Vệ sinh vùng kín đúng cách: Những điều phụ nữ cần biết để tránh viêm nhiễm

1. Rửa vùng kín thật nhiều lần có tốt không?

Thưa bác sĩ, việc vệ sinh vùng kín nghe có vẻ đơn giản nhưng thực tế mỗi người lại có cách khác nhau. Nhiều chị em nghĩ rằng rửa thật kỹ, thật nhiều lần thì mới sạch và an toàn. Quan điểm này có đúng không? Thế nào mới được gọi là “vệ sinh đúng cách” ạ?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên - Bệnh viện Từ Dũ, TPHCM trả lời:

Gần đây, phụ nữ đã quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe phụ khoa. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tỷ lệ viêm nhiễm vùng âm hộ - âm đạo vẫn rất cao. 

Không ít chị em chia sẻ rằng họ thường xuyên rửa vùng kín liên tục, thậm chí có thói quen thụt rửa sâu bằng vòi xịt hoặc tay. 

Tuy nhiên, âm đạo không phải là môi trường vô trùng mà có một hệ vi sinh tự nhiên, gồm cả vi khuẩn có lợi. Hệ vi sinh này giúp duy trì độ pH hơi acid, tạo môi trường ức chế nấm, vi khuẩn và virus gây bệnh.

Các yếu tố làm mất cân bằng hệ vi sinh có thể đến từ việc suy giảm miễn dịch, dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc thói quen vệ sinh sai cách.

Thói quen thụt rửa sâu, ngâm xà phòng hay lạm dụng dung dịch vệ sinh sẽ làm thay đổi độ pH âm đạo, phá vỡ hàng rào bảo vệ tự nhiên, từ đó dễ gây viêm nhiễm hơn.

2. Những yếu tố giúp vệ sinh vùng kín đúng cách?

Như vậy, vệ sinh vùng kín đúng cách cần bao gồm những yếu tố nào để vừa sạch sẽ vừa bảo vệ được hệ vi sinh âm đạo, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Vệ sinh vùng kín đúng cách bao gồm những yếu tố sau:

- Nếu không có triệu chứng viêm nhiễm, chị em chỉ cần rửa sạch hằng ngày bằng nước sạch, không cần dùng dung dịch vệ sinh thường xuyên.

- Không tự ý dùng thuốc đặt hoặc kháng sinh theo kinh nghiệm truyền miệng, vì có thể tiêu diệt vi khuẩn có lợi.

- Khi có dấu hiệu ngứa, hôi, khí hư nhiều, cần đi khám để xác định đúng tác nhân và điều trị theo chỉ định bác sĩ. 

- Chỉ sử dụng dung dịch vệ sinh chuyên biệt khi được bác sĩ kê, phù hợp với độ pH âm đạo.

Tóm lại, vệ sinh đúng cách là giữ sạch - khô thoáng - không lạm dụng thuốc hay dung dịch vệ sinh.

3. Những thói quen sai lầm cần tránh trong chăm sóc vùng kín

Khi thụt rửa sâu có thể làm tăng nguy cơ viêm nhiễm. Ngoài nguy cơ này, chị em còn có thể đối mặt với những bệnh lý nào khác? Và còn những thói quen sai lầm nào trong chăm sóc vùng kín mà chị em nên tránh?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Chị em cần lưu ý những điểm sau:

- Khi đặt thuốc, cần rửa sạch vùng kín, vệ sinh tay và cắt móng tay gọn gàng để tránh trầy xước gây viêm nhiễm.

- Trong kỳ kinh nguyệt,  máu kinh là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, phải thay băng vệ sinh ít nhất 4 giờ/ lần, kể cả khi lượng máu ít.

- Nếu vệ sinh không đúng trong kỳ kinh dễ khiến viêm nhiễm tái diễn hàng tháng.

4. Có nên dùng lá trầu, lá trà để rửa vùng kín?

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại dung dịch vệ sinh, nhưng nhiều chị em vẫn có thói quen sử dụng lá trầu, lá trà… để nấu nước ngâm rửa vùng kín. Bác sĩ đánh giá thế nào về phương pháp này? Liệu có thể gây ra những hệ lụy gì không?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Một số chị em có thói quen dùng lá trầu, lá trà, nước muối… để ngâm rửa vùng kín. Thực tế, trong lá trầu có chất sát khuẩn nhẹ và mùi dễ chịu, giúp tạo cảm giác thoải mái. 

Tuy nhiên, việc tự nấu rửa có nhiều hạn chế: tỷ lệ pha chế khó kiểm soát, dễ bị quá đặc hoặc mất vệ sinh, khó bảo quản.

Hiện nay, nhiều dung dịch vệ sinh được chiết xuất từ nguyên liệu tự nhiên như trầu không, tiện lợi và an toàn hơn. Tuy nhiên, nếu không có triệu chứng bất thường, chị em chỉ cần rửa bằng nước sạch và giữ vùng kín khô ráo. 

Nếu có nhu cầu dùng dung dịch vệ sinh, nên chọn loại có độ pH phù hợp và theo dõi phản ứng của cơ thể để tránh dị ứng.

5. Làm sạch vùng kín như thế nào khi đang trong kỳ kinh nguyệt?

Trong những ngày hành kinh, vùng kín thường ẩm ướt, bí bách và dễ khó chịu. Vậy việc thay băng vệ sinh thế nào mới đúng cách? Chị em nên làm sạch vùng kín ra sao để phòng ngừa viêm nhiễm, đặc biệt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm như ở Việt Nam, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Trong kỳ kinh nguyệt, vùng kín thường ẩm ướt và bí bách, dễ gây khó chịu. Để phòng ngừa viêm nhiễm, chúng ta cần lưu ý:

- Thay băng vệ sinh 4 giờ/lần, không nên để quá lâu.

- Chọn loại thấm hút tốt, phù hợp với cơ địa.

- Chỉ rửa nhẹ bên ngoài bằng nước sạch, không thụt rửa âm đạo.

Lưu ý: Trong những ngày hành kinh, cổ tử cung thường mở hơn để máu kinh thoát ra ngoài. Nếu thụt rửa, vi khuẩn dễ xâm nhập sâu, gây viêm nội mạc tử cung.

6. Những lưu ý khi vệ sinh vùng kín ở phụ nữ mang thai

Trong thai kỳ, cơ thể người phụ nữ rất nhạy cảm, vùng kín cũng dễ tổn thương hơn. Vậy phụ nữ mang thai cần lưu ý gì khi vệ sinh vùng kín, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Thai kỳ là giai đoạn đặc biệt nhạy cảm. Nhiều chị em nhận thấy dịch âm đạo ra nhiều hơn bình thường. Thực tế, sự thay đổi nội tiết tố làm tăng hoạt động của các tuyến cổ tử cung, dẫn đến tiết dịch nhiều.

Bác sĩ sản phụ khoa khi thăm khám sẽ luôn kiểm tra để xác định dịch này là dịch sinh lý hay bất thường. Điều quan trọng là phải loại trừ dịch ối (dấu hiệu vỡ ối). Nếu không phải dịch ối, bác sĩ tiếp tục đánh giá xem có phải dịch do viêm nhiễm hay không.

Viêm nhiễm trong thai kỳ làm tăng nguy cơ sinh non. Vì vậy, nếu phát hiện viêm âm hộ - âm đạo, bác sĩ có thể chỉ định điều trị. 

Nếu dịch âm đạo hôi, ngứa hoặc ra nhiều bất thường, nên đi khám ngay để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

7. Sự khác biệt khi vệ sinh vùng kín ở tuổi dậy thì và giai đoạn tiền mãn kinh

Ở tuổi dậy thì và tiền mãn kinh, nội tiết tố thay đổi nhiều. Vậy việc vệ sinh vùng kín trong hai giai đoạn này cần điều chỉnh như thế nào cho phù hợp?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Độ tuổi dậy thì và tiền mãn kinh đều là những giai đoạn nhạy cảm. Chúng ta cần lưu ý những điều sau:

Tuổi dậy thì ( từ 9–13 tuổi): Khi có kinh nguyệt lần đầu, nhiều bé gái lo lắng, lúng túng, thậm chí chưa biết cách vệ sinh đúng. Nếu chăm sóc không tốt, nguy cơ viêm nhiễm tăng. 

Triệu chứng viêm nhiễm thường gặp tương tự người lớn như: khí hư bất thường, ngứa, hôi, dịch màu vàng, xanh hoặc dạng bã đậu.

Do các bé gái chưa quan hệ tình dục, bác sĩ thường ưu tiên thuốc uống và dung dịch vệ sinh ngoài, không dùng thuốc đặt để tránh ảnh hưởng đến màng trinh.

Giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh: Ở giai đoạn này, estrogen giảm mạnh, gây nhiều thay đổi: da nhăn, âm đạo khô teo, dễ đau rát khi quan hệ. Triệu chứng điển hình là ngứa, châm chích, khô rát. Tuy ít khi tiết dịch, nhưng tình trạng này ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống.

Phụ nữ nên đi khám để được đánh giá mức độ khô, teo. Ngoài ra, ở tuổi này, nhiều người gặp hội chứng niệu - sinh dục, gây khó chịu kéo dài. Điều trị đúng giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống.

8. Vệ sinh hằng ngày, trước và sau quan hệ

Trong những ngày bình thường, chị em nên vệ sinh vùng kín như thế nào để vừa an toàn vừa hiệu quả, đặc biệt là trước và sau quan hệ tình dục?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Nhiều chị em băn khoăn không biết nên chọn dung dịch vệ sinh phụ nữ nào. Thực tế, bác sĩ sản phụ khoa không bắt buộc phải sử dụng dung dịch vệ sinh hằng ngày.

Nếu khỏe mạnh, không có triệu chứng viêm, ngứa, khí hư bất thường, chị em có thể chỉ cần rửa bằng nước sạch một lần mỗi ngày.

Nếu muốn dùng dung dịch vệ sinh, nên chọn loại có độ pH phù hợp với âm đạo để không làm mất cân bằng hệ vi sinh.

Khi có viêm nhiễm, bác sĩ sẽ chỉ định loại dung dịch chuyên biệt để hỗ trợ điều trị.

Ngoài ra, cần vệ sinh sạch sẽ trước và sau khi đi tiểu và chỉ cần giữ vùng kín sạch sẽ trước và sau quan hệ, không cần ngâm rửa cầu kỳ.

9. Vệ sinh vùng kín sai cách dễ gây bệnh gì?

Nếu vệ sinh không đúng cách, chị em có thể đối mặt với những bệnh lý gì? Khi nào thì cần đi khám bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Vệ sinh sai cách có thể dẫn đến viêm âm hộ, âm đạo, viêm cổ tử cung, thậm chí lan lên vùng chậu. Nếu không điều trị đúng sẽ có nguy cơ dính buồng tử cung, tắc vòi trứng, gây vô sinh.

Dấu hiệu cần đi khám ngay khi thấy khí hư bất thường (hôi, đổi màu, nhiều hơn thường ngày) và ngứa, đau rát vùng kín.

Ngoài ra, phụ nữ nên khám phụ khoa định kỳ 6–12 tháng/lần, không chỉ để phát hiện viêm nhiễm mà còn để tầm soát các bệnh lý khác như u xơ tử cung, u nang buồng trứng, ung thư cổ tử cung.

10. Ăn uống, sinh hoạt, trang phục - yếu tố bảo vệ vùng kín

Ngoài vệ sinh hàng ngày, chế độ ăn uống, sinh hoạt và trang phục có vai trò như thế nào trong việc giữ vùng kín khỏe mạnh?

BS.CK2 Nguyễn Lệ Quyên trả lời:

Chăm sóc vùng kín không chỉ phụ thuộc vào vệ sinh, mà còn liên quan đến sức khỏe toàn thân. Chúng ta cần lưu ý về:

- Chế độ ăn: Ăn đủ chất, cân bằng dinh dưỡng (tinh bột, rau xanh, đạm, chất béo). Không có loại thực phẩm đặc biệt nào giúp ngừa bệnh phụ khoa, quan trọng là duy trì cơ thể khỏe mạnh.

- Sinh hoạt: Khám sức khỏe định kỳ, tập thể dục thường xuyên để tăng sức đề kháng.

- Trang phục: Chọn đồ lót thoáng mát, thấm hút tốt, thay giặt thường xuyên.

Một cơ thể khỏe mạnh, miễn dịch tốt là yếu tố quan trọng để hạn chế viêm nhiễm phụ khoa.