1. Ung thư đường mật chiếm 5% các tổn thương ung thư đường tiêu hóa

Trong các loại ung thư thì ung thư đường mật ít được nhắc đến. BS có thể cho biết tỷ lệ của ung thư này? Riêng tại BV Bình Dân thì mỗi năm tiếp nhận khoảng bao nhiêu ca?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: So với các loại bệnh lý tổn thương ung thư đường tiêu hóa nói chung, ung thư đường mật chiếm khoảng 5%.

Trung bình hàng năm, khoa Gan - Mật - Tụy, Bệnh viện Bình Dân nhận điều trị khoảng 70 – 80 trường hợp ung thư đường mật, đoạn cuối ống mật chủ.

2. Biểu hiện bệnh lý ống mật thường ở vùng trên rốn hoặc dưới sườn phải

Nhờ BS cho biết đường mật nằm ở đâu trong ổ bụng, đường mật đi qua những cơ quan nào ạ?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Đường mật là ống dẫn dịch mật bài tiết từ các tế bào gan đi xuống tá tràng cùng ống tụy trước khi đổ vào tá tràng. Các biểu hiện của bệnh lý ống mật xuất hiện ở vùng trên rốn hoặc vùng dưới sườn phải.

3. Đa số trường hợp ung thư đường mật là nguyên phát

Ung thư đường mật được phân loại như thế nào, và thường là nguyên phát hay di căn, thưa BS?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Ung thư đường mật đa số là ung thư nguyên phát, có thể xảy ra ở đoạn cuối đường mật, gọi là đoạn cuối ống mật chủ. Hoặc vị trí rốn gan (ung thư đường mật trong gan).

Trong đó, ung thư đoạn cuối mật chủ thường gặp trong quá trình chẩn đoán, điều trị tại khoa Gan - Mật - Tụy.

4. Vàng da, vàng mắt là biểu hiện ung thư đường mật

Ung thư đường mật có dễ dàng phát hiện sớm hay không ạ? Thường thì những bệnh nhân mà BV Bình Dân đã điều trị, họ phát hiện ung thư đường mật trong tình huống nào?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Ung thư đường mật khó có thể phát hiện sớm, chỉ khi bệnh nhân có triệu chứng hẹp đường mật do tổn thương phát triển.

Thông thường, bệnh nhân sẽ có biểu hiện vàng da, vàng mắt trong thời gian ngắn (1 - 2 tuần) và tình trạng tăng dần, đi kèm các biểu hiện như ngứa, nước tiểu sậm màu và đi tiêu phân bạc màu.

Đó là những triệu chứng báo hiệu hẹp, tắc đường mật do ung thư đường mật phát triển.

5. Chụp cộng hưởng từ MRI, CT-scan là phương pháp chẩn đoán ung thư đường mật

Để phát hiện ung thư đường mật cần có xét nghiệm và các phương tiện chẩn đoán hình ảnh nào?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Để chẩn đoán ung thư đường mật, phương pháp chẩn đoán đặc hiệu là chụp cộng hưởng từ mật tụy hoặc chụp CT-scan ổ bụng có cản quang.

Với chụp cộng hưởng từ mật tụy có thể phát hiện hình ảnh gián tiếp của giãn đường mật trên vị trí hẹp. Hoặc hình ảnh tổn thương dạng khối choán chỗ tại vị trí tổn thương ung thư đường mật hay các tổn thương ngay trên thành đường mật choán chỗ vào trong lòng ống mật chủ.

6. Phẫu thuật cắt khối tá tụy, điều trị triệt để nhất tổn thương ung thư đường mật

Bệnh nhân bị ung thư đường mật sẽ được điều trị bằng những phương pháp gì, thưa BS?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Với ung thư đường mật, đặc biệt là ung thư đoạn cuối ống mật chủ, việc thực hiện điều trị ngoại khoa, phẫu thuật cắt khối tá tụy là phương pháp điều trị triệt để nhất cho tổn thương ung thư đường mật.

Phương pháp này có thể thực hiện bằng phẫu thuật mở, phẫu thuật nội soi hoặc dùng robot cắt khối tá tụy hiện đang có tại Bệnh viện Bình Dân.

7. Cắt khối tá tụy là một trong những phẫu thuật lớn nhất trong ổ bụng

Đối với các bác sĩ ngoại khoa thì phẫu thuật ung thư đường mật là phẫu thuật khó hay dễ ạ? Và phẫu thuật này có thể có biến chứng gì không, thưa BS?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Phẫu thuật điều trị ung thư đoạn cuối ống mật chủ là một trong những phẫu thuật lớn nhất trong ổ bụng của ngoại khoa tổng quát. Do nội dung phẫu thuật bao gồm: cắt đoạn ống mật chủ, cắt đầu tụy và tá tràng hay gọi chung là phẫu thuật cắt khối tá tụy.

Đây là phẫu thuật lớn, cần nhiều kinh nghiệm, kỹ năng và điều kiện cơ sở vật chất về gây mê, hồi sức tại nơi thực hiện cuộc phẫu thuật cắt khối tá tụy.

Ngoài ra, phẫu thuật cắt khối tá tụy có thể xuất hiện những tai biến, biến chứng sau phẫu thuật.

8. Ưu điểm của phẫu thuật robot điều trị ung thư đoạn cuối ống mật chủ

Với thế mạnh là bệnh viện ngoại khoa thuộc nhóm đầu ngành, BV Bình Dân phẫu thuật ung thư đường mật bằng những cách thức như thế nào?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Theo kinh điển, việc điều trị phẫu thuật ung thư đoạn cuối ống mật chủ, về phẫu thuật triệt để cắt khối tá tụy, trước đây đều thực hiện bằng phẫu thuật mổ mở. Sau này, xuất hiện phương pháp phẫu thuật nội soi, thì phương pháp phẫu thuật nội soi cắt khối tá tụy ngày càng phổ biến.

Gần đây, có sự phát triển của phẫu thuật robot tại bệnh viện Bình Dân, với ưu thế của phẫu thuật robot là nhìn không gian 3 chiều, độ linh hoạt của cánh tay robot giúp phẫu tích rõ ràng, tỉ mỉ và tinh tế hơn. Bệnh viện đang thực hiện những trường hợp điều trị ung thư đoạn cuối ống mật chủ bằng robot sẽ giúp hậu phẫu tương đối nhẹ nhàng hơn.

9. Dinh dưỡng từ lỏng tới đặc bắt đầu từ 2-3 ngày sau phẫu thuật

Sau khi phẫu thuật ung thư đường mật thì các cơ quan nội tạng liền kề chịu những ảnh hưởng gì? Và có phải bệnh nhân sẽ cần một chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt không ạ?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Cắt khối tá tụy là một cuộc phẫu thuật lớn gồm: đầu tụy, tá tràng, túi mật và ống mật chủ. Tuy nhiên, phẫu thuật lớn trong thời đại hiện nay, với sự phát triển của hồi sức trong ngoại khoa, việc dinh dưỡng sớm trở lại cũng là nội dung nằm trong điều trị ngoại khoa.

Tại Bệnh viện Bình Dân, những bệnh nhân sau phẫu thuật lớn như phẫu thuật cắt khối tá tụy, bệnh nhân được khuyến khích dinh dưỡng trở lại sớm từ lỏng tới đặc và bắt đầu từ ngày thứ 2 - thứ 3 trở đi sau phẫu thuật.

10. Trường hợp ung thư di căn xa, xâm lấn bó mạch lân cận không thể phẫu thuật

Trường hợp nào thì không phẫu thuật được, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng những phương pháp gì, thưa BS?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Đây là vấn đề khá khó, thực tế có trên 50% các trường hợp ung thư đoạn cuối ống mật chủ nói riêng hay ung thư đường mật nói chung, đến bệnh viện trong giai đoạn phẫu thuật triệt căn không thể thực hiện được. Nguyên nhân do tổn thương đã di căn xa hoặc xâm lấn đến những bó mạch lớn lân cận.

Đối với những trường hợp không thể phẫu thuật, bác sĩ sẽ thực hiện kỹ thuật dẫn lưu đường mật, dẫn lưu qua ngả nội soi hoặc dẫn lưu trên dòng xuyên gan qua da. Hoặc bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật nối tách đường mật với hỗng tràng để giải quyết vấn đề tắc mật cho người bệnh.

11. Bệnh ung thư đường mật có phòng tránh được không?

TS.BS Nguyễn Tạ Quyết trả lời: Đối với ung thư đường mật, ở những trường hợp hẹp đường mật, những trường hợp viêm đường mật xơ hóa hoặc những trường hợp sỏi mật, bệnh nhân nên được điều trị triệt để.

Đặc biệt, với những trường hợp hẹp đường mật, cần chẩn đoán và tìm rõ nguyên nhân trước khi chẩn đoán hẹp đường mật lành tính. Những trường hợp này cần được theo dõi sát. 

Còn với vấn đề chẩn đoán sớm, biện pháp hình ảnh học như siêu âm định kỳ, rất khó để chẩn đoán sớm vấn đề tổn thương ung thư đoạn cuối mật chủ. Chỉ khi có dấu hiệu gợi ý, ví dụ, đường mật trên dòng bị giãn hoặc hẹp đoạn cuối, lúc này, bác sĩ cần thực hiện khảo sát sâu hơn bằng chụp cộng hưởng từ. Điều này có thể giúp chẩn đoán sớm tổn thương ung thư đoạn cuối đường mật của ống mật chủ.