Ciprofloxacin là kháng sinh trị bệnh gì, tác dụng phụ ra sao?

Ciprofloxacin là thuốc gì, tác dụng như thế nào?

Ciprofloxacin là kháng sinh bán tổng hợp có phổ kháng khuẩn rộng, và được coi là một trong những thuốc có tác dụng mạnh nhất trong nhóm fluoroquinolon.

Ciprofloxacin chỉ được chỉ định cho các nhiễm khuẩn nặng mà các thuốc kháng sinh thông thường không tác dụng để tránh phát triển các vi khuẩn kháng Ciprofloxacin như: Viêm đường tiết niệu trên và dưới, viêm tuyến tiền liệt, viêm xương - tủy, viêm ruột vi khuẩn nặng, nhiễm khuẩn nặng mắc trong bệnh viện (nhiễm khuẩn huyết, người bị suy giảm miễn dịch). Dự phòng bệnh não mô cầu và nhiễm khuẩn ở người suy giảm miễn dịch. Ngoài ra, thuốc còn có tác dụng cộng hưởng với các nhóm kháng sinh khác (như betalactam, aminozid) nên khi phối hợp thường cho kết quả điều trị cao (điển hình là phối hợp với azocillin).

Thuốc có tác dụng ngay cả với các vi khuẩn đã kháng lại các kháng sinh thuộc những nhóm khác như betalactam, aminoglycosid, tetracyclin...

Hiện nay, trên thị trường Việt Nam có rất nhiều sản phẩm có thành phần hoạt chất là Ciprofloxacin như Ciprofloxacin 0,3%, Ciprofloxacin 500mg, Ciprofloxacin 250mg. Trong đó, Ciprofloxacin 0,3% có dạng thuốc nhỏ. Thuốc dung nạp đường uống hay tiêm như nhau, nhưng đường uống dùng điều trị thuận lợi hơn.

Trong trường hợp Ciprofloxacin nhỏ tai hoặc mắt dùng để điều trị các tình trạng tại:

Mắt: Viêm kết mạc, viêm giác mạc, loét giác mạc, viêm bờ mi, viêm kết mạc bờ mi, viêm tuyến mi (Meibomius) cấp và viêm túi lệ gây bởi những chủng vi khuẩn nhạy cảm với Ciprofloxacin . Phòng ngừa nhiễm khuẩn mắt sau khi ghép giác mạc và kết mạc, sau tổn thương gây ra do các tác nhân vật lý và hóa học, trước và sau khi mổ mắt. Phòng ngừa các nhiễm khuẩn mắt liên quan đến Neisseria gonorrhoeae hoặc Chlamydia trachomatis.

Tai: Viêm tai ngoài, viêm tai giữa cấp và viêm tai giữa có mủ mãn tính, phòng ngừa trong phẫu thuật vùng tai như phẫu thuật xương chũm và sau phẫu thuật.

Liều dùng thuốc

Muốn thuốc hấp thu nhanh, nên uống thuốc Ciprofloxacin 2 giờ sau bữa ăn. Người bệnh cần được dặn uống nhiều nước và không uống thuốc chống toan dạ dày trong vòng 2 giờ sau khi uống thuốc.

Thời gian điều trị Ciprofloxacin tùy thuộc vào loại nhiễm khuẩn và mức độ nặng nhẹ của bệnh và cần được xác định tùy theo đáp ứng lâm sàng và vi sinh vật của người bệnh. Với đa số nhiễm khuẩn, việc điều trị cần tiếp tục ít nhất 48 giờ sau khi người bệnh không còn triệu chứng. Thời gian điều trị thường là 1 - 2 tuần, nhưng với các nhiễm khuẩn nặng hoặc có biến chứng, có thể phải điều trị dài ngày hơn.

Điều trị Ciprofloxacin có thể cần phải tiếp tục trong 4 - 6 tuần hoặc lâu hơn trong các nhiễm khuẩn xương và khớp. Tiêu chảy nhiễm khuẩn thường điều trị trong 3 - 7 ngày hoặc có thể ngắn hơn.

- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới: 100mg x 2 lần/ngày

- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu trên: 250 - 500mg x 2 lần /ngày

- Lậu không có biến chứng: Liều duy nhất 500mg/ngày

- Viêm tuyến tiền liệt mạn tính: 500mg x 2 lần/ngày

- Nhiễm khuẩn ở da, mô mềm, xương : 500 - 700mg x 2 lần/ngày

Viêm ruột nhiễm khuẩn nặng:

+ Liều điều trị : 500mg x 2 lần/ngày
+ Liều dự phòng : 500mg/ngày                                                    

- Phòng các bệnh do não mô cầu : Liều duy nhất 500mg/ngày

- Phòng nhiễm khuẩn Gram âm ở người bệnh bị suy giảm miễn dịch : 250 - 500mg x 2 lần/ngày

- Nhiễm khuẩn bệnh viện nặng, điều trị nhiễm khuẩn ở người bị bệnh suy giảm miễn dịch: 500 - 750mg x 2 lần/ngày.

Liều dùng Ciprofloxacin cho trẻ em là gì?

Liều thông thường cho trẻ em dự phòng bệnh than:

Liều dự phòng cho trẻ em đã phơi phiễm do hít phải trực khuẩn than Bacillus anthracis

- Tiêm tĩnh mạch: 10 mg/kg mỗi 12 giờ (liều tối đa: 400 mg/liều).
- Uống: 15 mg/kg mỗi 12 giờ (liều tối đa: 500 mg/liều).

Việc điều trị nên bắt đầu càng sớm càng tốt sau khi có nghi ngờ tiếp xúc hoặc đã xác định phơi nhiễm. Tổng thời gian điều trị (kết hợp tiêm tĩnh mạch và thuốc uống) là 60 ngày.

Liều thông thường cho trẻ em bị nhiễm trùng đường tiết niệu

Nhiễm khuẩn có biến chứng do khuẩn Escherichia coli:

1-18 tuổi:

- Tiêm tĩnh mạch: 6-10 mg/kg mỗi 8 giờ (liều tối đa: 400 mg/liều).
- Uống: 10-20 mg/kg mỗi 12 giờ (liều tối đa: 750 mg/liều).

Tổng thời gian điều trị (kết hợp tiêm tĩnh mạch và thuốc uống) là 10-21 ngày.

Đối với trẻ em, Ciprofloxacin không phải là thuốc đầu tiên được lựa chọn do tỷ lệ mắc phản ứng bất lợi cao.

Tác dụng phụ khi dùng Ciprofloxacin

Ciprofloxacin là một trong những loại thuốc bán chạy nhất tại Việt Nam bởi không chỉ khả năng “độc lập tác chiến” vô cùng lợi hại, Ciprofloxacin còn có thể “song kiếm hợp bích” với các nhóm khác sinh khác, tạo nên hiệu quả vô cùng đáng ngưỡng mộ. Tuy nhiên, bên cạnh nhiều ưu điểm, Ciprofloxacin cũng có không ít tác dụng phụ và khi sử dụng cần chú ý đến các trường hợp đặc biệt.

Tác dụng phụ của thuốc chủ yếu là lên dạ dày - ruột, thần kinh trung ương và da. Các dấu hiệu như: phân đen, phân mềm, da phồng rộp, lột da, nước tiểu có máu hoặc có màu đục, cảm giác ớn lạnh, lượng nước tiểu giảm, tiêu chảy, đau khớp hoặc cơ, tổn thương da, da thường bầm tím, sưng, loét là các dấu hiệu cảnh báo có thể nhận biết.

Ngoài ra bạn có thể bị nhức đầu, sốt do thuốc, xuất hiện các đốm trắng trong miệng, trên môi, đay dạ dày nặng, phát ban, sưng mặt, sưng ngón tay - bàn chân, chảy máu hoặc bầm tím bất thường, tăng cân bất thường hoặc da có màu vàng…

Trên một số người, Ciprofloxacin còn có thể gây ra chóng mặt, ngứa mắt, buồn ngủ.

Đặc biệt, đã có báo cáo về một vài trường hợp bị hoại tử tế bào gan, viêm gan, vàng da ứ mật, viêm gân (gân gót) và mô bao quanh. Có một vài trường hợp bị đứt gân, đặc biệt là ở người cao tuổi khi dùng phối hợp với corticosteroid. Bên cạnh đó, có thể kể đến một số tác dụng không mong muốn hiếm gặp khác gồm: nhạy cảm với ánh sáng khi phơi nắng, phù thanh quản hoặc phù phổi, khó thở, co thắt phế quản.

Lúc này, bạn nên ngưng dùng thuốc và xin lời khuyên từ bác sĩ ngay lập tức khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu cảnh báo được đề cập ở trên.

Trường hợp nào nên cân nhắc khi sử dụng ciprofloxacin?

Ciprofloxacin được giới chuyên gia đánh giá là một anh chàng lắm tài, nhiều tật của làng dược. Năm 2008, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ đã đưa loại thuốc trên vào danh sách “đen” ở tất cả các bệnh viện và trung tâm chữa bệnh. Tại quốc gia này, việc sử dụng Ciprofloxacin cho trẻ em gần như bị cấm. Bởi qua kết quả khảo sát lâm sàng cho thấy, Ciprofloxacin là nguyên nhân làm tổn thương sự phát triển sụn và khớp; đặc biệt là các dây chằng.

Với trẻ em hoặc những người có tiền sử bệnh về đường ruột, khi sử dụng Ciprofloxacin, vi khuẩn có lợi ở đường ruột sẽ bị tiêu diệt hết, gây mất cân bằng sinh thái vi khuẩn trong cơ thể. Một số người khác còn những phản ứng quá mẫn nghiêm trọng như phù mặt, phù thanh quản, khó thở...

Ngoài ra, phụ nữ đang mang thai và cho con bú, nếu dùng Ciprofloxacin trong suốt thai kỳ có thể gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của em bé. Hơn nữa, Ciprofloxacin được bài tiết qua sữa mẹ nên trẻ bú sữa mẹ chứa thuốc có thể gây nên các tác dụng phụ nghiêm trọng cho sức khỏe của trẻ. Trong cả hai trường hợp này, cần được cân nhắc kỹ trước khi dùng hay dùng thuốc khác thay thế hoặc ngưng cho trẻ bú mẹ.

Đối với người cao tuổi khi sử dụng thuốc này cần đặc biệt thận trọng, bác sĩ sẽ cân nhắc lợi ích và tác hại để quyết định sử dụng cho người bệnh, vì Ciprofloxacin có thể gây viêm dây thần kinh, đau cơ, đặc biệt là có thể làm đứt gót chân A-sin (Achill), do dây chằng ở người có tuổi vốn đã bị suy yếu.

Đối với những người làm công việc vận hành máy móc, lái xe hoặc đòi hỏi sự tập trung cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, vì Ciprofloxacin có thể gây hoa mắt, chóng mặt, đầu óc quay cuồng.

Cần thận trọng khi dùng Ciprofloxacin đối với người có tiền sử động kinh hay rối loạn hệ thần kinh trung ương, người bị suy chức năng gan hay chức năng thận, người bị bệnh nhược cơ. Dùng Ciprofloxacin dài ngày có thể làm các vi khuẩn không nhạy cảm với thuốc phát triển quá mức. Nhất thiết phải theo dõi người bệnh và làm kháng sinh đồ thường xuyên để có biện pháp điều trị thích hợp theo kháng sinh đồ. Ciprofloxacin có thể làm cho các xét nghiệm vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis bị âm tính.

Những lưu ý khi dùng Ciprofloxacin

Nếu đã uống phải một liều lớn, thì cần xem xét để áp dụng những biện pháp sau: gây nôn, rửa dạ dày, lợi niệu. Cần theo dõi người bệnh cẩn thận và điều trị hỗ trợ ví dụ như truyền bù đủ dịch.

Bên cạnh đó, tương tác thuốc có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Do đó, bạn cần viết danh sách những thuốc đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa và thực phẩm chức năng) và cho bác sĩ hoặc dược sĩ của bạn xem. Không được tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.

Các loại thực phẩm giàu canxi, bao gồm cả các sản phẩm sữa (như sữa, sữa chua) hoặc nước trái cây giàu canxi cũng có thể làm giảm tác dụng của Ciprofloxacin.

Kháng sinh hoạt động hiệu quả nhất khi lượng thuốc trong cơ thể của bạn được giữ ở mức ổn định. Vì vậy, hãy uống thuốc với các khoảng cách đều nhau. Tiếp tục dùng thuốc này cho đến khi hoàn thành đủ lượng thuốc được chỉ định , ngay cả khi các triệu chứng biến mất sau một vài ngày. Việc ngưng dùng thuốc quá sớm có thể dẫn đến nhiễm trùng tái phát. Báo cho bác sĩ biết nếu tình trạng của bạn vẫn tồn tại hoặc xấu đi.

Bảo quản thuốc như thế nào?

- Bảo quản viên nén và nang Ciprofloxacin hydroclorid trong lọ kín ở nhiệt độ dưới 30 độ C, tránh ánh sáng cực tím mạnh.

- Dung dịch Ciprofloxacin hydroclorid trong nước có pH từ 1,5 đến 7,5, giữ ở nhiệt độ phòng có thể bền vững trong ít nhất 14 ngày.

- Bảo quản dung dịch tiêm Ciprofloxacin lactat đậm đặc ở nhiệt độ 5 - 25 độ C và dung dịch tiêm truyền tĩnh mạch ciprofloxacin ở nhiệt độ 5 - 30 độ C. Chế phẩm thuốc tiêm phải bảo quản tránh ánh sáng và tránh để đóng băng.

- Bảo quản thuốc tra mắt Ciprofloxacin hydroclorid ở nhiệt độ 2 - 30 độ C, trong lọ kín tránh ánh sáng.