để hạ nhiệt, có thể cho uống lại hoặc dùng thuốc đặt hậu môn. 

Nhưng với các loại thuốc khác như kháng sinh, thuốc ho, thuốc bổ… thì không cần ép uống lại ngay, có thể uống chậm hơn một chút cũng không ảnh hưởng nhiều.

Quan trọng là phụ huynh cần bình tĩnh, chờ trẻ ổn định tâm lý sau đó mới cho uống lại. Nếu cứ vội vàng cho uống tiếp sẽ làm trẻ sợ và hiệu quả điều trị giảm.

4. Trộn thuốc vào đồ ăn, thức uống - nên hay không?

Có nên trộn thuốc vào sữa, nước cam, cháo hay thức ăn cho dễ uống không ạ? Nếu không nên, vì sao lại cần tránh?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Nếu thuốc được bác sĩ hướng dẫn có thể nghiền hoặc trộn thì mới nên làm. Một số mẹo có thể áp dụng như bọc thuốc trong miếng chuối, bánh tráng mềm hoặc thức ăn trẻ thích để trẻ dễ nuốt.

Với trẻ chưa uống được viên, có thể chọn dạng siro hoặc nghiền thuốc theo hướng dẫn. Không nên tự ý trộn tất cả các loại thuốc vào thức ăn hoặc đồ uống, vì có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoặc gây phản ứng không mong muốn.

5. Bảo quản thuốc dạng nước như thế nào?

Thuốc dạng nước sau khi mở nắp cần bảo quản thế nào? Có loại nào phải để tủ lạnh không, và nên dùng trong bao lâu thì bỏ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Phụ huynh cần đọc kỹ hướng dẫn trên nhãn thuốc. Một số thuốc như vitamin D có thể để được vài tháng, nhưng đa số siro chỉ nên dùng trong khoảng 15 ngày. Một số loại đặc biệt có thể để đến 6 tháng nhất là dạng nhỏ giọt.

Về nhiệt độ, ở Việt Nam khí hậu nóng, tốt nhất nên bảo quản thuốc dạng nước trong ngăn mát tủ lạnh, tránh để gần thực phẩm. 

Cần kiểm tra trên bao bì để biết thuốc chịu được nhiệt độ bao nhiêu và bảo quản theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất.

6. Có nên ngưng thuốc khi trẻ thấy khỏe?

Trẻ đang uống kháng sinh, kháng viêm và nhanh chóng thấy khỏe hơn thì có thể ngưng thuốc sớm được không ạ?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Thuốc hạ sốt, giảm đau có thể dừng khi trẻ hết triệu chứng. Tuy nhiên, với các loại thuốc điều trị đặc hiệu như kháng viêm hay kháng sinh, cần tuân thủ đúng liều và thời gian được bác sĩ kê toa. Nếu muốn ngưng sớm, phải liên hệ với bác sĩ để được tư vấn.

Ví dụ, thuốc được chỉ định 3-5 ngày hoặc 5-7 ngày thì phụ huynh không nên tự ý rút ngắn xuống ít hơn. Ngưng thuốc kháng sinh hoặc kháng viêm không đúng chỉ định có thể dẫn đến kháng thuốc.

Chỉ bác sĩ thăm khám hoặc một bác sĩ khác có chuyên môn mới có thể quyết định việc rút ngắn thời gian dùng thuốc.

7. Lưu ý về các loại thuốc “cảm cúm, ho, sốt” bán không cần đơn

BS có lưu ý gì với các loại thuốc “cảm cúm, ho, sốt” bán không cần đơn - liệu có nên tự mua về cho trẻ dùng không?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Tủ thuốc gia đình có thể dự trữ một số thuốc không cần đơn như: thuốc nhỏ mũi, nước muối sinh lý, thuốc ho thông thường, thuốc sổ mũi, thuốc hạ sốt, giảm đau, thuốc bù điện giải khi tiêu chảy…

Quan trọng là phải biết liều dùng theo lứa tuổi và cân nặng của trẻ cũng như số lần uống trong ngày. Việc tìm hiểu không quá khó, nhưng tuyệt đối không cho trẻ uống thuốc một cách tùy tiện.

8. Tránh để trẻ nhầm thuốc với kẹo

Một số loại thuốc có hình dáng giống như kẹo và kẹo lại giống như thuốc, điều này có dẫn tới việc trẻ nhầm lẫn giữa kẹo và thuốc không ạ? (Ví dụ có loại thuốc tẩy giun hình dáng như socola).

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Dù thuốc có đa dạng hình dáng, nguyên tắc quan trọng nhất là người lớn cần để thuốc xa tầm tay trẻ em. Không chỉ thuốc viên giống kẹo, mà các loại siro ngọt, vitamin dạng kẹo dẻo hoặc bất kỳ thuốc nào trẻ từng uống và thấy ngon miệng đều có thể khiến trẻ chủ động tìm và uống.

Trẻ có thể uống nhiều thậm chí hết cả chai gây nguy hiểm đến sức khỏe. Vì vậy, tủ thuốc gia đình phải để ở vị trí cao, khóa kín, đặc biệt với các loại thuốc có hương vị dễ uống.

9. Cách cho trẻ uống thuốc dễ dàng và hiệu quả

BS có thể chia sẻ lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh đang chăm con ốm làm sao để việc uống thuốc trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả nhất?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Khi chuẩn bị làm cha mẹ, ngay từ khi mang thai cần nghĩ trước về việc chăm con, trong đó có việc cho trẻ uống thuốc. Cha mẹ nên tìm hiểu về các nhóm thuốc trẻ thường gặp như: thuốc hô hấp, hạ sốt, tiêu chảy, nôn ói, thuốc ngoài da… để không bị lúng túng khi cần dùng.

Ngay từ nhỏ, nên tập cho trẻ thói quen “bệnh là sẽ uống thuốc” thông qua trò chơi, câu chuyện. 

Có thể áp dụng một số mẹo phù hợp với lứa tuổi: chọn dạng thuốc dễ uống; dùng xi lanh nhựa bơm thuốc nhẹ nhàng qua mép miệng hoặc trộn thuốc vào thức ăn nếu được phép.

Mỗi trẻ có sở thích và phản ứng khác nhau, cha mẹ cần linh hoạt điều chỉnh để việc uống thuốc nhẹ nhàng, hiệu quả.