Thạc sĩ tâm lý
Nguyễn Thị Minh nhìn nhận "dường như đang có một cuộc khủng hoảng niềm
tin trong xã hội hiện đại".
So sánh sự giống và khác nhau của xã hội Việt Nam xưa
và nay, bà Minh (giảng viên Học viện hành chính TPHCM) cho rằng, thời
nào cũng có sự hiện diện của cái thiện và cái ác, người tốt và kẻ xấu.
Tuy nhiên nó khác nhau về mức độ và sự thể hiện ở từng thời điểm.
Trước đây con người sống trong môi trường làng xã nên
mối quan hệ chặt chẽ hơn, hàng xóm tối lửa tắt đèn có nhau. Vì thế mỗi
khi xảy ra chuyện gì thì mọi người xung quanh xúm vào giúp đỡ. Chính sự
đoàn kết này một phần giúp con người có thêm sức mạnh để khống chế và
xua đuổi kẻ ác, một phần khiến kẻ xấu sợ hãi không dám ra tay.
Còn ngày nay khi tốc độ đô thị hóa ngày một nhanh, lối
sống theo kiểu "đèn nhà ai nấy sáng", hàng xóm sát vách cũng không biết
mặt nhau; đi cùng với nó là sự phân hóa giàu nghèo, sự lên ngôi của chủ
nghĩa vật chất, tính vị kỷ, khiến mọi người chỉ chăm chăm lo cho hạnh
phúc của bản thân hoặc gia đình mình.
Vì thế đến khi có kẻ gặp nạn, người ta do vô tình
không để ý hoặc cố tình thờ ơ cho rằng đó không phải là việc của mình.
Và ngược lại đến khi bản thân họ gặp chuyện cũng chẳng có ai giúp. Đó là
hệ lụy tất yếu về mặt tâm lý - theo phân tích của Thạc sĩ tâm lý Nguyễn
Thị Minh.
Đô thị đất chật người đông "Thạch Sanh thì ít Lý Thông
thì nhiều", trong khi lực lượng an ninh không đủ để có mặt kịp thời khi
xảy ra sự cố
Thêm vào đó, trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật
hiện nay, kẻ xấu ngày càng hung hãn và ngang ngược vì có trong tay vũ
khí, khiến mọi người (cả nạn nhân và người ra tay giúp đỡ) không thể
lường trước hậu họa. Trước tình cảnh đó, con người cá nhân thời nay rơi
vào trạng thái co cụm và lo sợ.
"Đó là chưa kể xã hội bây giờ quá phức tạp, lừa phỉnh
rất nhiều, do đó mọi người chọn cách phòng thủ, tốt nhất là không dây
dưa vào chuyện người khác để khỏi chuốc họa vào thân. Đơn giản, đó là sự
phòng vệ", bà Minh nói.
Xét về yếu tố tâm lý xã hội, bà Minh cho rằng đang có sự thay đổi lớn trong hệ thống giá trị sống của con người qua các thời đại.
Ngày xưa con người sống trọng "nghĩa" hơn, tức là luôn đề cao tinh thần
trách nhiệm, sự hy sinh, sẵn sàng xả thân vì cái thiện dù đó là việc
của gia đình, đồng loại hay của đất nước. Vì thế mà ở thời ông cha ta
những giá trị cốt lõi của tình nghĩa gia đình, thầy trò, tình yêu quê
hương đất nước luôn được đặt lên cái tôi cá nhân.
Trong khi đó con người ngày nay trọng "tình" hơn, tức là thiên về mặt cảm xúc cảm tính và bản năng nhiều hơn.
Theo bà Minh, không thể phủ nhận tầm quan trọng của tình yêu trong đời
sống, song do nó thiên về cảm xúc nên có mặt tiêu cực là sự mù quáng,
bởi người ta chỉ dành sự ưu ái cho người mình yêu thương. Chính sự thế
mà con người hiện đại chỉ quan tâm đến người "của mình" và cho phép bản
thân bỏ qua các mối quan hệ "ngoài luồng".
Khảo sát của VnExpress về thái độ khi chứng kiến học
sinh đánh nhau, chỉ có 24,8% ý kiến trên tổng cộng gần 17.300 độc giả
tham gia, đã chọn phương án can ngăn, gần 33% cho biết sẽ báo cho cơ
quan chức năng, trong khi hơn 23% bỏ đi coi như không biết Xét khía cạnh khác, Thạc sĩ xã hội học Phạm Thị Thúy
cho rằng, thường ở chốn thị thành mức sống cao, người dân luôn nghĩ đó
là nơi mà sự quản lý nhà nước chặt chẽ nhất nên họ tin và đặt sự an nguy
của mình vào tay lực lượng an ninh. Song thực tế khi
xảy ra tai nạn, vì một lý do nào đó mà lực lượng này chưa kịp thời có
mặt để phong tỏa hiện trường, dẫn đến tình trạng hỗn loạn, kẻ cơ hội thì
xông vào hôi của, người tốt giúp đỡ nạn nhân có khi lại mang họa vào
thân...
"Những vụ tham nhũng, hối lộ, tiêu cực của một phận
quan chức nơi này nơi kia cũng khiến người dân càng mất lòng tin vào
cộng đồng. Rồi ngay cả trong ngành giáo dục cũng có những tiêu cực học
giả, bằng giả, tiến sĩ giấy... nên người dân không còn biết đặt niềm tin
vào đâu", bà Thúy nói.
Hiện nay chưa có nghiên cứu nào khẳng định mối quan hệ giữa sự vô cảm với độ tuổi hay văn hóa vùng miền.
Tuy nhiên, trên thực tế những người ra tay nghĩa hiệp thường thuộc tầng
lớp bình dân, ở độ tuổi 30- 40 trở lên. Các nhà nghiên cứu xã hội học
cho rằng, những hành động mang tính nhân văn này thường gắn liền với
kinh nghiệm sống, kỹ năng xử lý tình huống, cộng với sự từng trải và
đồng cảm. Rất có thể họ đã từng bị mất mát người thân trong những trường
hợp tương tự nên ra tay giúp đỡ mà không nề hà, do dự.
Mặc dù vậy, Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh khuyên thái
độ lạc quan hay bi quan thái quá đều đem lại kết cục không tốt. Điều
quan trọng mọi người cần ý thức rằng, ở đâu
cũng có người tốt kẻ xấu, kẻ nghĩa hiệp, người lãnh đạm, vì thế mà mỗi
người cần chung tay nhân cái tốt dẹp cái xấu để xây dựng xã hội tốt đẹp
hơn.
Trên thực tế, vẫn có những hiệp sĩ hy sinh giúp dân
bắt cướp, những người tốt bụng sẵn sàng cứu đồng loại trong hoạn nạn.
Hoặc ở một số nơi trong thành phố, người dân vẫn đùm bọc giúp đỡ nhau và
giữ được an ninh tốt trong địa bàn sinh sống của họ.
Vì thế để chế ngự cái xấu, phát huy nhân tố tích cực
trong xã hội, Thạc sĩ Phạm Thị Thúy cho rằng, một mặt Nhà nước cần can
thiệp để nâng cao năng lực đảm bảo trật tự an toàn xã hội của lực lượng
công an, cảnh sát. Bên cạnh đó toàn xã hội cần siết chặt đấu tranh chống
tệ tham nhũng, các cán bộ cần đi đầu làm gương mới mong tạo được niềm
tin trong dân chúng.
Nhắc lại tầm quan trọng của "tam giác" 3 môi trường
làm nên nhân cách của một con người là gia đình - nhà trường - xã hội,
Thạc sĩ Nguyễn Thị Minh cho rằng, cần có một cuộc "đại phẫu" trong lĩnh vực giáo dục.
Công tác đào tạo bên cạnh dạy kiến thức khoa học thì cũng cần phải đề
cao những giá trị đạo đức, tình cảm gia đình, tình thầy trò, tình yêu
thiên nhiên, tình đồng loại, cũng như trang bị cho lớp trẻ những kỹ năng
sống, kỹ năng xử lý tình huống...
"Trước tiên người lớn cần phải làm gương sáng cho trẻ.
Nếu cha mẹ, thầy cô cũng vô cảm thì đừng mong giáo dục được thế hệ trẻ
có ý thức hay giàu lòng nhân ái. Còn bản thân người trẻ hãy tự ý thức
việc trang bị những kỹ năng sống là của mình chứ đừng chỉ ngồi chờ sự
ban phát từ người khác", bà Minh đúc kết.
Theo Thi Ngoan - VnExpress