1. Tinh dịch đồ - xét nghiệm quan trọng trong chẩn đoán vô sinh nam

Thưa BS, có những xét nghiệm nào để kiểm tra chất lượng tinh trùng ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Tinh dịch đồ là xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá khả năng sinh sản của nam giới cũng như trong chẩn đoán vô sinh nam.

Tinh dịch sẽ cho biết thể tích tinh dịch, số lượng và chất lượng tinh trùng. Những tinh trùng khỏe mạnh sẽ bơi nhanh và có khả năng thụ tinh cao hơn. Bên cạnh đó, xét nghiệm tinh dịch đồ còn cho biết thông số chuyên sâu như hình dạng tinh trùng như tinh trùng biến dạng đầu, đuôi, dị dạng hai đuôi, hai đầu...

Ngoài ra còn có một số xét nghiệm chuyên sâu hơn như đánh giá DNA của tinh trùng. Tinh trùng tổn thương DNA cao thì có khả năng sảy thai và dị dạng thai nhi.

2. Khi nào nam giới được chỉ định xét nghiệm tinh dịch đồ?

Thưa BS, trong trường hợp nào nam giới sẽ được chỉ định xét nghiệm tinh dịch đồ ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Nam giới xét nghiệm tinh dịch đồ khi được chẩn đoán vô sinh, hiếm muộn. Vô sinh nam được định nghĩa là cặp vợ chồng kết hôn hơn một năm nhưng không có con, mặc dù không áp dụng bất cứ phương pháp ngừa thai nào. Nếu nguyên nhân từ nam giới nghĩa là tinh trùng có vấn đề.

Bên cạnh đó, nam giới cũng được làm xét nghiệm tinh dịch đồ khi họ có bất thường ở đường xuất tinh như cảm thấy đau, màu sắc tinh dịch thay đổi thành màu vàng, màu đỏ, màu nâu... Lúc này cần xét nghiệm tinh dịch đồ xem có nhiễm khuẩn, có máu hay bạch cầu không?.

Ngoài ra, nam giới đánh giá sức khỏe tiền hôn nhân cũng được làm xét nghiệm tinh dịch đồ. Dưới sự hướng dẫn của truyền thông, kiến thức tham khảo trên mạng, trong sách vở, các cặp đôi rất muốn kiểm tra sức khỏe sinh sản trước khi lập gia đình để lường trước nguyên nhân và dự định về sau.

3. Kiêng xuất tinh từ 3-5 ngày để có kết quả xét nghiệm tinh dịch đồ chính xác nhất

Trước khi xét nghiệm tinh dịch đồ, nam giới cần lưu ý điều gì, chuẩn bị ra sao và cách thức lấy mẫu thế nào ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Xét nghiệm tinh dịch đồ cần sự chuẩn bị rất kỹ, cụ thể như sau:

- Nam giới cần kiêng xuất tinh từ 3-5 ngày. Nếu vừa quan hệ và xuất tinh trong tối hôm trước, hôm sau đi xét nghiệm thì số lượng và chất lượng tinh trùng sẽ thay đổi. Vì hầu như số lượng và chất lượng tinh trùng tốt nhất đã xuất ra từ tối hôm trước.

- Nam giới phải có thể trạng tốt. Ví dụ nếu nam giới quá áp lực, mệt mỏi hay dùng thuốc điều trị nhiễm trùng, thuốc kháng sinh, thuốc điều trị thay đổi hormone..., cần báo với bác sĩ để cân nhắc có nên làm tinh dịch đồ không.

4. Lấy mẫu xét nghiệm tinh dịch đồ tại nhà, tại sao không khả thi?

Thưa BS, nếu nam giới không thể xuất tinh tại bệnh viện, việc lấy mẫu tại nhà để xét nghiệm tinh dịch đồ có ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng không ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Lấy mẫu xét nghiệm tinh dịch đồ tại nhà là vấn đề quan ngại. Thứ nhất là để phòng tránh việc trao đổi mẫu, đó là vấn đề pháp lý. Nhiều nơi đòi hỏi nam giới trước khi xét nghiệm tinh dịch đồ hoặc hỗ trợ sinh sản phải mang theo giấy chứng nhận đăng ký kết hôn. Điều này đề phòng trường hợp họ lấy mẫu của người khác để thay đổi mẫu của mình.

Thứ hai, việc lấy mẫu tại nhà cũng không đảm bảo điều kiện vô trùng. Để xét nghiêm tinh dịch đồ, tinh trùng phải bảo quản trong nhiệt độ tự nhiên, nhiệt độ phòng khoảng 37 độ trong 30-60 phút. Thời gian này giúp tinh dịch li giải, những thành phần đạt chỉ số tốt nhất khi phân tích tinh dịch đồ.

Do đó, trong trường hợp nhà bệnh nhân quá xa, di chuyển đến bệnh viện trong 1 tiếng sẽ vượt quá thời gian cho phép bảo quản. Ngoài ra còn có vấn đề bảo quản tinh dịch đồ. Chẳng hạn, không nên để lọ tinh dịch vào cốp xe với nhiệt độ quá nóng. Ở nhiệt độ cao, tinh trùng sẽ tổn thương, độ di động, số lượng giảm, ảnh hưởng đến chất lượng tinh dịch, làm kết quả đánh giá không chính xác.

5. Những xét nghiệm đánh giá chức năng sinh sản của nam giới

Thưa BS, xét nghiệm tinh dịch đồ sẽ đánh giá những gì về chức năng sinh sản của nam giới ạ? Ngoài ra còn có xét nghiệm nào để đánh giá chức năng sinh sản nam giới không ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Tinh dịch đồ sẽ cho biết khả năng có con của nam giới. Nếu số lượng, chất lượng, độ di động của tinh trùng tốt, hình dạng tinh trùng bình thường thì khi lập gia đình, quan hệ đều độ sẽ có khả năng mang thai tốt.

Bên cạnh xét nghiệm tinh dịch đồ, xét nghiệm nội tiết tố cũng đánh giá khả năng sinh sản của nam giới. Bác sĩ sẽ đánh giá toàn bộ xét nghiệm nội tiết tố, trong đó testosterone, hay hormone sinh dục nam cực kì quan trọng để quyết định hướng dẫn điều trị về sau. Bên cạnh đó, FSH và LH phản ánh khả năng sinh sản của nam giới có tổn thương không. Những trường hợp tổn thương tinh hoàn, tổn thương quá trình sinh tinh thì hai hormone này tăng hoặc giảm.

Một số xét nghiệm chuyên sâu hơn để đánh giá khả năng của tinh trùng là đánh giá kháng thể kháng tinh trùng, tổn thương DNA của tinh trùng. Tuy nhiên, những xét nghiệm này chỉ áp dụng trên những trường hợp cụ thể chứ không đại trà cho mọi nam giới khám đánh giá sức khỏe sinh sản.

6. Chỉ số pH trong xét nghiệm tinh dịch đồ nói lên điều gì?

Thưa BS, nhiều người thắc mắc tại sao trong xét nghiệm tinh dịch đồ lại có độ pH, chỉ số này nói lên điều gì ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Thông số pH rất quan trọng giúp bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân. Tinh trùng sau khi xuất tinh sẽ có 2 phần là phần nước và phần tinh trùng. Phần nước đa phần xuất từ dịch tuyến tiền liệt. Dịch này có pH axit, hòa với tinh trùng hoặc dịch từ ống dẫn tinh, túi tinh có tính kiềm. Nếu kết quả tinh dịch có pH axit, thể tích quá ít, bác sĩ sẽ nghi ngờ có sự bế tắc trong đường dẫn tinh. Do đó dịch xuất ra chỉ là dịch từ tuyến tiền liệt và tinh trùng không có trong sức khỏe sinh sản của nam giới.

7. Chỉ số bạch cầu trong xét nghiệm tinh dịch đồ báo hiệu điều gì?

Thưa BS, chỉ số bạch cầu nói lên điều gì ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Khi nhìn vào kết quả tinh dịch đồ của nam giới, bên cạnh thông số tinh trùng phải còn phải coi các thông số khác như hồng cầu, bạch cầu. Thông số bạch cầu cho thấy nam giới có khả năng viêm nhiễm đường sinh dục như viêm niệu đạo, viêm tuyến tiền liệt, viêm túi tinh. Những trường hợp này có chỉ số bạch cầu tăng rất cao, đòi hỏi phải tầm soát nguyên nhân, tác nhân gây viêm nhiễm. Khi điều trị các tác nhân này mới hi vọng tinh dịch đồ trở lại bình thường, nghĩa là bạch cầu sẽ giảm xuống.

8. Thế nào là thông số đạt chuẩn khi làm xét nghiệm tinh dịch đồ?

Thưa BS, trong các chỉ số như mật độ, tổng số, tỷ lệ sống, hình dáng, nếu quá thấp so với chuẩn tham khảo thì chỉ số nào có thể thay đổi, còn chỉ số nào “trời cho sao thì để vậy” ạ?

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Thông số tinh dịch đồ của nam giới đạt chuẩn nhất đòi hỏi các thông số phải bình thường từ thể tích, số lượng, độ di động và hình dạng. Nếu nam giới có một hoặc tất cả thông số bất thường thì buộc phải tìm nguyên nhân. Nguyên nhân có thể do nhiễm trùng, tiếp xúc chất có hại như thuốc trừ sâu, tia xạ, hóa chất điều trị ung thư...

Để điều chỉnh những thông số này, nam giới phải tránh những nguyên nhân vừa kể bằng cách hạn chế tiếp xúc hóa chất lạ, thay đổi môi trường làm việc... Nếu nam giới có các bệnh lý kèm theo như giãn tĩnh mạch tinh, viêm nhiễm ở đường sinh dục phải điều trị tốt mới hi vọng các thông số trở về bình thường.

Tóm lại, nam giới phải tầm soát nguyên nhân gây bất thường để sức khỏe sinh sản hồi phục và có con tự nhiên.

9. Tầm quan trọng của thăm khám và xét nghiệm tinh dịch đồ

Nhờ BS chia sẻ tầm quan trọng của thăm khám và xét nghiệm tinh dịch đồ ạ!

ThS.BS Lê Vũ Tân trả lời: Dân gian hay nói “Cây độc không trái, gái độc không con”. Khi xưa, mọi người luôn nhìn nhận nam giới luôn khỏe mạnh, nguyên nhân không có con đều do phụ nữ, do ăn ở không có đức nên trời không cho có con.

Tuy nhiên, ngày nay quan niệm này không còn đúng nữa. Người ta thấy rằng nguyên nhân vô sinh chia đều cho cả hai giới, 40% do nam, 40% do nữ, 10% có sự kết hợp của cả hai, 10% không rõ nguyên nhân. Do đó, nếu cặp vợ chồng kết hôn hơn một năm nhưng không có con dù không dùng biện pháp ngừa thai phải động viên nhau, cùng nhau đi khám.

Nam giới cần chủ động quan tâm sức khỏe sinh sản của mình. Trong thời buổi công nghệ hiện đại, nam giới có thể tiếp xúc với tia xạ, hóa chất độc hại trong môi trường làm việc gây hại cho cho tinh dịch.

Bên cạnh đó, những bệnh lý như giãn tĩnh mạch tinh, viêm nhiễm đường sinh dục cũng làm tổn thương quá trình sinh tinh. Nếu không có con, hãy sắp xếp đi khám Nam khoa sớm, trong thời gian khoảng một năm để có cái nhìn cụ thể về sức khỏe sinh sản của mình. Đừng chủ quan, đừng đổ lỗi cho vợ vì tình trạng bệnh sẽ ngày càng nặng, gây khó khăn trong điều trị và hồi phục.