35 năm Việt Nam ứng phó HIV/AIDS: Cập nhật kiến thức cần biết và cách phòng tránh hiệu quả

35 năm nỗ lực và những con số biết nói

Kể từ khi ghi nhận ca nhiễm đầu tiên năm 1990, Việt Nam đã triển khai hàng loạt chương trình phòng, chống HIV/AIDS trên phạm vi toàn quốc. Đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 245.762 người nhiễm HIV còn sống, hơn 181.000 người đang điều trị ARV qua bảo hiểm y tế và hàng chục nghìn người nguy cơ cao đang sử dụng PrEP - thuốc dự phòng lây nhiễm HIV.

Những kết quả này giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đi đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương trong điều trị HIV, tiến gần mục tiêu 95-95-95 của Chiến lược quốc gia.

Năm 2025, chủ đề Ngày Thế giới phòng, chống AIDS là “Đoàn kết là sức mạnh - Chung tay chấm dứt dịch bệnh AIDS”, nhấn mạnh trách nhiệm của toàn xã hội trong xoá bỏ kỳ thị và đảm bảo mọi người đều có thể tiếp cận dự phòng, xét nghiệm, điều trị.

HIV/AIDS: Những điều cần biết để bảo vệ bản thân và cộng đồng

HIV/AIDS là gì và lây qua đường nào?

HIV là virus gây suy giảm miễn dịch, tấn công tế bào lympho T - “lá chắn” của cơ thể. Nếu không điều trị sớm, HIV tiến triển thành AIDS - giai đoạn nặng nhất, khi người bệnh dễ mắc các nhiễm trùng cơ hội đe dọa tính mạng. Virus lây chủ yếu qua ba đường: quan hệ tình dục không an toàn; đường máu (dùng chung kim tiêm, vật sắc nhọn, truyền máu nhiễm HIV); và từ mẹ sang con trong thai kỳ, sinh nở hoặc cho bú.

Ai có nguy cơ cao?

Nguy cơ tăng ở người quan hệ không dùng bao cao su hoặc có nhiều bạn tình; nam quan hệ đồng giới không an toàn; người mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục; người tiêm chích ma túy; nhân viên y tế tiếp xúc máu; dùng chung vật sắc nhọn; trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HIV.

Dấu hiệu nhận biết theo từng giai đoạn

Giai đoạn cấp (2-4 tuần sau phơi nhiễm): triệu chứng giống cúm như sốt, đau đầu, phát ban, đau họng, nổi hạch, tiêu chảy, sụt cân.

Giai đoạn mạn tính: virus âm thầm tồn tại, ít biểu hiện, đôi khi chỉ thấy nổi hạch.
Giai đoạn AIDS: miễn dịch suy kiệt, dễ mắc lao, nấm, viêm màng não, tiêu chảy kéo dài, sụt cân nặng và ung thư cơ hội.

Xét nghiệm và chẩn đoán HIV

Sàng lọc có thể thực hiện bằng kit test hoặc HIV Combo Ag/Ab sau 15-30 ngày phơi nhiễm. Chẩn đoán khẳng định dựa vào Western Blot hoặc PCR HIV - giúp phát hiện ngay cả giai đoạn rất sớm. Người có nguy cơ nên xét nghiệm định kỳ 6 tháng/lần.

HIV có thể điều trị không?

HIV chưa thể chữa khỏi, nhưng điều trị ARV sớm giúp đưa tải lượng virus xuống mức không phát hiện được, giảm nguy cơ lây truyền và giúp người bệnh sống khỏe, gần như bình thường. Việt Nam hiện ưu tiên phác đồ ARV chứa Dolutegravir (DTG) - hiệu quả cao và ít tác dụng phụ. Điều trị cần kết hợp theo dõi gan, thận, tải lượng virus và kiểm soát nhiễm trùng cơ hội.

Cách phòng tránh HIV hiệu quả

Luôn quan hệ tình dục an toàn bằng bao cao su; không dùng chung kim tiêm và vật sắc nhọn; tránh tiếp xúc với máu lạ; hạn chế rượu, ma túy; xét nghiệm định kỳ. Người nguy cơ cao có thể dùng PrEP (dự phòng trước phơi nhiễm) và PEP (dự phòng sau phơi nhiễm trong 72 giờ).

Hành động hôm nay để hướng đến tương lai không còn HIV/AIDS

Sau 35 năm ứng phó HIV/AIDS, Việt Nam đã đạt nhiều bước tiến nhưng dịch bệnh chưa kết thúc. Chủ động xét nghiệm, dự phòng và điều trị đúng phác đồ là cách mỗi người góp phần bảo vệ bản thân và cộng đồng, hướng tới mục tiêu Việt Nam không còn HIV/AIDS vào năm 2030.