Sinh thiết tuyến tiền liệt: Khi nào cần làm, có nguy hiểm không?

1. Tuyến tiền liệt là gì?

Nhờ BS giải thích cho bạn đọc được rõ, tuyến tiền liệt là gì ạ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha - Trưởng khoa Phẫu thuật Ung bướu - Tiết niệu, Bệnh viện Bình Dân (TPHCM):

Tuyến tiền liệt (còn gọi là tiền liệt tuyến) là một tuyến nhỏ chỉ có ở nam giới, nằm dưới bàng quang và bao quanh niệu đạo. Đây là cơ quan sinh sản phụ của đàn ông.

Kích thước tuyến tiền liệt thay đổi theo độ tuổi. Khi còn là trẻ sơ sinh, tuyến tiền liệt nhỏ như hạt đậu, phát triển dần và đạt kích thước ổn định ở tuổi trưởng thành.

Tuy nhiên, khi bước vào độ tuổi 50, 60, tuyến này có thể phì đại, dẫn đến các bệnh lý tuyến tiền liệt như bướu lành tuyến tiền liệt hoặc ung thư tuyến tiền liệt.

2. Sinh thiết tuyến tiền liệt khi nào?

Thưa BS, sinh thiết tuyến tiền liệt thường được chỉ định trong những trường hợp nào? Những dấu hiệu hoặc kết quả xét nghiệm nào khiến bác sĩ quyết định cần sinh thiết ngay?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Sinh thiết tuyến tiền liệt thường được chỉ định trong các trường hợp sau:

- Lâm sàng: Khi nam giới trên 50 tuổi đi thăm khám trực tràng - hậu môn, tuyến tiền liệt sẽ được thăm khám gián tiếp qua thành trước của trực tràng. Tuyến tiền liệt bình thường sẽ trơn láng, nhưng khi phát hiện bề mặt lổm nhổm hoặc cứng, đây có thể là dấu hiệu cho thấy cần sinh thiết.

- Chỉ số PSA trong máu: Chỉ số này không đặc hiệu cho ung thư tuyến tiền liệt, mà chỉ đặc hiệu cho tuyến tiền liệt, vì PSA chỉ được sản xuất bởi tuyến này. Chỉ số PSA có thể tăng khi có các bệnh lý như ung thư tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt hoặc nhiễm khuẩn đường tiết niệu. Các thay đổi PSA có thể xảy ra sau can thiệp nội soi đường tiểu, xuất tinh hoặc thăm khám trực tràng.

- Kết quả chẩn đoán hình ảnh: MRI đa thông số và siêu âm được sử dụng để kiểm tra hình ảnh tuyến tiền liệt. MRI giúp đánh giá mật độ tuyến tiền liệt và phát hiện xâm lấn nếu có ung thư.

Từ sự kết hợp giữa khám lâm sàng, xét nghiệm và hình ảnh học, bác sĩ mới đưa ra quyết định có cần sinh thiết hay không.

3. Lưu ý gì trước khi quyết định sinh thiết?

Có phải cứ PSA tăng là phải sinh thiết không, hay còn yếu tố nào đi kèm để đưa ra chỉ định này? BS có thể giúp người bệnh hiểu rõ hơn để không hoang mang trước chỉ số PSA tăng?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

PSA (Prostate-Specific Antigen) là chỉ số quan trọng trong việc đánh giá nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, không phải ai có PSA tăng đều cần sinh thiết. PSA chỉ là một dấu hiệu cảnh báo, chưa đủ để khẳng định có ung thư. Bác sĩ cần cân nhắc thêm nhiều yếu tố:

- Tiền sử gia đình: Nếu gia đình có người mắc ung thư tuyến tiền liệt, nam giới từ 40 tuổi nên thực hiện tầm soát PSA.

- Tăng PSA kết hợp với dấu hiệu khác: Khi PSA tăng đi kèm với hình ảnh học (MRI, siêu âm) bất thường hoặc lâm sàng (ví dụ: cảm giác đau, cứng ở tuyến tiền liệt), bác sĩ sẽ quyết định sinh thiết.

- Yếu tố di truyền: Gen di truyền như BRCA1, BRCA2 cũng liên quan đến nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt. Những người có gen này cần đặc biệt chú ý đến việc tầm soát.

Với người lớn tuổi, chẳng hạn 90 tuổi, nếu khối u phát triển chậm và không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống, đôi khi bác sĩ sẽ không chỉ định sinh thiết để tránh can thiệp không cần thiết.

4. Các phương pháp sinh thiết tuyến tiền liệt và độ chính xác

Hiện nay có những kỹ thuật sinh thiết tuyến tiền liệt nào và độ chính xác ra sao, thưa BS? Giữa sinh thiết qua trực tràng và qua đáy chậu - BS đánh giá sự khác biệt ra sao về khả năng tiếp cận đúng vị trí nghi ngờ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Hiện nay, có hai phương pháp sinh thiết tuyến tiền liệt chính là sinh thiết qua ngả đáy chậu và sinh thiết qua trực tràng.

Cả hai phương pháp đều có độ chính xác tương đương nhau, chỉ chênh lệch khoảng 1 - 3%. Điều này có nghĩa là cả hai phương pháp đều có khả năng chẩn đoán tương đối chính xác.

Việc lựa chọn phương pháp sinh thiết chủ yếu phụ thuộc vào thói quen và trang thiết bị của từng cơ sở y tế.

Ngoài ra, nhờ sự hỗ trợ của hình ảnh MRI trong quá trình sinh thiết, bác sĩ có thể định vị chính xác vùng nghi ngờ, giúp nâng cao độ chính xác và giảm thiểu tỷ lệ sai sót.

5. Các biến chứng thường gặp trong sinh thiết tuyến tiền liệt

Sau sinh thiết, bệnh nhân thường lo lắng về các biến chứng như chảy máu, nhiễm trùng… Vậy trên thực tế, mức độ an toàn của thủ thuật này ra sao?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Sinh thiết tuyến tiền liệt là một thủ thuật không đơn giản nhưng cũng không quá phức tạp. 

Trên thực tế, các biến chứng xảy ra ở mức độ rất nhẹ. Một số biểu hiện thường gặp gồm:

- Đau vùng hội âm hoặc trực tràng
- Tiểu ra máu, tinh dịch có máu
- Đi ngoài ra máu
- Nhiễm trùng tiểu

Tỷ lệ gặp các biến chứng này rất thấp, chỉ khoảng 1 - 3%. 

Sau khi thực hiện thủ thuật, bệnh nhân có thể ra về sau 1 - 2 giờ nếu không có vấn đề gì nghiêm trọng. Trường hợp có biến chứng nặng, bệnh nhân có thể phải ở lại bệnh viện từ 1 - 2 ngày cho đến khi tình trạng ổn định.

6. Sinh thiết tuyến tiền liệt và tiến triển ung thư: Sự thật thế nào?

Một số người lo ngại rằng sinh thiết có thể “đụng chạm” khiến tế bào ung thư lan nhanh hơn. Thời gian chờ kết quả sinh thiết - có thể kéo dài 1 đến 3 tuần - cũng khiến người bệnh bất an vì chưa có can thiệp nào cụ thể dẫn đến tế bào ung thư tiếp tục tiến triển nhanh.

Từ góc độ khoa học, BS đánh giá thế nào về những lo ngại này ạ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Một số người lo ngại rằng “đụng chạm” dao kéo vào u bướu có thể làm tế bào ung thư lan nhanh hơn. Tuy nhiên, chưa có cơ sở khoa học nào chứng minh điều này. 

Ngược lại, sinh thiết tuyến tiền liệt chỉ là một thủ thuật nhỏ, với mục đích giúp xác định chính xác xem có ung thư hay không và mức độ ác tính của bệnh.

Về thời gian chờ kết quả sinh thiết từ 1 đến 3 tuần, bệnh nhân không cần quá lo lắng. Ung thư tuyến tiền liệt tiến triển chậm và có mức độ ác tính vừa phải.

Do đó, thời gian chờ đợi kết quả không ảnh hưởng nhiều đến sự tiến triển của bệnh, vì ung thư tuyến tiền liệt không lan nhanh trong khoảng thời gian ngắn như vậy.