Trước giờ mổ: Làm gì để giữ bình tĩnh và an tâm điều trị?

1. Đa phần bệnh nhân hoảng hốt, căng thẳng khi nhận chỉ định phẫu thuật

Thưa bác sĩ, tâm lý của bệnh nhân và người thân thường như thế nào khi nhận được chỉ định phẫu thuật?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh - Phó trưởng Phòng Kế hoạch tổng hợp, Bệnh viện Bình Dân (TPHCM) trả lời:

Phẫu thuật, dù là tiểu phẫu hay đại phẫu, đều khiến người bệnh và gia đình lo lắng. Nhiều người cảm thấy hoang mang, thậm chí sốc, từ chối tiếp nhận thông tin khi nghe bác sĩ thông báo cần mổ.

Là bác sĩ ngoại khoa, tôi đã gặp không ít trường hợp như vậy. Khi đó, bên cạnh việc giải thích chuyên môn, chúng tôi phải đồng hành về mặt tâm lý, giúp người bệnh trấn tĩnh, tin tưởng và hợp tác với ê-kíp điều trị. Tâm lý ổn định là yếu tố quan trọng, góp phần vào thành công của ca phẫu thuật.

2. Ổn định tâm lý - bước đầu tiên để vượt qua phẫu thuật 

Thưa BS, trước khi bước vào cuộc phẫu thuật, bệnh nhân và gia đình cần chuẩn bị tâm lý như thế nào?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh trả lời:

Với kinh nghiệm từng là người nuôi bệnh, tôi rất hiểu cảm giác lo lắng của người thân khi nghe tin phải phẫu thuật. Dù được giải thích kỹ về quy trình mổ và chăm sóc hậu phẫu, sự bất an vẫn là điều khó tránh khỏi.

Ở người bệnh, nếu chưa được cung cấp đầy đủ thông tin, tâm lý càng dễ rơi vào hoang mang. Huyết áp, nhịp tim thường tăng cao, vẻ mặt cũng lộ rõ lo âu. Lúc này, sự động viên từ người nhà và lời giải thích cặn kẽ từ bác sĩ, đặc biệt là ê-kíp trực tiếp phẫu thuật, đóng vai trò quan trọng trong việc trấn an tinh thần.

Tại Bệnh viện Bình Dân, chúng tôi luôn cố gắng trao đổi rõ với người bệnh về ca mổ, thời gian nằm viện dự kiến, các biện pháp chăm sóc và nguy cơ có thể xảy ra. Khi hiểu rõ và được tham gia vào quá trình chuẩn bị, bệnh nhân sẽ bớt lo lắng, hợp tác tốt hơn trong điều trị.

Mỗi người bệnh là một hoàn cảnh khác nhau. Trẻ nhỏ, người cao tuổi, hoặc bệnh nhân là trụ cột kinh tế trong gia đình sẽ có những áp lực riêng khi đứng trước quyết định mổ. Không ít trường hợp, người bệnh muốn mổ nhưng gia đình còn phân vân, dẫn đến tâm lý rối ren.

Với các ca cấp cứu, bệnh diễn tiến nặng, quyết định cần được đưa ra nhanh chóng dựa trên chỉ định chuyên môn. Còn với phẫu thuật chương trình - tức là ca mổ đã được lên kế hoạch - người bệnh nên dành thời gian tìm hiểu kỹ về ê-kíp mổ, phương pháp và điều kiện tại bệnh viện.

Bác sĩ là người đồng hành, tư vấn mọi giải pháp phù hợp nhất. Sau khi thảo luận kỹ lưỡng và đi đến thống nhất, bệnh nhân nên giữ vững tinh thần, tuân thủ kế hoạch điều trị. Khi tâm lý đã sẵn sàng, nỗi sợ hãi cũng sẽ vơi đi rất nhiều.

3. Mổ cấp cứu và mổ chương trình: Quá trình chuẩn bị có gì khác nhau?

Đối với các bác sĩ, trường hợp thăm khám, phát hiện bệnh và có chỉ định mổ và trường hợp mổ cấp cứu sẽ có những hướng tư vấn khác nhau như thế nào?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh trả lời:

Khi phẫu thuật là phương án điều trị, bệnh nhân thường băn khoăn với các câu hỏi như “Có thể uống thuốc mà không cần phẫu thuật không?” hay “Có cách nào để tránh phẫu thuật không?”.

Tuy nhiên, trong y khoa, có những bệnh lý buộc phải phẫu thuật để điều trị, và ca mổ là điều cần thiết. Nếu không phẫu thuật, việc điều trị sẽ không triệt để.

Trong các ca mổ, chúng ta có mổ chương trình và mổ cấp cứu. Mổ chương trình là những ca được lên lịch sẵn, có thời gian chuẩn bị đầy đủ về thể trạng, tâm lý, dinh dưỡng và tài chính.

Ngược lại, mổ cấp cứu thường diễn ra trong thời gian ngắn, do tai nạn, chấn thương hoặc các bệnh lý đột ngột như viêm ruột thừa, thủng dạ dày, vỡ bàng quang, ứ nước nhiễm khuẩn… Những trường hợp này buộc phải phẫu thuật khẩn cấp, không có thời gian chuẩn bị về mặt thể chất hay tinh thần. Chỉ sau 30-60 phút kể từ khi hoàn thiện hồ sơ, ca mổ có thể được tiến hành.

Trong những tình huống cấp cứu, sự hỗ trợ từ người thân rất quan trọng. Họ là chỗ dựa tinh thần, giúp bệnh nhân vững tâm đối mặt với ca mổ, đặc biệt khi người bệnh chưa kịp lo liệu tài chính hay công việc. Với các bệnh nhân không thể tự quyết định, người nhà cũng là người thay mặt trao đổi, thống nhất hướng điều trị với bác sĩ.

Tại Bệnh viện Bình Dân, dù là mổ cấp cứu hay chương trình, đội ngũ bác sĩ luôn tuân thủ quy trình tư vấn - giải thích rõ ràng về chỉ định mổ, rủi ro nếu không điều trị, lợi ích đạt được và chi phí liên quan, giúp bệnh nhân và gia đình an tâm trước khi bước vào cuộc phẫu thuật.

4. Trước giờ mổ, làm gì để giữ bình tĩnh?

Trước giờ mổ, có những phương pháp nào đơn giản nhưng hiệu quả giúp bệnh nhân giữ bình tĩnh, giảm lo âu? Trong thời gian chờ phẫu thuật, các bác sĩ, điều dưỡng thường làm gì để giúp bệnh nhân có tinh thần thoải mái, an tâm hơn?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh trả lời:

Khoảng thời gian chờ lên phòng mổ là một giai đoạn đặc biệt, ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh. Lúc này, người bệnh chỉ nên tập trung vào bản thân mình, tránh trò chuyện với các bệnh nhân khác vì có thể bị ảnh hưởng bởi tâm lý bất an từ họ.

Một phương pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả để giảm căng thẳng là hít thở sâu, đều đặn. Ngoài ra, với những người có đức tin tôn giáo, việc nghĩ đến điều thiêng liêng có thể giúp ổn định tinh thần, tạo cảm giác an yên trước ca mổ. 

Nhân viên y tế, bác sĩ, điều dưỡng luôn ở bên cạnh bệnh nhân suốt quá trình trước mổ, trong mổ và chăm sóc sau mổ. Ê-kíp phẫu thuật luôn mong muốn điều tốt đẹp nhất đến với bệnh nhân, với ca mổ suôn sẻ và thành công. Mỗi vấn đề khách quan xảy ra trong ca mổ đều khiến chúng tôi lo lắng và căng thẳng, nhưng luôn giữ sự tập trung cao độ để xử lý tốt nhất.

Cá nhân tôi luôn mong rằng bệnh nhân và người nhà sẽ xem tôi như một người đồng hành trong quá trình điều trị này. Lãnh đạo Bệnh viện Bình Dân, cũng như lãnh đạo các khoa, phòng, đều hy vọng tất cả các ca mổ diễn ra thành công trọn vẹn.

Về phía người bệnh, tâm lý căng thẳng có thể làm tăng huyết áp, gây rối loạn nhịp tim trong quá trình gây mê, thậm chí phải hoãn mổ. Nếu cảm thấy lạnh vì nhiệt độ trong phòng mổ, bệnh nhân có thể báo để được hỗ trợ thêm thiết bị giữ ấm. Trường hợp muốn gặp người thân trước khi phẫu thuật, bệnh nhân cũng được tạo điều kiện thuận lợi.

5. Bệnh viện Bình Dân sẵn sàng lắng nghe, giải đáp mọi thắc mắc trước - trong - sau mổ

Trong quá trình công tác, bác sĩ có từng gặp trường hợp bệnh nhân hoặc người nhà không đồng ý với phương pháp điều trị? Mâu thuẫn này thường được giải quyết ra sao?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh trả lời: 

Đây là tình huống chúng tôi thường gặp trong thực hành lâm sàng. Việc cung cấp đầy đủ thông tin để bệnh nhân hiểu rõ tình trạng sức khỏe và hướng điều trị là điều rất quan trọng. Nhiều người bệnh đến Bệnh viện Bình Dân đã có sự tìm hiểu kỹ lưỡng, nên thường hợp tác tốt và tuân thủ quy trình điều trị.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người nhà có nhiều ý kiến khác nhau, nhất là khi bệnh nhân không thể tự đưa ra quyết định. Khi đó, chúng tôi thường trao đổi trước với người bệnh (nếu còn khả năng tiếp nhận), sau đó gặp riêng người thân để giải thích cụ thể về hướng điều trị. 

Nhân viên y tế đóng vai trò tư vấn và đồng hành. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về bệnh nhân và gia đình. Việc trao đổi rõ ràng, lắng nghe và tôn trọng lẫn nhau sẽ giúp xây dựng niềm tin, từ đó quá trình điều trị diễn ra hiệu quả và suôn sẻ hơn.

6. Ê-kíp phẫu thuật giúp bệnh nhân “cập bến” sức khỏe an toàn

Nếu chỉ có một khoảnh khắc ngắn trước ca mổ, bác sĩ thường nói gì để giúp người bệnh vững tâm hơn? Đâu là thông điệp mà bác sĩ luôn muốn gửi gắm trước “giờ G”?

ThS.BS Trang Võ Anh Vinh trả lời: 

Tôi thường đến gần giường mổ, nắm tay bệnh nhân và trấn an họ. Nếu ca mổ thực hiện dưới gây mê, tôi sẽ nói: “Chỉ cần ngủ một giấc, khi tỉnh dậy là mọi chuyện đã xong”. Sau đó, tôi hướng dẫn bệnh nhân hít sâu, thở chậm để thư giãn. Nếu họ có tín ngưỡng, tôi khuyến khích họ dựa vào niềm tin đó như một điểm tựa tinh thần. 

Trong những khoảnh khắc đó, nhiều bệnh nhân nắm chặt tay tôi - họ rất cần sự động viên. Với các ca mổ gây tê, tôi sẽ trò chuyện suốt quá trình mổ để giúp bệnh nhân cảm thấy yên tâm, hợp tác tốt trong việc điều chỉnh nhịp thở và chủ động báo cho ê-kíp nếu có biểu hiện bất thường như đau, lạnh hay khó chịu.

Chúng tôi luôn cố gắng giữ cho bệnh nhân không sợ hãi, tránh lo lắng quá mức - vì điều đó có thể khiến huyết áp tăng cao. Dù bệnh nhân thường chỉ nhìn thấy bác sĩ phẫu thuật, nhưng thực tế trong phòng mổ có rất nhiều người đang đồng hành cùng nhau. 

Thầy của tôi từng dạy rằng, người bệnh và bác sĩ như cùng ngồi trên một chiếc thuyền vượt qua cơn bão. Phẫu thuật viên là thuyền trưởng, còn các thành viên ê-kíp là những thủy thủ, cùng nỗ lực đưa bệnh nhân về bến bờ sức khỏe. Đó là mục tiêu mà chúng tôi luôn hướng tới - đưa người bệnh đến nơi an toàn.

Khi đến bệnh viện, tôi mong rằng bệnh nhân và người thân có thể an tâm và tin tưởng vào chúng tôi.