Ăn cháo giải cảm: Thực phẩm nào nên thuốc, nguyên liệu nào “cấm kị”?

1. Ăn cháo cảm ra mồ hôi có giúp hạ sốt?

Thưa PGS, trong Y học cổ truyền, khi bị cảm thì việc ra mồ hôi có vai trò gì trong việc hồi phục sức khoẻ? Có phải cứ sốt là nên ăn cháo cảm để ra mồ hôi cho nhanh hạ sốt không ạ?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay - Chủ tịch Hội Đông - Tây y kết hợp TPHCM trả lời: Theo Y học cổ truyền, cháo cảm là một phương pháp giúp giải cảm, hỗ trợ làm vã mồ hôi để hạ nhiệt.

Cháo thường được nấu với các thành phần có dược tính như hành, tía tô, gừng… Những vị thuốc này không chỉ giúp cơ thể toát mồ hôi, hạ sốt mà còn tăng cường sức đề kháng và bồi bổ thể lực trong giai đoạn bị cảm.

2. Có nên kết hợp hành, tía tô, gừng khi nấu cháo cảm?

Cháo cảm thường dùng các vị như hành, tía tô, gừng, lá kinh giới... Những vị này có công dụng cụ thể ra sao trong Đông y? Có nên kết hợp nhiều vị cùng lúc không thưa PGS?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Cháo cảm có nhiều công thức, nhưng phổ biến nhất là dành cho thể cảm phong hàn - thường gặp ở người sốt kèm ớn lạnh. Trong công thức này, các vị như gừng, hành, tía tô được sử dụng để hỗ trợ làm ấm cơ thể và kích thích ra mồ hôi.

• Tía tô là loại rau phổ biến, có chứa tinh dầu mang vị cay nhẹ, tính ấm, giúp tán phong, giải cảm, tiêu thực và hỗ trợ long đờm.
• Gừng giúp ấm tỳ vị, hỗ trợ tiêu hóa, đồng thời có tác dụng giải cảm thông qua cơ chế ra mồ hôi.
• Hành chứa tinh dầu nhẹ, được thêm vào sau cùng để giữ nguyên hoạt tính. Hành không chỉ giúp giải cảm mà còn hỗ trợ tiêu hóa.
  
  

Dù kết hợp nhiều vị, nhưng phải đúng thể bệnh và liều lượng, tránh lạm dụng dẫn đến mất tân dịch (dịch cơ thể).

3. Không nên nấu cháo cảm chung với thực phẩm giàu đạm

Khi nấu cháo cảm, ngoài các thảo dược, nếu muốn bổ sung đạm từ thịt, cá, trứng, tim cật… thì nên chọn loại nào ạ?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Theo Y học cổ truyền, không nên nấu cháo cảm chung với thực phẩm giàu đạm như thịt, cá, trứng.

Khi cơ thể đang cảm sốt, hệ tiêu hóa hoạt động kém, chất đạm gây khó tiêu sẽ làm cơ thể mệt hơn, cản trở quá trình hồi phục. Đồng thời, đạm có thể “giữ tà khí” - theo quan niệm Đông y sẽ khiến bệnh lâu khỏi.

Y học hiện đại cũng cho rằng, trong giai đoạn sốt, cơ thể cần nghỉ ngơi, bổ sung đủ nước và năng lượng nhẹ nhàng. Việc tiêu hóa đạm lúc này sẽ gây gánh nặng lên hệ tiêu hóa, có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa, rối loạn hấp thu.

Vì vậy, chỉ nên dùng cháo cảm đơn giản với hành, gừng, tía tô. Khi hết sốt, có thể ăn cháo thịt, cá để phục hồi sức khỏe.

4. Nguyên liệu nấu cháo đối với các thể các thể cảm sẽ khác nhau

Đối với người bị cảm cúm, COVID-19, cảm lạnh, cảm mưa, cảm nắng thì các nguyên liệu nấu cháo cảm sẽ khác nhau như thế nào ạ?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Các thể cảm khác nhau sẽ dùng dược liệu nấu cháo khác nhau:

• Cảm phong hàn (sốt kèm ớn lạnh): dùng cháo gạo tẻ với gừng, hành, tía tô.
• Cảm phong nhiệt (sốt cao, mồ hôi nhiều, cơ thể nóng): thay tía tô bằng bạc hà, thêm các vị như lá tre, sài đất, kim ngân hoa đều có tính mát, giúp thanh nhiệt, giải độc.
  
  

Cách nấu cháo cảm đúng cách:

• Đun gạo thành cháo loãng (liều lượng gạo tùy thuộc vào khẩu phần ăn).
• Với cảm phong hàn: Cho vài lát gừng cắt mỏng (để vỏ, rửa sạch) cho vào cháo. Sau đó, khi tắt bếp, mới cho tía tô (đã cắt nhỏ) đảo đều rồi nêm hành và tiêu. Như vậy sẽ giữ lại được tinh dầu.
• Với cảm phong nhiệt: Các vị như lá tre, sài đất, kim ngân hoa cần nấu 10 phút. Khi sôi, tắt bếp thì mới cho bạc hà, hành, tiêu vào.
  
  

Tinh dầu trong các vị thuốc rất dễ bay hơi nên cần thao tác nhanh, đúng thời điểm để giữ hiệu quả trị bệnh.

5. Những lưu ý khi người lớn tuổi, trẻ em dùng cháo cảm

Người cao tuổi, trẻ em có những lưu ý gì khi dùng cháo cảm không ạ?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Dù là phong hàn hay phong nhiệt, người lớn tuổi và trẻ nhỏ đều có thể dùng cháo cảm thay cơm.

Tuy nhiên, chỉ nên dùng 2 bát cháo cảm/ngày để tránh ra mồ hôi gây mất tân dịch.

Bữa thứ 3 có thể ăn cháo thông thường, nêm ít gừng, tiêu để hỗ trợ tiêu hóa mà không cần các vị gây tiết mồ hôi mạnh như tía tô, bạc hà.

6. Cơ thể toát mồ hôi lạnh sau khi ăn cháo cảm nên lưu ý những gì?

Một số người sau khi ăn cháo cảm lại thấy mệt hơn, toát mồ hôi lạnh, tay chân bủn rủn. Tình trạng này là do đâu, thưa PGS? Phải chăng đã dùng sai nguyên liệu nấu cháo hoặc sai thời điểm?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Khi ăn cháo cảm, nếu cơ thể ra nhiều mồ hôi mà không chăm sóc đúng cách sẽ dẫn đến mất tân dịch, gây mệt mỏi. Do đó, cần lưu ý những điều sau:

• Sau khi ăn cháo và vã mồ hôi, nên lau khô người, thay áo sạch, tuyệt đối không tắm ngay để tránh cảm lại.
• Nên nghỉ ngơi sau khi ăn cháo cảm để cơ thể hồi phục.
  
  

7. Xông giải cảm có thể giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng

Ngoài cháo cảm, còn có cách nào khác từ Y học cổ truyền giúp người bệnh phục hồi nhanh hơn không? Có cần kết hợp thêm trà thảo dược hay xông giải cảm không ạ?

PGS.TS.BS Nguyễn Thị Bay trả lời: Ngoài ăn cháo cảm, có thể kết hợp xông giải cảm trong 2-3 ngày đầu để hạ sốt, tiêu đờm, thông mũi. Xông giải cảm nên thực hiện đúng cách và xông không quá lâu.

Sau 3 ngày, khi sốt đã giảm, cần quay lại chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng với cơm, cá, rau, quả dễ tiêu hoá (nên luộc, hấp và không chiên rán). Có thể bổ sung thêm nước có vitamin như nước cam, chanh, bưởi, nước dừa để bù điện giải, giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.