Acyclovir trong điều trị bệnh da do virus: Cập nhật chẩn đoán và liệu pháp tối ưu từ lâm sàng

Với hơn nửa thế kỷ phát triển, DHG Pharma đã khẳng định vị thế doanh nghiệp dược nội địa dẫn đầu, tiên phong trong các chương trình CME (Đào tạo y khoa liên tục), góp phần lan tỏa tri thức và nâng cao hiệu quả điều trị.

Tại hội thảo “Bệnh da do nhiễm virus - Cập nhật chẩn đoán và điều trị tối ưu”, do Hội Da liễu TPHCM phối hợp cùng DHG Pharma tổ chức, các chuyên gia đã mang đến những góc nhìn toàn diện từ cơ chế bệnh sinh đến chiến lược điều trị bằng Acyclovir - hoạt chất được xem là nền tảng trong kiểm soát các bệnh da do virus.

Chương trình có sự chủ trì của PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hào - Chủ tịch Hội Da liễu TPHCM, cùng ba báo cáo viên: BS.CK2 Vũ Thị Phương Thảo, ThS.BS Võ Quang Đỉnh, BSNT.BS.CK1 Phạm Nhật Nguyên.

Các bệnh da do nhiễm virus: Góc nhìn từ thực hành lâm sàng

Các bệnh da do virus như Herpes và Varicella là những bệnh lý phổ biến, dai dẳng và có khả năng tái phát nhiều lần, gây đau thần kinh, sẹo co kéo và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hào - Chủ tịch Hội Da liễu TPHCM, có hơn 12 nhóm virus liên quan đến bệnh da, phổ biến nhất là Herpesvirus (HSV, VZV), Papillomavirus (HPV) và Poxvirus. Các tác nhân này gây ra nhiều bệnh cảnh khác nhau: từ mụn cóc, u mềm lây cho đến thủy đậu, zona, Herpes sinh dục. Trong đó, Herpes Simplex Virus (HSV) và Varicella Zoster Virus (VZV) là hai nhóm gây tổn thương tái phát nhiều nhất và để lại di chứng đau thần kinh kéo dài.

Cơ chế bệnh sinh của nhiễm virus thường diễn tiến qua bốn giai đoạn: virus xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, tiêu hóa hoặc qua vùng da bị tổn thương; tiếp đó sao chép tại tế bào ký chủ, lan truyền đến các cơ quan đích như da và thần kinh, rồi được thải ra môi trường để tiếp tục chu kỳ lây lan.

Virus gây bệnh theo hai cơ chế chính. Một là, tổn thương khu trú, chỉ ảnh hưởng vùng xâm nhập, như HPV gây mụn cóc, mụn cơm. Hai là, lan tỏa toàn thân, như Herpes hoặc Varicella, do virus nhân lên tại thượng bì, gây hoại tử tế bào và hình thành mụn nước.

Chẩn đoán các bệnh da do virus dựa trên lâm sàng, yếu tố dịch tễ và xét nghiệm đặc hiệu như PCR, cấy virus, xét nghiệm huyết thanh hoặc mô bệnh học. Tùy tác nhân, có thể điều trị triệu chứng, điều trị tại chỗ hoặc dùng thuốc kháng virus.

PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hào nhấn mạnh, với các bệnh lý như Herpes, Zona và Varicella thì Acyclovir vẫn giữ vị thế là trụ cột nhờ hiệu quả chọn lọc, an toàn và chi phí hợp lý.

Herpes Simplex Virus - Bệnh lý cũ với thách thức mới

BS.CK2 Vũ Thị Phương Thảo - Trưởng khoa Lâm sàng 1, Bệnh viện Da liễu TPHCM cho biết, HSV là bệnh lây qua đường tình dục phổ biến với dân số dưới 50 tuổi: 64% nhiễm HSV-1 và 13% nhiễm HSV-2. Virus dễ lây qua tiếp xúc da - da, quan hệ tình dục hoặc truyền từ mẹ sang con.

Biểu hiện lâm sàng đặc trưng là mụn nước, chùm mụn nước hoặc vết loét kèm ngứa rát, bỏng, tê. Với Herpes sinh dục, người bệnh có thể tiểu khó, sưng hạch bẹn, đau rát vùng kín.

Điều trị gồm thuốc bôi và thuốc toàn thân, trong đó Acyclovir (Medskin Clovir) là lựa chọn hàng đầu cho cả Herpes môi và Herpes sinh dục.

BS.CK2 Vũ Thị Phương Thảo thông tin, Acyclovir giúp giảm nhanh triệu chứng bỏng rát, rút ngắn thời gian lành thương nếu dùng ngay từ giai đoạn tiền triệu. Đặc biệt, bệnh nhân tái phát hơn 6 đợt/năm cần liệu pháp ức chế.

Việc phòng ngừa chủ yếu dựa vào hành vi tình dục an toàn, sử dụng bao cao su (giảm 30% nguy cơ lây HSV-2), và vệ sinh cá nhân đúng cách. Virus có vỏ bao nên rất nhạy cảm với cồn, Javen, chất tẩy rửa thông thường. Hiện chưa có vắc xin HSV được FDA chấp thuận.

Kết luận, BS.CK2 Vũ Thị Phương Thảo nhấn mạnh, việc khởi trị sớm, kết hợp tư vấn phòng ngừa và điều trị ức chế đúng phác đồ, sẽ giúp giảm tái phát, hạn chế lây lan và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Hiểu đúng và điều trị hiệu quả bệnh do Varicella Zoster Virus (VZV)

ThS.BS Võ Quang Đỉnh - Phó Trưởng Bộ môn Da liễu, Đại học Y Dược TPHCM cho biết, Varicella Zoster Virus (VZV) gây hai bệnh cảnh khác nhau: thủy đậu ở trẻ em và zona (giời leo) ở người lớn.

Cả hai đều có thể để lại biến chứng đau thần kinh hậu zona, đặc biệt nếu điều trị muộn.

Về điều trị, bác sĩ nhấn mạnh các trường hợp thủy đậu nhẹ ở trẻ em khỏe mạnh chủ yếu điều trị triệu chứng, hạ sốt, kháng histamin và chăm sóc da, tuyệt đối không dùng Aspirin để tránh nguy cơ hội chứng Reye. Tuy nhiên, trong những trường hợp cần thiết, thuốc kháng virus Acyclovir cho hiệu quả tốt nhất nếu dùng sớm trong 24 - 72 giờ đầu của bệnh. Liều điều trị được khuyến cáo là 20 mg/kg (tối đa 800 mg) mỗi 4 lần/ngày trong 5 ngày cho trẻ em, và 800 mg x 5 lần/ngày trong 7 ngày cho người lớn.

Tương tự, với zona, ba thuốc kháng virus được FDA phê duyệt gồm Acyclovir, Famciclovir và Valacyclovir, trong đó Acyclovir tiếp tục đóng vai trò quan trọng, giúp giảm đau, ngừa biến chứng nếu được sử dụng sớm trong 72 giờ đầu.

Acyclovir trong bệnh da do virus: sử dụng thế nào cho tối ưu?

BSNT.CK1 Phạm Nhật Nguyên - Bộ môn Da liễu, Trường Đai học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Phòng khám Đa khoa trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch nhấn mạnh, Acyclovir vẫn là “tiêu chuẩn vàng” trong điều trị các bệnh da do virus, đặc biệt là Varicella Zoster (thủy đậu, zona) và HSV.

Bác sĩ phân tích, Acyclovir là dẫn chất nucleoside, được enzyme thymidine kinase của virus hoạt hóa thành dạng có hoạt tính ACV-3P, ức chế tổng hợp DNA và chấm dứt quá trình nhân đôi virus.

Do sinh khả dụng đường uống chỉ 15- 30% và thời gian bán thải ngắn (2 - 4 giờ), thuốc cần dùng liều cao và chia nhỏ trong ngày để duy trì nồng độ hiệu quả. Với zona (herpes zoster), phác đồ tối ưu là 800 mg/lần, 5 lần/ngày trong 7 ngày.

Vthủy đậu (varicella), bác sĩ cho biết, nếu được điều trị trong 24 giờ đầu tiên, Acyclovir giúp giảm thời gian sốt và rút ngắn thời gian lành thương rõ rệt. Liều khuyến cáo là 20 mg/kg/lần (tối đa 800 mg), 4 lần/ngày trong 5 ngày.

Với HSV, phác đồ được áp dụng linh hoạt: 400 - 800 mg/lần, 3 - 5 lần/ngày tùy giai đoạn bệnh.

Kết thúc báo cáo, bác sĩ nhấn mạnh, Acyclovir có độ an toàn cao, ít gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Sử dụng đúng liều, đúng thời điểm, đúng khoảng cách giúp đạt hiệu quả tối ưu và hạn chế tối đa biến chứng. Ở người cao tuổi hoặc bệnh nhân suy thận, cần điều chỉnh liều để đảm bảo an toàn

Phát biểu tổng kết, PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hào nhấn mạnh: “Acyclovir là thuốc kinh điển và vẫn là tiêu chuẩn vàng trong điều trị các bệnh da do virus như Herpes và Varicella. Việc khởi trị sớm và tuân thủ đúng phác đồ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và hạn chế tái phát”.

Hội thảo khép lại thành công, mang đến nhiều kiến thức thực hành hữu ích, đồng thời thể hiện cam kết của DHG Pharma và nhãn hàng Medskin Clovir (Acyclovir) trong việc đồng hành cùng y giới Việt Nam, hướng tới mục tiêu “Vì một cuộc sống khỏe đẹp hơn”.

Trong chương trình, hai chuyên gia cũng giải đáp nhiều vấn đề thực tiễn. Y bác sĩ có thể xem lại chương trình TẠI ĐÂY.