Tự chữa lậu, giang mai: Nguy cơ bệnh nặng, kháng thuốc và vô sinh

1. Lậu, giang mai ngày càng phức tạp

Thưa BS, hiện nay BV Bình Dân thường tiếp nhận các bệnh nhân bị lậu và giang mai trong tình trạng như thế nào?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc - Khoa Nam học, Bệnh viện Bình Dân (TPHCM) trả lời:

Theo thống kê những tháng gần đây, tỷ lệ bệnh nhân đến khám các bệnh lây truyền qua đường tình dục không tăng nhiều, nhưng mức độ phức tạp lại cao hơn trước. 

Trước đây, khi nghi ngờ mắc bệnh, người dân thường đến thẳng bệnh viện. Nhưng hiện nay, hệ thống y tế được bao phủ rộng hơn, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế ở nhiều nơi.

Điều này mang lại thuận lợi, nhưng cũng tạo ra bất cập. Nhiều trường hợp điều trị ở tuyến dưới không hiệu quả nên được chuyển lên Bệnh viện Bình Dân, làm bệnh cảnh trở nên nặng hoặc khó xử trí hơn.

Bên cạnh đó, nhiều bệnh nhân tự điều trị tại nhà, chỉ đến bệnh viện khi triệu chứng nặng hoặc không thuyên giảm, khiến quá trình điều trị khó khăn hơn rất nhiều.

2. Tự điều trị: Lý do khiến bệnh kéo dài và tiếp tục lây lan

Nhiều bệnh nhân từng bị lậu hoặc giang mai và khi thấy mình có triệu chứng tương tự như lần trước thì lại nghĩ rằng mình tái nhiễm bệnh cũ, nên không đi khám mà tự dùng thuốc. Thưa BS, thực trạng này có phổ biến không và đáng lo ngại như thế nào?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Hiện nay, các công cụ AI được sử dụng rất rộng rãi, hầu như ai cũng biết đến ChatGPT hay Gemini. Nhiều bệnh nhân cũng dựa vào đó để tự tìm hiểu về sức khỏe.

Tôi từng gặp trường hợp bệnh nhân đến khám và nói rằng, do hỏi Chat GPT được giới thiệu tên bác sĩ nên mới tìm đến. Điều này cho thấy AI có mặt tích cực: người bệnh có thể tra cứu thêm những thông tin sức khỏe cơ bản, giúp họ hiểu rõ hơn về cơ thể mình.

Nhưng vấn đề lớn nằm ở chỗ, nhiều người không chỉ tra cứu triệu chứng mà còn tự tìm cách điều trị, rồi tự ra nhà thuốc mua thuốc uống. Có khi đúng nhưng đa số là sai, dẫn đến hậu quả nặng nề.

3. Lậu, giang mai không còn “dễ nhận biết”

Khi người bệnh tự điều trị, liệu có thể nhầm lẫn triệu chứng của lậu, giang mai với các viêm nhiễm thông thường khác hay không, thưa BS?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Hiện nay tại Bệnh viện Bình Dân, chúng tôi triển khai gần như đầy đủ các xét nghiệm về bệnh lây truyền qua đường tình dục. Ngoài lậu và giang mai, còn 14 - 15 tác nhân khác cũng có thể gây bệnh.

Giang mai có thể gây nốt, sẩn trên da, nhưng những tổn thương này rất dễ nhầm với herpes, sùi mào gà…, nên không thể tự nhìn và phân biệt được.

Lậu gây tiểu mủ, tiểu buốt, tiểu rát, tiểu đau, nhưng các tác nhân khác như Chlamydia, Mycoplasma, Ureaplasma… cũng gây triệu chứng tương tự.

Nếu bệnh nhân chỉ “tự chẩn đoán” qua Google hay các công cụ AI thì không thể xác định chính xác được mình đang mắc tác nhân nào. Muốn chẩn đoán đúng bắt buộc phải làm xét nghiệm, từ đó bác sĩ mới đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả.

4. Vì sao người mắc lậu, giang mai dễ bị đồng nhiễm HIV hoặc Chlamydia?

Vì sao người mắc lậu giang mai họ sẽ dễ mắc kèm theo HIV hoặc là Chlamydia, thưa BS?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Đối với các tác nhân lây truyền qua đường tình dục, điểm chung là chúng gây tổn thương tại vùng da và niêm mạc, vốn là hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Khi hàng rào này bị phá vỡ, nguy cơ nhiễm thêm các bệnh khác tăng lên rất cao.

Ví dụ với giang mai, bệnh gây tổn thương loét, sẩn ở da và niêm mạc, làm mất lớp bảo vệ ban đầu. Nếu người bệnh quan hệ tình dục không an toàn với bạn tình có HIV, thì virus HIV dễ dàng xâm nhập qua chính những vùng tổn thương này.

Tương tự, lậu gây viêm và tổn thương tại cơ quan sinh dục, đặc biệt là đường tiết niệu. Khi niêm mạc bị viêm loét, khả năng xâm nhập của HIV hoặc các tác nhân khác như Chlamydia càng cao.

5. Lậu kháng thuốc: Hậu quả của việc tự ý dùng kháng sinh

Tự ý dùng kháng sinh không đúng liều có làm tăng nguy cơ lậu kháng thuốc hay không. Nếu có, tình trạng này nguy hiểm như thế nào, thưa BS?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Hiện nay, tình trạng lậu kháng thuốc đang trở thành vấn đề đáng lo ngại. Người ta dùng thuật ngữ “Super Gonorrhea” - siêu lậu, để chỉ những chủng lậu không đáp ứng với hầu hết các loại kháng sinh thông thường.

Trước đây, vi trùng lậu rất dễ điều trị. Bệnh nhân chỉ cần xét nghiệm đúng tác nhân và chích một mũi kháng sinh là gần như khỏi hoàn toàn. Nhưng hiện nay, điều đó gần như không còn khả thi. Người bệnh phải uống thuốc ít nhất 1 tuần, nhiều trường hợp kéo dài 2 - 4 tuần, thậm chí phải nhập viện truyền kháng sinh.

Có trường hợp điều trị ở hơn 10 bệnh viện, nhưng xét nghiệm vẫn cho kết quả dương tính với lậu. Có bệnh nhân trên 60 tuổi, mang theo cả xấp hồ sơ điều trị từ Nam ra Bắc nhưng vi trùng lậu vẫn tồn tại.

Trong nhiều trường hợp, ngay cả khi sử dụng kháng sinh phổ rộng hoặc kháng sinh mạnh nhất trong bệnh viện, bệnh vẫn không thể dứt điểm. Người bệnh phải chấp nhận sống chung với vi trùng lậu mạn tính, rất khó chịu và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

6. Hết tiểu buốt không có nghĩa là hết lậu

Nếu người bệnh tự uống thuốc ở nhà, thấy hết triệu chứng như tiểu buốt thì có đồng nghĩa đã khỏi bệnh hay không? Hay bệnh vẫn có thể âm thầm gây biến chứng nguy hiểm, thậm chí vô sinh, thưa BS?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Vi trùng lậu đặc biệt “ưa thích” trú ngụ ở tinh hoàn - nơi sản xuất tinh trùng, được ví như “nhà máy sinh sản” của nam giới. Khi xâm nhập vào cơ thể, vi trùng lậu không chỉ nằm ở đường tiểu mà còn có xu hướng di chuyển vào ống dẫn tinh rồi đến tinh hoàn, gây viêm tinh hoàn, viêm mào tinh,... những biến chứng có thể dẫn đến vô sinh.

Trong thực tế điều trị, bác sĩ luôn dặn bệnh nhân rằng kháng sinh uống 2 ngày có thể hết triệu chứng, hết tiểu buốt, hết mủ nhưng phải uống đủ liều 7 ngày và bắt buộc tái khám. Lý do là trong 100 con vi trùng, thuốc chỉ mới “diệt” khoảng 99 con đầu tiên. Con còn lại (chậm đáp ứng hơn) vẫn tồn tại âm thầm.

Khi bệnh nhân ngưng thuốc vì tưởng mình đã khỏi, vi trùng còn sót lại sẽ nhân đôi, tái phát, khiến người bệnh cứ “bị đi bị lại” và tưởng bác sĩ điều trị không hiệu quả. 

Thực tế, khi bác sĩ kiểm tra hồ sơ, toa thuốc ghi rõ thời gian dùng đủ liều, ngày tái khám được khoanh rõ nhưng bệnh nhân không uống đủ hoặc không quay lại xét nghiệm. Chỉ có xét nghiệm kiểm tra sau điều trị mới xác định được vi trùng đã hết hoàn toàn hay chưa.

Nếu còn sót, bác sĩ phải điều trị tiếp; nếu không, người bệnh sẽ trở thành nguồn lây cho những người xung quanh.

7. Giang mai điều trị muộn: Tổn thương giai đoạn 3 không bao giờ phục hồi

Riêng với giang mai, nếu người bệnh tự ý bỏ điều trị và bỏ qua các triệu chứng ban đầu thì bệnh sẽ tiến triển và gây ra những tổn thương vĩnh viễn như thế nào, thưa BS? 

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Hiện nay, số lượng bệnh nhân giang mai đến khám tại Bệnh viện Bình Dân đang tăng lên rõ rệt. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng kỳ vọng giang mai sẽ được kiểm soát hoàn toàn, nhưng thực tế, bệnh đang bùng phát mạnh trở lại, không chỉ ở nhóm đồng tính mà cả người dị tính.

Giang mai có 3 giai đoạn, và chính đặc điểm bệnh “không đau, không ngứa, không khó chịu” ở giai đoạn đầu khiến nhiều người chủ quan:

- Giai đoạn 1: Xuất hiện vết loét nhỏ (khoảng 1-2 cm) ở cơ quan sinh dục, hậu môn hoặc miệng tùy theo vị trí quan hệ. Hoàn toàn không đau, nên người bệnh dễ bỏ qua.

- Giai đoạn 2: Bùng phát ban đỏ, nốt nổi toàn thân. Cũng không đau, không ngứa, khiến nhiều người lầm tưởng dị ứng thời tiết. Nếu không điều trị, bệnh tự lui và bước vào giai đoạn tiềm ẩn.

- Nếu tiếp tục không được phát hiện và điều trị đúng phác đồ, bệnh tiến tới giai đoạn 3. Ở giai đoạn này, xoắn khuẩn giang mai gây tổn thương nặng nề ở nhiều cơ quan: da và mô mềm, tim và mạch máu, hệ thần kinh. 

Điều đáng sợ nhất là dù điều trị muộn có tiêu diệt được vi khuẩn, nhưng các tổn thương đã xảy ra ở giai đoạn 3 sẽ không bao giờ phục hồi.

Nhiều bệnh nhân đến viện khi đã có biểu hiện muộn vì tự chẩn đoán nhầm thành viêm nang lông, dị ứng; lên mạng hoặc hỏi AI rồi tự bôi thuốc, tự mua thuốc uống, thấy triệu chứng tự hết nên tưởng an toàn.

Hậu quả là khi bệnh vào giai đoạn muộn, mọi tổn thương đều không thể đảo ngược.

8. Vì sao chẩn đoán lậu, giang mai bắt buộc phải xét nghiệm?

Một quy trình chẩn đoán chuẩn y khoa của lậu, giang mai như thế nào? Vì sao bác sĩ bắt buộc phải xét nghiệm mà không chỉ dựa vào triệu chứng của bệnh nhân ạ?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Hiện nay, nhiều bệnh nhân khi có triệu chứng bất thường thường tự tra Google hoặc hỏi các công cụ AI, sau đó đối chiếu triệu chứng, rồi tự mua thuốc điều trị. Cách làm này rất nguy hiểm, vì triệu chứng của các bệnh lây qua đường tình dục (STIs) rất giống nhau và dễ gây nhầm lẫn.

Điều quan trọng nhất là: không thể chẩn đoán lậu hay giang mai chỉ bằng triệu chứng. Người bệnh bắt buộc phải đến bác sĩ, được thăm khám và làm xét nghiệm.

Người bệnh có thể đến bất kỳ bệnh viện tuyến quận, tuyến huyện hoặc cơ sở y tế gần nhất, không nhất thiết phải đến tuyến cuối. Tại đó, bác sĩ sẽ thăm khám, đánh giá tổn thương và chỉ định các xét nghiệm cơ bản.

Một số trường hợp có thể soi tươi để định hướng ban đầu, nhưng soi tươi không đủ vì các bệnh như lậu, Chlamydia, Mycoplasma, Ureaplasma… đều có thể gây triệu chứng giống nhau. Nếu chỉ dựa vào triệu chứng hoặc soi tươi, rất dễ chẩn đoán sai tác nhân.

Tại Bệnh viện Bình Dân, bác sĩ không còn dựa vào soi tươi đơn lẻ, mà làm trọn bộ PCR 13 tác nhân để xác định có lậu hay không, có Chlamydia hay không, có đồng nhiễm nhiều tác nhân hay không.

Tôi từng gặp một bệnh nhân dương tính cùng lúc 5 tác nhân. Với những ca như vậy, không thể điều trị như một trường hợp lậu đơn thuần, mà cần phối hợp nhiều loại thuốc và điều trị kéo dài mới đạt hiệu quả.

9. “Tự tìm hiểu thì tốt, nhưng điều trị phải để bác sĩ”

Nhờ BS gửi đến một vài lời khuyên giúp bạn đọc an tâm hơn: nếu chẳng may mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai, chúng ta cần làm gì để đi khám và đạt hiệu quả điều trị tốt nhất?

ThS.BS Trần Đoàn Thiên Quốc trả lời:

Một lời khuyên rất quan trọng là: tìm hiểu thông tin sức khỏe là tốt, nhưng không nên dựa hoàn toàn vào những gì đọc được trên mạng. Việc giao tiếp qua màn hình không thể giúp bác sĩ nhìn thấy tổn thương thật sự trên cơ thể người bệnh.

Khi có triệu chứng, điều đúng đắn nhất là tìm đến bác sĩ chuyên môn và đến cơ sở y tế phù hợp. Tại đây, bác sĩ sẽ khám trực tiếp, kiểm tra tổn thương trên da và vùng sinh dục: có sưng - đỏ - loét - chảy mủ hay không, loại mủ có màu gì (mủ xanh, mủ vàng, mủ trắng - mỗi loại gợi ý tác nhân khác nhau). Sau đó bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác.

Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ mới đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp bệnh được điều trị tới nơi tới chốn.

Các bệnh lây truyền qua đường tình dục không chỉ ảnh hưởng chuyện tình dục mà còn tác động trực tiếp đến khả năng sinh sản. Nếu tự ý điều trị, bỏ qua triệu chứng hoặc điều trị không đủ liều, bệnh có thể để lại hậu quả vĩnh viễn.