Ung thư thực quản: Giảm biến chứng nhờ kỹ thuật mổ hiện đại

1. Những tiến bộ trong phẫu thuật điều trị ung thư thực quản

Phẫu thuật được xem là “xương sống” trong điều trị ung thư thực quản. Thưa bác sĩ, so với 10 năm trước, phẫu thuật hiện nay đã thay đổi như thế nào, từ kỹ thuật, thiết bị đến cách tiếp cận toàn diện người bệnh?

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải - Khoa Ngoại tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM trả lời:

Trước đây, khi được chẩn đoán ung thư thực quản, bệnh nhân thường đối diện với tiên lượng rất xấu, cơ hội sống còn hạn chế.

Nhờ sự phát triển của khoa học - công nghệ, đặc biệt là sự bùng nổ của công nghệ số và tiến bộ trong phẫu thuật, các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu (phẫu thuật nội soi, robot) đã giúp đạt được những mục tiêu ít xâm lấn, an toàn và hiệu quả hơn.

Ngày nay, phẫu thuật không chỉ hướng đến điều trị triệt để mà còn duy trì chất lượng sống cho bệnh nhân sau điều trị.

2. Lợi ích của kỹ thuật xâm lấn tối thiểu

Các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu đã tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong điều trị. Xin bác sĩ chia sẻ cụ thể hơn về lợi ích đối với quá trình hồi phục và tiên lượng sau mổ của bệnh nhân.

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Phẫu thuật ung thư thực quản là một trong những phẫu thuật lớn nhất của chuyên ngành tiêu hóa, có tính chất xâm lấn và tàn phá sức khỏe đáng kể.

Bệnh nhân thường có vết mổ ở cả ba vùng: ngực, bụng và cổ. Trước đây, sau mổ, nhiều người phải nằm hồi sức tích cực (ICU), thở máy, chất lượng sống suy giảm nghiêm trọng.

Không ít bệnh nhân từ chối phẫu thuật do lo ngại biến chứng như suy hô hấp, khàn tiếng, mất tiếng hoặc khó ăn uống.

Nhờ ứng dụng các kỹ thuật mới như phẫu thuật nội soi, robot và các công nghệ hỗ trợ (chỉ thị màu ICG, máy theo dõi tín hiệu thần kinh trong mổ), phẫu thuật hiện nay chính xác hơn, giảm tổn thương cơ quan lân cận, hạn chế biến chứng và cải thiện chất lượng sống. 

3. Thách thức trong điều trị ung thư thực quản là nạo hạch

Trong phẫu thuật ung thư thực quản, những kỹ thuật khó nào chỉ các trung tâm lớn mới có thể triển khai thường quy? 

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Ung thư thực quản đòi hỏi chú ý đến nhiều yếu tố, quan trọng nhất là vị trí khối u trải dài từ cổ qua ngực xuống bụng và vùng nối thực quản là dạ dày.

Tùy vị trí và giai đoạn, phẫu thuật viên quyết định cắt bỏ toàn bộ hay bảo tồn một phần thực quản.

Khó khăn nhất là nạo hạch vì tỷ lệ di căn hạch cao. Các hạch thường chạy dọc theo thần kinh ngược thanh quản, việc lấy hạch nhưng vẫn bảo tồn thần kinh là một thử thách lớn. 

Ngoài ra, phẫu thuật phải tránh tổn thương cơ quan lân cận như màng tim, mạch máu lớn. Sau khi cắt và nạo hạch, việc tái tạo lưu thông đường tiêu hóa (tạo hình dạ dày hoặc đại tràng để nối với phần thực quản còn lại) cũng phức tạp, đòi hỏi vừa đảm bảo an toàn vừa duy trì khả năng ăn uống. 

4. Ca phẫu thuật ấn tượng

Xin bác sĩ chia sẻ một trường hợp phẫu thuật đặc biệt ấn tượng vì tính phức tạp hoặc kết quả bất ngờ.

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Năm 2021, tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, chúng tôi điều trị cho một bệnh nhân nam 50 tuổi, quê Đồng Nai, bị ung thư 1/3 trên thực quản, khối u dính khí quản khiến bệnh nhân không thể ăn uống. 

Ban đầu, chúng tôi chỉ có thể đặt ống thông dạ dày để nuôi dưỡng. Xạ trị không khả thi vì nguy cơ rò khí thực quản rất cao, nên chỉ tiến hành hóa trị toàn thân.

Sau 4 tháng hóa trị, khối u thu nhỏ, tách khỏi khí quản, hạch giảm kích thước, không phát hiện di căn xa. Chúng tôi phẫu thuật triệt để, cắt thực quản đoạn cao, nạo vét hạch theo hướng dẫn của Hiệp hội Ung thư Thực quản Nhật Bản, tạo hình dạ dày nối lên cổ.

Bệnh nhân hồi phục tốt và sau 5 năm vẫn khỏe mạnh, không tái phát. Đây là một thành công đáng nhớ, nhờ phối hợp hóa trị - phẫu thuật, kỹ thuật ít xâm lấn và ứng dụng công nghệ mới.

5. Tái tạo lưu thông đường tiêu hóa để giảm biến chứng

Trong phẫu thuật ung thư thực quản, tái tạo lưu thông đường tiêu hóa có những bước tiến gì để hạn chế biến chứng rò, hẹp, trào ngược sau mổ?

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Phục hồi lưu thông đường tiêu hóa vừa đảm bảo an toàn phẫu thuật vừa duy trì chất lượng sống. Với khối u ở 1/3 giữa hoặc dưới thực quản, thường cắt đến thực quản cổ và tạo hình dạ dày đưa lên nối. 

Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, sau khi học tập tại Nhật, chúng tôi áp dụng và cải tiến bằng cách đưa dạ dày theo đường sau xương ức (trung thất trước) thay vì đường trung thất sau, giúp loại bỏ nguy cơ rò dạ dày và giảm biến chứng hô hấp, viêm phổi.

Với khối u tại vị trí nối thực quản - dạ dày giai đoạn sớm, nếu bảo tồn được, chúng tôi áp dụng kỹ thuật tạo van chống trào ngược. Thực quản được đưa qua đường hầm trong thành dạ dày, bọc bằng vạt thanh mạc - cơ, giúp ngăn trào ngược hiệu quả.

Tính đến nay, chúng tôi đã thực hiện khoảng 25 ca, kết quả được đánh giá cao và đăng tải trên các tạp chí ngoại khoa uy tín quốc tế.

6. Hậu phẫu: Dinh dưỡng và phục hồi chức năng 

Sau khi bệnh nhân trải qua phẫu thuật, giai đoạn chăm sóc hậu phẫu và phục hồi chức năng nuốt, cũng như duy trì dinh dưỡng, đóng vai trò rất quan trọng. Xin bác sĩ chia sẻ cách tiếp cận của ê-kíp trong việc hỗ trợ người bệnh quay lại sinh hoạt bình thường sau mổ?

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Chúng tôi đã có chương trình hỗ trợ giúp bệnh nhân chuẩn bị tốt nhất trước phẫu thuật.

Nếu bệnh nhân suy dinh dưỡng, chúng tôi sẽ can thiệp dinh dưỡng sớm để phục hồi thể trạng. Khoa Dinh dưỡng sẽ phối hợp với Khoa Ngoại Tiêu hóa để lựa chọn phương án can thiệp phù hợp.

Bên cạnh dinh dưỡng, vật lý trị liệu hô hấp cũng rất quan trọng. Người bệnh sẽ được hướng dẫn tập thở đúng cách để tạo thói quen hô hấp tối ưu.

Khoa Phục hồi chức năng sẽ phối hợp với chúng tôi thăm khám, đánh giá khả năng gắng sức và hướng dẫn bệnh nhân tập luyện.

Sau mổ, bệnh nhân sẽ được hỗ trợ tối đa bởi bác sĩ, điều dưỡng và kỹ thuật viên. Chúng tôi áp dụng chương trình ERAS sau mổ, trong đó hạn chế đặt ống dẫn lưu, chỉ sử dụng khi thật sự cần thiết và ưu tiên loại ống nhỏ, ít gây khó chịu. Chúng tôi cũng đã bỏ thói quen đặt ống thông mũi - dạ dày thường quy vì gây khó chịu và có nguy cơ ảnh hưởng hô hấp.

Về dinh dưỡng sau mổ, chúng tôi khuyến khích phục hồi ăn uống đường miệng sớm nếu bệnh nhân nuốt được. Nếu chưa thể, sẽ nuôi qua ống thông tiêu hóa để đảm bảo hồi phục nhanh.

7. Quy trình theo dõi bệnh nhân sau phẫu thuật

Sau mổ, bệnh nhân cần được theo dõi lâu dài để phòng ngừa tái phát và biến chứng muộn. Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, việc tái khám, kiểm soát triệu chứng và nâng cao chất lượng sống được triển khai thế nào?

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Với bệnh lý ác tính khó điều trị như ung thư thực quản, cần chú trọng phòng ngừa tái phát và can thiệp sớm khi có dấu hiệu. Tại bệnh viện, chúng tôi làm việc theo một quy trình thống nhất giữa các bác sĩ phẫu thuật và ung bướu - hóa trị.

Ngay sau mổ, bệnh nhân sẽ tái khám với bác sĩ phẫu thuật. Sau đó, bệnh nhân được chuyển sang bác sĩ ung bướu - hóa trị để xem xét điều trị hỗ trợ.

Trong quá trình theo dõi, nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường hoặc đến thời điểm tái khám định kỳ của ngoại khoa, bác sĩ ung bướu sẽ liên hệ và giới thiệu lại cho bác sĩ phẫu thuật để kiểm tra.

Bác sĩ phẫu thuật thường có sự gắn bó, gần gũi với bệnh nhân, thuận lợi cho việc theo dõi, tư vấn về thay đổi lối sống - đặc biệt là bỏ rượu và thuốc lá.

8. Niềm tin cho người bệnh

Nhiều bệnh nhân lo lắng khi đứng trước quyết định mổ thực quản vì nguy cơ biến chứng và khả năng hồi phục. Bác sĩ nhắn gửi gì để họ có niềm tin?

BS.CK2 Nguyễn Viết Hải trả lời:

Hiện nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ và các ứng dụng trong y học, việc điều trị ngày càng chính xác và hiệu quả, không chỉ ở phẫu thuật mà còn ở các phương pháp không phẫu thuật như thuốc điều trị toàn thân, thuốc nhắm trúng đích, xạ trị chính xác cao.

Dù là bác sĩ phẫu thuật, chúng tôi luôn kết hợp với các phương án điều trị khác để đảm bảo lựa chọn tối ưu nhất cho từng giai đoạn bệnh. Nếu sau các biện pháp hỗ trợ mà vẫn có thể phẫu thuật, chúng tôi khuyến khích thực hiện vì bằng chứng y khoa hiện nay cho thấy chỉ khi phẫu thuật triệt để mới có cơ hội khỏi bệnh lâu dài.

Nhờ các tiến bộ như phẫu thuật ít xâm lấn (nội soi, robot), công nghệ nhuộm huỳnh quang ICG, cảm biến thần kinh… phẫu thuật ngày nay chính xác hơn, ít ảnh hưởng đến các cơ quan quan trọng, vừa điều trị khỏi bệnh vừa duy trì chất lượng sống.

Chúng tôi luôn quan tâm không chỉ đến kỹ thuật mổ mà cả kết quả lâu dài và đời sống sau điều trị của người bệnh.