Phòng bệnh viêm hô hấp cấp cần kết hợp giữa dưỡng khí và dưỡng chất 

Hô hấp là hoạt động cung cấp dưỡng khí

Tại Chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe "Chăm sóc sức khỏe tai mũi họng", TS.BS Nguyễn Nam Hà - Trưởng đơn vị Tai mũi họng, phòng khám đa khoa Trường ĐHYK Phạm Ngọc Thạch cho biết dưỡng khí và dưỡng chất là 2 yếu tố quan trọng trong phòng bệnh viêm hô hấp cấp.  

Đầu tiên, bác sĩ Nam Hà nêu định nghĩa dưỡng khí thực ra là oxygen, là một chất hoá học được gọi là dưỡng khí vì duy trì quá trình hô hấp cho mọi vật sống.  

Điều này cho thấy tầm quan trọng của oxygen cần cho sự hô hấp của người và động vật. Vì hoạt động hô hấp là hoạt động cung cấp dưỡng khí. 

Nếu ngừng hô hấp sẽ ảnh hưởng đến các cơ quan trong cơ thể và có thể gây tử vong.

Bác sĩ Nam Hà nhấn mạnh trong cơ thể sản sinh rất nhiều thán khí, thán khí thường là những khí không thuận lợi đặc biệt là carbon dioxide (CO2), là một loại chất do cơ thể sau quá trình chuyển hóa thải ra.

Chuyên gia thông tin thêm đường hô hấp thống nhất có những cơ quan gọi là đường hô hấp trên như mũi xoang họng, thanh quản. Những cơ quan này hoạt động nhịp nhàng với phổi là đường hô hấp dưới. 

Về mặt sinh lý học, dung lượng khí trong phổi trung bình từ 2,5 đến 3,5 lít và lượng khí lưu thông qua phổi là 300 đến 400 ml trên một giây.

Cụ thể, trong vòng 24h, con người hít vào thở ra khoảng 9.000 lít khí. Do đó, phổi có nhiều chức năng là thông khí thải độc và lưu thông thuỷ dịch.

Vị chuyên gia cũng lưu ý các bệnh lý đường hô hấp thường xuyên gia tăng trong giai đoạn thời tiết giao mùa đông xuân như sổ mũi, hắt hơi. Các bệnh viêm hô hấp cấp cũng gây giảm dưỡng khí trong cơ thể.

Đặc biệt, tình trạng thiếu dưỡng khí trong môi trường ô nhiễm, hoặc ở lâu ngày trong phòng kín, đông người, không thông thoáng… có thể dẫn đến viêm hô hấp cấp hoặc làm bùng phát các đợt cấp của bệnh hô hấp mạn tính. 

Theo đó, các bệnh hô hấp trên thường gặp là cảm lạnh, viêm mũi xoang cấp, viêm tai giữa cấp, viêm thanh quản cấp…. Ngoài ra, nếu không có biện pháp bảo vệ thì sẽ ảnh hưởng đường hô hấp dưới. 

Các biện pháp phòng bệnh đường hô hấp

Theo bác sĩ Nam Hà, để phòng bệnh có các biện pháp đơn giản là vệ sinh mũi hằng ngày, dùng chai xịt mũi phun sương để xịt mềm những vảy mũi.

Đối với đường hô hấp, tai mũi họng hay đường hô hấp trên khá quan trọng. Theo quan điểm của vị chuyên gia, hiện nay con người chỉ có một đường thở duy nhất và không phân biệt viêm mũi dị ứng hay hen phế quản, vì có liên quan mật thiết với nhau, viêm mũi dị ứng nặng lên kéo theo hen phế quản sẽ nặng hơn. 

Tuy nhiên, về mặt lâm sàng, việc quản lý tốt đường hô hấp trên - đặc biệt là vùng tai mũi họng - có thể giúp kiểm soát nhiều tình trạng bệnh lý liên quan khác. 

Do đó, nếu kiểm soát đường hô hấp trên tốt thì sẽ giảm được viêm phế quản, hen phế quản, viêm tiêu hoá, viêm thận khớp tim.

Ý kiến chuyên gia cho rằng đường hô hấp trên khá quan trọng, cho nên cần chăm sóc tai mũi họng hằng ngày để lấy thêm dưỡng khí.

Bộ Y tế đã đưa ra những biện pháp phòng ngừa bệnh đường hô hấp. Đó là nội dung 5K mà Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo như không tập trung nơi đông người, khai báo y tế, giữ khoảng cách khi tiếp xúc với người khác, đeo khẩu trang, khử khuẩn bằng cách rửa tay với xà phòng.

Để phòng ngừa bệnh đường hô hấp, tránh được một số bệnh lây qua giọt bắn thì con người nên đứng cách nhau 2 mét.

Mũi đã có cơ chế bảo vệ nhưng cần được chăm sóc hằng ngày

Theo nghiên cứu trên thế giới cho thấy sự chăm sóc mũi hằng ngày có nhiều lợi ích. Để chăm sóc mũi hằng ngày cần có nước mũi sinh lý. 

Theo vị chuyên gia, cần pha 1 lít nước và 2 muỗng cà phê muối là đạt được nồng độ tương đương với nước muối sinh lý để xịt mũi hằng ngày. 

Qua một số nghiên cứu, đối với chăm sóc mũi hằng ngày thì dùng bình xịt mũi là phù hợp. 

Đối với bệnh viêm xoang đặc biệt là sau phẫu thuật xoang phải dùng những bình bóp tay hay các bình trà Jala neti để chăm sóc xoang.

Đúc kết lại vấn đề, bác sĩ Nam Hà cho rằng mục đích của việc chăm sóc, xịt mũi phun sương là phòng ngừa, phối hợp và điều trị bệnh mũi xoang. 

Lợi ích từ việc chăm sóc họng hằng ngày

Về chăm sóc họng hằng ngày giúp phòng ngừa cảm lạnh hay viêm hô hấp trên cấp. 

Theo lời khuyên của các chuyên gia có thể pha nước muối loãng để súc họng.

Số lần súc họng mỗi ngày tuỳ vào nhu cầu mỗi người. 

Tuy nhiên, các bác sĩ đề xuất có thể súc họng 5 lần mỗi ngày đó là buổi sáng, buổi tối và sau 3 bữa ăn.

Động tác súc họng hiệu quả bao gồm ngửa cổ ra sau, thè lưỡi ra trước, kêu khò khò và nhổ bỏ nước trong miệng.

Tam giác bảo vệ sức khỏe, giúp tăng cường hỗ trợ đường hô hấp 

Dựa trên tam giác sức khỏe, bác sĩ Nam Hà cho biết người dân cần tự chăm sóc cá nhân để lấy được nhiều dưỡng khí.

Góc tam giác đầu tiên là tinh thần an vui, tâm lý tốt sẽ thích tập luyện, thích ăn uống góp phần lấy dưỡng chất và dưỡng khí tốt hơn. 

Ngoài ra, hệ miễn dịch cũng được tăng cường để chống lại bệnh tật. Góc tam giác thứ 2 đó là dinh dưỡng hợp lý và giấc ngủ phải có chất lượng. 

Góc tam giác cuối cùng là tập thể dục đều đặn trong môi trường trong lành để lấy dưỡng khí.

Việc tập thể dục cần chú ý đến việc tập thở, với động tác đơn giản như chúm môi, thở vào, hít ra. 

Nên hít thở từ 16 đến 24 nhịp/ phút, thở đầy đủ gồm 4 khâu, hít vào, nín thở, thở ra và nghỉ. Như vậy tỉ lệ thời gian các khâu nên là 1:4:2:1.

Nói về dưỡng chất dinh dưỡng thì dưỡng chất quan trọng đó là nước. Thiếu nước gây ra nhiều khó chịu như mệt mỏi, buồn ngủ, chuột rút, đau khớp, táo bón và đặc biệt là khô đường hô hấp. Khi đường hô hấp bị khô, thiếu nước, nguy cơ mắc bệnh sẽ tăng cao. 

Để phục vụ cho việc phòng ngừa hô hấp cấp thì các dưỡng chất tăng cường đề kháng tai mũi họng gồm vitamin D3, vitamin C, vitamin A, vitamin E, kẽm, magie hay vitamin B6. 

Tầm quan trọng của vitamin không chỉ là những dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể mà đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ bệnh tai mũi họng, đường hô hấp. 

Các phương pháp vệ sinh mũi xoang

Về vấn đề vệ sinh mũi xoang, TTƯT.BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước - Bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, phòng khám đa khoa, trường ĐHYK Phạm Ngọc Thạch cho biết mũi là “cửa ngõ” để đi vào đường hô hấp trên và dưới.

Do đó bệnh của đường hô hấp thường vào mũi là đầu tiên. Đặc biệt, khi lưu thông ngoài đường, chất nhầy ở họng hay ở mũi con người thường sẽ nuốt vào.

Bác sĩ Vĩnh Phước đưa ra các biện pháp vệ sinh mũi xoang bao gồm xì mũi và nhỏ thuốc vào mũi, xông hơi nước vào mũi, phun hơi thuốc vào mũi, khí dung, phương pháp trao đổi khí thuốc (proet), phương pháp rửa mũi kinh điển, phương pháp rửa mũi theo kiểu mới và rửa mũi xoang bằng máy phun hút qua nội soi.   

Phương pháp nhỏ mũi dựa trên nguyên tắc thuốc nhỏ mũi phải cố định ở mũi một thời gian lâu thì mới di chuyển đi nơi khác. 

Chăm sóc ban đầu cho mũi có thể xông hơi nước nóng. Khi phun hơi thuốc, cần dùng tay bóp mạnh để thuốc vào mũi. Tuy nhiên, phương pháp này không kiểm soát được liều lượng chính xác.

Đối với xông khí dung vào họng thì phải vệ sinh, súc miệng sạch để giảm nhầy thì xông khí dung mới đạt hiệu quả.

Vị chuyên gia thông tin thêm về phương pháp kinh điển mà dân gian hay gọi là súc xoang, rửa xoang. Tên y khoa là phương pháp trao đổi khí và thuốc tức là có 2 bình tương đương với nhau, một phần là xoang, một phần là mũi sau đó qua lỗ thông mũi xoang với điều kiện xoang phải ở vị trí thấp nhất thì thuốc mới vào được.

Bác sĩ Vĩnh Phước cho biết phương pháp rửa mũi xoang bằng máy phun hút qua nội soi sẽ có máy hút và máy phun. 

Các máy này sẽ thay đổi áp lực tia nước xịt liên kết với nhau nhờ đầu phun hút linh động với đường kính 1,6 - 2,2 mm có thể đưa vào các lỗ thông xoang. 

Kết luận tại chương trình, bác sĩ Vĩnh Phước nhận định để vệ sinh mũi dễ dàng có thể dùng bình xịt mũi và máy khí dung. Nếu điều trị viêm mũi xoang, có nhiều phương pháp đặc biệt là phương pháp rửa mũi xoang bằng đầu phun hút qua nội soi để đạt hiệu quả tối ưu.