Những lưu ý về
HA
Ở một số
người, việc điều trị được xem là ổn khi số HA được ổn định ở mức cao hơn, như đối với người bệnh
tuổi trung niên hoặc có bệnh đái tháo đường, mục tiêu của việc điều trị là đưa HA về dưới
130/85mmHg, hoặc ở người từ 60 tuổi trở lên đưa HA về dưới 140/90mmHg.
Điều đặc
biệt lưu ý đối với người bị bệnh THA, bên cạnh việc dùng thuốc (có khi phải dùng thuốc suốt đời) để
kiểm soát tốt HA, còn phải quan tâm đến những yếu tố trong cuộc sống có thể ảnh hưởng đến HA, làm
HA tăng cao hơn trị số mà việc điều trị cần phải đạt được.
Như
trong chế độ dinh dưỡng, người bị bệnh THA không được ăn mặn, tức hạn chế ăn muối (muối natri
clorua) vì natri của muối hiện diện nhiều trong cơ thể sẽ giữ nước làm THA. Nếu người dư cân béo
phì phải có chế độ ăn uống giúp giảm cân, bởi vì có nhiều công trình nghiên cứu cho thấy người thực
hiện chương trình giảm cân tích cực sẽ giảm nguy cơ THA rất rõ.
Về chế
độ sinh hoạt, người bệnh THA nên tăng vận động thể lực thích hợp (vừa giúp hạ HA vừa giảm nguy cơ
bị các bệnh tim mạch và nội khoa khác), nếu hút thuốc lá phải ngưng thói quen xấu này, hạn chế tối
đa việc uống rượu bia, tập thư giãn để chống stress trong cuộc sống.
Điều mà
rất ít người quan tâm là việc dùng thuốc (người bệnh THA không chỉ dùng thuốc trị THA, mà còn dùng
nhiều thuốc để trị bệnh từ thông thường như cảm cúm đến các bệnh nội khoa khác) có thể gây THA một
cách bất thường.
Các thuốc có thể gây
THA
Dạng
thuốc sủi bọt: khá
nhiều thuốc được dùng ở dạng sủi bọt (còn gọi là viên sủi), chỉ uống khi hòa tan thuốc này trong ly
nước cho tan hoàn toàn mới uống.
Hai loại
thuốc thông dụng là thuốc giảm đau hạ nhiệt trị cảm sốt và thuốc bổ cung cấp vitamin, chất khoáng
thường được dùng với dạng sủi bọt để giúp cho dễ uống. Nhưng chính dạng thuốc sủi bọt này làm cho
người uống bị THA.
Do dạng
thuốc sủi bọt luôn chứa tá dược rã sinh khí là natri bicarbonat hoặc natri carbonat (khi hòa vào
nước sẽ phản ứng với acid citric cũng là tá dược phóng thích khí CO2 gây sủi bọt), cho nên, trong
thuốc sủi bọt luôn chứa natri (mỗi viên thuốc sủi bọt có chứa 274 - 460mg natri), có thể gây THA
đối với người bị sẵn bệnh lý này và đang kiêng muối. Người cao tuổi đang điều trị bệnh THA tuyệt
đối không dùng thuốc dạng sủi bọt.
Thuốc
trị cảm - sổ mũi chứa phenylpropanolamin, pseudoephedrin: các
thuốc trị cảm - sổ mũi ngoài dược chất paracetamol thường chứa thêm thuốc có tác dụng làm co mạch,
chống sung huyết ở niêm mạc mũi như phenylpropanolamin hoặc pseudoephedrin (vì vậy thuốc làm cho
hết sổ mũi, nghẹt mũi rất tốt).
Nhưng
chính do chứa chất co mạch vừa kể mà dùng thuốc để trị cảm sổ mũi không thôi, có thể bị THA rất
đáng ngại. Người đã sẵn bị bệnh THA cần xem kỹ thành phần của thuốc trị cảm (chỉ có paracetamol là
không đáng ngại) để dùng thuốc cho an toàn.
Thuốc
giảm cân: có một
số thuốc giảm cân có thể làm THA đối với người đang điều trị bệnh này, đó là sibutramin và ephedra.
Sibutramin là thuốc Tây y được chính thức công nhận điều trị dư cân béo phì. Còn ephedra (thực chất
ephedra là vị thuốc Đông y tên Ma hoàng) có trong chế phẩm thực phẩm chức năng, dùng để giảm cân
thông dụng ở Hoa Kỳ (có thể chế phẩm loại này được nhập không chính thức vào nước ta).
Cũng cần
lưu ý một số thuốc trị cảm có thể chứa ephedrin là dược chất có trong ephedra (ephedrin dùng liều
cao để giảm cân trong khi dùng liều thấp giúp trị nghẹt mũi, sổ mũi giống như
pseudoephedrin).
Thuốc
trị viêm xương khớp: đó là
các thuốc được gọi tên chung là các thuốc chống viêm không steroid (viết tắt là NSAID). Không chỉ
có thuốc NSAID cổ điển như diclofenac, ibuprofen… mà cả thuốc mới như celecoxib có thể gây THA.
Người cao tuổi thường dễ mắc bệnh viêm xương khớp (còn gọi là thoái hóa khớp) nếu có thêm bệnh THA
mà lại dùng bừa bãi thuốc NSAID thì dễ bị tai biến nguy hiểm.
Thuốc
hormone: có 2
loại hormone (còn gọi là nội tiết tố do tuyến nội tiết tiết ra) được dùng làm thuốc và dùng lâu dài
có thể gây THA là estrogen và glucocorticoid (thường được gọi corticoid).
Estrogen
là hormone thường có trong thuốc ngừa thai phối hợp (vừa chứa estrogen và progesteron là 2 hormone
sinh dục nữ) và thuốc trị rối loạn do mãn kinh ở phụ nữ (gọi là liệu pháp hormone thay thế).
Estrogen không chỉ có nguy cơ THA mà còn gây huyết khối làm thuyên tắc tĩnh mạch.
Còn
corticoid là tên chung của các thuốc như: dexamethason, prednisolon, prednison… là thuốc chống
viêm, chống dị ứng (trị viêm xương khớp, hen suyễn…) có thể gây THA do giữ nước và natri lại trong
cơ thể.
Thuốc
Đông y: ở các
nước phương Tây, thuốc Đông y được xem là chế phẩm "hỗ trợ dinh dưỡng" hay "thực phẩm chức năng"
nhưng lưu ý có một số thuốc Đông y có thể gây THA. Như cam thảo có thể gây THA do tác dụng giữ nước
và natri lại trong cơ thể. Đặc biệt là nhân sâm là vị thuốc quý dùng lâu đời trong Đông y được
nhiều người chuộng dùng.
Đối với
người bình thường, thuốc được xem là an toàn nhưng đối với người bị THA hoặc bị các bệnh tim mạch
khác, nhân sâm do có tác dụng kích thích, đặc biệt nhân sâm thường phối hợp với các vị thuốc kích
thích dùng lâu ngày có thể gây THA.
Ở ta cần lưu ý có tình trạng lưu hành thuốc Đông y giả mạo,
thường kết hợp với thuốc Tây y là corticoid nhằm đạt các tác dụng: trị đau nhức, ăn được, mập ra…
nhưng dùng lâu ngày sẽ bị các tác dụng phụ nguy hiểm, trong đó có gây THA.
Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Đức - Sức khỏe và Đời sống
|