>> Nghi ngờ triệu chứng đột quỵ, khám ở đâu nhanh nhất?

Tai biến mạch máu não (TBMMN) hay còn gọi đột quỵ có phòng ngừa được không?

-  Câu trả lời là có thể.

Làm thế nào để TBMMN không xảy ra với bạn?

- TBMMN hay đột quỵ là từ chỉ chung tình trạng đột ngột bị tổn thương một hay nhiều chức năng của não do:

1. Thiếu máu não (khi một hoặc nhiều mạch máu não đột ngột bị tắc) chiếm 3/4 trường hợp
2. Chảy máu não (một hoặc nhiều mạch máu trong não bị vỡ). Nhiều trường hợp được cứu sống nhưng có thể bị tàn phế suốt đời, giảm tuổi thọ và không còn khả năng lao động, khó hoà nhập cuộc sống bình thường.


Mặc dù đây là bệnh nguy hiểm song hoàn toàn có thể giảm được nguy cơ bệnh nếu biết cách phòng ngừa, đó là:

A. Mọi người nên khám sức khỏe định kỳ hàng năm, đặc biệt khi trên 50 tuổi

Mặc dù ngày nay đời sống khá hơn, mọi người quan tâm đến sức khỏe của mình nhiều hơn nhưng nhìn chung sự quan tâm đến sức khỏe của đa số người dân còn hạn chế. Rất nhiều người bệnh tai biến cho rằng trước đó mình hoàn toàn khỏe mạnh! Thực tế là họ đã có nhiều bệnh hoặc nguy cơ mắc bệnh mà không biết đến như cao máu (tăng huyết áp), xơ vữa mạch máu (thường kèm với ‘mỡ máu cao’). Nếu có khám sức khỏe định kỳ thì đã có thể phát hiện và được bác sĩ tư vấn đúng.

Những yếu tố cần quan tâm là: tình trạng huyết áp, lượng đường trong máu, lượng mỡ trong máu, chức năng gan, thận.

Lưu ý: Các chỉ số này có thể thay đổi hàng năm do đó cần theo dõi liên tục.

B. Lối sống tốt
Chế độ ăn liên quan nhiều đến bệnh như
+ Ăn nhạt sẽ tốt cho tim và huyết áp, góp phần làm giảm nguy cơ tai biến. Ví dụ : thay vì sử dụng muối có thể thay bằng nước mắm, nhưng chỉ ít thôi, đừng thay một ít muối bằng 1 thìa lớn nước mắm!
+ Ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi hàng ngày
+ Không sử dụng mỡ động vật để chế biến hay ăn. Ví dụ không dùng mỡ heo để chiên mà thay bằng dầu ăn, không ăn thịt mỡ, tóp mỡ, mỡ hành…

Tăng hoạt động thể lực sẽ làm cải thiện tình trạng tim mạch và làm cải thiện các yếu tố nguy cơ tim mạch như rối loạn lipid máu, béo phì và tăng huyết áp. Nên hoạt động thể dục tối thiểu 30 phút 1 ngày (có thể chia làm 2 lần sáng chiều) trừ trường hợp có bệnh nặng hoặc hạn chế cử động. Bạn nên tham vấn bác sĩ trong những trường hợp trên.

Không hút thuốc lá hoặc cai thuốc ngay khi có thể

C. Nếu bạn đã được chẩn đoán TĂNG HUYẾT ÁP (hay Tăng-xông - Cao máu)
Tăng huyết áp là bệnh mạn tính. Do đó, không thể có ‘hết bệnh’ mà chỉ có thể kiểm soát huyết áp tối ưu mà thôi. Vì vậy cần: Uống thuốc đều đặn hàng ngày theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Tuyệt đối không tự mua hay cầm toa thuốc cũ mua theo. Để có thể kiểm sóat tốt huyết áp cần có
sự theo dõi định kỳ liên tục ít nhất 1 lần/tháng của bác sĩ.

D. Nếu bạn bị Rối loạn mỡ trong máu hay béo phì:
Ngoài thay đổi lối sống như đã trình bày ở trên có thể bạn cần sử dụng thêm thuốc. Hãy gặp để bác sĩ tham vấn cho bạn.

E. Nếu bạn bị Đái tháo đường (tiểu đường):
Bạn cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa nội tiết về chế độ ăn đặc biệt dành cho người bị đái tháo đường và sử dụng thuốc.

Tôi bị tai biến mạch máu não. Vậy điều trị như thế nào?

A. Các dấu hiệu nghi ngờ bị tai biến mạch máu não
+ Đau dầu đột ngột dữ dội, choáng váng chóng mặt, rối loạn ý thức như tiếp xúc chậm chạp, ngủ gà, nặng dẫn đến hôn mê
+ Đột ngột không nói được, diễn tả lời nói khó khăn, nói vô nghĩa, lẫn lộn
+ Yếu liệt chi, tê dị cảm mặt, tay, chân theo nữa người
+ Đột ngột nhìn mờ, mù màu, nặng dẫn đến mù mắt mù mắt
+ Không tiêu tiều tự chủ, hoặc bí tiểu hoàn toàn

B. Nếu nghi ngờ tai biến mạch máu não cần NHANH CHÓNG đến cơ sở y tế gần nhất

Khi bạn có các dấu hiệu nghi ngờ tai biến mạch máu não thì cần nhanh chóng đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất bởi ‘THỜI GIAN LÀ NÃO’. Khi đã xác định tai biến mạch máu não, bạn sẽ được chuyển nhanh chóng đến bệnh viện chuyên khoa để xác chẩn.

Nếu do chảy máu não: 24 giờ đầu tiên sau chảy máu não là thời điểm nguy hiểm nhất. Tỉ lệ bệnh nhân tử vong đa số là trong thời gian này. Do đó bạn cần được chăm sóc và theo dõi một cách toàn diện tại trung tâm đột quỵ.

Nếu do thiếu máu não: 3 giờ đầu tiên kể từ khi có triệu chứng bệnh là thời gian vô cùng quan trọng về khả năng hồi phục. Hiện nay tại Việt Nam, Bệnh viện Nhân Dân 115 là 1 trong 3 bệnh viện duy nhất tại TPHCM có ekip thực hiện thuốc tiêu huyết khối tại nơi tắc mạch máu não.

Tôi đã từng bị tai biến mạch máu não. Vậy cần phòng ngừa tái phát như thế nào?

A. Phân loại nguyên nhân

Trong vòng 1 năm tỷ lệ tái phát khoảng 10% , những năm sau tỷ lệ này còn khoảng 5%. Việc phòng ngừa tùy thuộc vào nguyên nhân của bệnh. Sau giai đoạn cấp 24-48h nằm viện, bạn sẽ được các bác sĩ chuyên khoa đột quị tiến hành tìm nguyên nhân nhằm đưa ra phương án điều trị dự phòng tối ưu. Vì vậy, nếu bạn bị tai biến mạch máu não nhưng không đên kịp trong vòng 3 giờ đầu tiên thì hãy cố gắng đến sớm nhất trung tâm đột quị đê được phân loại nguyên nhân.

Khoa bệnh lý mạch máu não bệnh viện 115 là nơi có đầy đủ các phương tiện giúp cho việc phân loại này như máy cộng hưởng từ (MRI) - máy chụp mạch máu não (DSA) - máy siêu âm mạch máu nội sọ, mạch cảnh (TCD-Duplex), siêu âm tim v.v.

B. Sử dụng thuốc
Đối với xuất huyết não, nguyên nhân thường gặp nhất là tăng huyêt áp. Phòng ngừa chủ yếu như
đã nói ở trên (mục I)

Đối với thiếu máu não, các nhóm nguyên nhân gồm : xơ vữa gây hẹp các mạch máu lớn, nguyên nhân do bệnh tim (nhịp không đều mạn, bệnh van tim…), tổn thương tại mạch máu nhỏ và nhóm nguyên nhân khác hiếm gặp hay không thể xác định. Bạn sẽ phải uống thuốc phòng ngừa suốt đời (bác sĩ chuyên khoa sẽ tham vấn cho bạn) và tuân thủ các bước phòng ngừa ở mục I.

C. Phục hồi chức năng và dự hậu sau tai biến mạch máu não

Đây là một khâu quan trọng góp phần thành công trong điều trị giúp phục hồi vận động, lời nói sau tai biến mạch máu não, được thực hiện bởi các nhà phục hồi chức năng.

Thông thường phục hồi chức năng sớm tại giuờng bệnh đối với các trường hợp nhẹ, bao gồm phục hồi vận động và phục hồi vận ngôn nhằm tránh teo cơ cứng khớp, giúp bệnh nhân phục hồi giọng nói để trở về đời sống bình thường.

Dự hậu sau tai biến thường rất xấu theo nghiên cứu của Tổ chức y tế thế giới khoảng 20% bệnh nhân tai biến tử vong trong tháng đầu tiên, trong vòng 1 năm tỷ lệ tái phát khoảng 10%, những năm sau tỷ lệ này còn khoảng 5%.

Việc phục hồi các chức năng thần kinh tuỳ thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương. Thông thường phục hồi vào khoảng từ 1-2 tuần, và tiếp tục trong những tháng kế và trên một năm sau. Có khoảng 25% cuộc sống bản thân phụ thuộc hoàn toàn vào người thân.