Paracetamol, coi chừng tác dụng phụ trên da

Bài viết không cung cấp các lời khuyên, chẩn đoán, điều trị bệnh, giảm nhẹ bệnh. Nôi dung chỉ có tính chất tham khảo, thuận tiện cho việc tra cứu và không thay thế cho việc chẩn đoán, các phương pháp điều trị y khoa. Thảo luận với bác sĩ để được hướng dẫn điều trị và dùng thuốc an toàn.

Nhiều người biết rằng dùng paracetamol để giảm đau hạ nhiệt tương đối an toàn do paracetamol không gây đau dạ dày, tức không gây viêm loét dạ dày - tá tràng. Song chúng ta vẫn phải lưu ý độc tính của nó đối với gan. Khá nhiều trường hợp ngộ độc paracetamol dẫn đến hoại tử tế bào gan, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người có chức năng gan hoạt động kém.

Khi đưa thuốc vào cơ thể, thuốc được xem là chất lạ. Vì vậy, ngoài tác dụng chính là điều trị phòng bệnh do thuốc đem lại, cơ thể ta có thể chống lại chất lạ đó bằng những phản ứng gây rối loạn. Đặc biệt có phản ứng gọi là dị ứng thuốc.

Dị ứng thuốc biểu hiện bằng nhiều dạng. Biểu hiện nhẹ thường là trên da nổi mề đay, mẩn ngứa. Nhưng ADR trên da do paracetamol gây ra có ba hội chứng thuộc loại nghiêm trọng có thể gây tử vong. Đó là:

- Hội chứng Stevens-Johnson (SJS): là dị ứng thuốc thể bọng nước, bọng nước khu trú ở quanh các hốc tự nhiên: mắt, mũi, miệng, tai, bộ phận sinh dục và hậu môn. Ngoài ra có thể kèm theo sốt cao, viêm phổi, rối loạn chức năng gan, thận. Chẩn đoán hội chứng Stevens-Johnson khi có ít nhất hai hốc tự nhiên bị tổn thương.

- Hội chứng hoại tử da nhiễm độc (TEN): còn gọi hội chứng Lyell, gồm có:

Các tổn thương đa dạng ở da: ban dạng sởi, ban dạng tinh hồng nhiệt, hồng ban hoặc các bọng nước bùng nhùng, các tổn thương nhanh chóng lan tỏa khắp người.

Tổn thương niêm mạc mắt: viêm giác mạc, viêm kết mạc mủ, loét giác mạc.

Tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa: viêm miệng, trợt niêm mạc miệng, loét hầu, họng thực quản, dạ dày, ruột.

Tổn thương niêm mạc đường sinh dục, tiết niệu.

Ngoài ra còn có các triệu chứng toàn thân trầm trọng như sốt, xuất huyết đường tiêu hóa, viêm phổi, viêm cầu thận, viêm gan... đưa đến tỉ lệ tử vong cao 15-30%.

- Hội chứng ngoại ban mụn mủ toàn thân cấp tính (AGEP): mụn mủ vô trùng nhỏ phát sinh trên nền hồng ban lan rộng. Tổn thương thường xuất hiện ở các nếp gấp như nách, bẹn, sau đó có thể lan rộng toàn thân. Triệu chứng toàn thân thường có là sốt, xét nghiệm máu bạch cầu trung tính tăng cao.

ADR trên da do paracetamol gây ra mặc dù tỉ lệ mắc phải là không cao nhưng nghiêm trọng. Vì vậy, khi cho bệnh nhân dùng thuốc chứa dược chất này, bác sĩ cần cảnh báo bệnh nhân về các dấu hiệu của phản ứng trên da nghiêm trọng như hội chứng Stevens-Johnson, hội chứng hoại tử da nhiễm độc (TEN), hội chứng ngoại ban mụn mủ toàn thân cấp tính (AGEP) vừa kể ở trên.

Còn với người bệnh, khi phát hiện những dấu hiệu phát ban trên da đầu tiên hoặc bất kỳ dấu hiệu phản ứng dị ứng nào khác, cần phải ngừng sử dụng thuốc. Người từng bị các phản ứng trên da nghiêm trọng do paracetamol gây ra thì không được dùng thuốc trở lại và khi đến khám chữa bệnh cần phải thông báo cho nhân viên y tế biết về vấn đề này.

Ngoài cảnh giác với ADR trên da do paracetamol, dùng thuốc chứa paracetamol còn cần lưu ý không dùng paracetamol để tự điều trị cảm sốt, giảm đau quá mười ngày ở người lớn và quá năm ngày ở trẻ em, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn; người uống rượu nhiều không nên dùng bừa bãi paracetamol...

Người dân có thể mua các thuốc trị cảm cúm không cần toa của bác sĩ - Ảnh: Hoàng Thạch vân

Nếu gặp phản ứng phụ, dừng thuốc ngay

Cục Quản lý dược vừa có văn bản đề nghị các sở y tế, bệnh viện cập nhật ngay cho các thầy thuốc, cơ sở cung cấp thuốc phản ứng phụ trên da ở bệnh nhân dùng thuốc chứa paracetamol, cảnh báo bệnh nhân sử dụng thuốc biết các dấu hiệu phản ứng trên da nghiêm trọng và có thể gây tử vong. Trong trường hợp bệnh nhân dùng thuốc chứa paracetamol gặp phản ứng phụ, đề nghị dừng thuốc ngay và tìm loại thuốc hạ sốt, giảm đau khác thay thế. Với các công ty đăng ký, sản xuất thuốc, cục yêu cầu cập nhật ngay cảnh báo nói trên vào tờ hướng dẫn sử dụng thuốc. Với các thuốc đang chờ cấp đăng ký, cục cho biết chỉ xét cấp đăng ký thuốc khi nhà sản xuất/đăng ký đã nộp đủ hồ sơ đã cập nhật các tác dụng phụ mới phát hiện.

Ngoài ra, PGS.TS Lê Văn Truyền - nguyên thứ trưởng Bộ Y tế - cho rằng khi đã dị ứng với paracetamol, việc sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác đều cần có sự tư vấn và chỉ định của bác sĩ. “Paracetamol là thuốc bán không cần đơn do tỉ lệ phản ứng phụ không nhiều, nhưng như vậy cũng không phải là không có phản ứng phụ và cũng cần cảnh báo về tác dụng phụ” - PGS Truyền cho biết.

Theo thống kê của Cục Quản lý dược, thuốc chứa paracetamol là nhóm thuốc có nhiều số đăng ký vào loại nhất của ngành dược, với hàng trăm loại thuốc chứa paracetamol cả sản xuất trong nước và nhập khẩu... Điều đáng nói là các tác dụng phụ nghiêm trọng kể trên đã được FDA cảnh báo từ tháng 8/2013, nhưng Việt Nam phải đến đầu năm 2014 mới cập nhật và cảnh báo cho hệ thống y tế.

Theo L.Anh - Tuổi trẻ